رضا فراهانی: هرگاه به هر دلیلی سپرده‌گذاران در یک بانک تجاری اعتماد خود را نسبت به آن بانک از دست بدهنـد و بـرای خـارج کـردن سپرده مراجعه کنند، بانک توان پاسخگویی به مراجعـان را نـدارد، زیرا درصد عمده‌ای از این سپرده‌ها به اعطای اعتبارات اختصاص یافته است، لذا موجـودی نقـدی بانـک بـسیار کمتـر از حجـم سپرده‌هاست. به چنین وضعیتی اصـطلاحا «هجوم بانکی» می‌گویند که ممکن است به ورشکستگی بانک‌ها منجـر شـود. بدیهی است اگر سپرده‌گذاران سـپرده‌هـای خـود را بیمـه نکـرده باشند با خسارات زیادی مواجه می‌شوند. هرگاه چنین وضـعیتی از یک بانک به بانک دیگر سرایت کند، اصطلاحا بحران سیستماتیک یا «وحشت بانکی» نامیده می‌شود. بحران اخیر بانک‌های آمریکایی در هفته گذشته را نیز می‌توان از این جنس دانست که در پی اتخاذ سیاست‌های فدرال رزرو آمریکا انجام شده است. اصلی‌ترین دلیل اتفاقاتی که هم‌اکنون در بانک‌های آمریکایی در حال روی دادن است و در صورت اشاعه، این وضعیت در بانک‌های اروپایی نیز تکرار می‌شود،‌ رشد نرخ بهره توسط فدرال رزرو است. این بانک برای کنترل تورم ناشی از جنگ اوکراین نرخ بهره را از ۰.۵ درصد به ۴.۴۷ درصد افزایش داده است. 

به گزارش «وطن امروز»، در چند روز گذشته 3 بانک بزرگ آمریکا تعطیل شدند که تحلیل بخشی از کارشناسان در این رابطه بر این است که اقدامات بانک مرکزی آمریکا اصلی‌ترین دلیل ورشکستگی آنها بوده است.

بانک سیلیکون‌ولی حدود 40 سال پیش در منطقه‌ سیلیکون‌ولی یا دره سیلیکون آمریکا در ایالت کالیفرنیا تاسیس شد. این منطقه در 70 کیلومتری جنوب شرقی سانفرانسیسکو واقع شده و از این جهت شهرت دارد که بزرگ‌ترین شرکت‌های فعال در حوزه فناوری جهان در این منطقه حضور دارند. اصلی‌ترین شهر این منطقه هم سن‌خوزه نام دارد.

بانک سیلیکون‌ولی درواقع با هدف حمایت و ارائه خدمات به شرکت‌‌‌‌‌های فناور در این منطقه تشکیل شد و اصلی‌ترین مشتریان آن هم همین شرکت‌ها بودند. این بانک تا آنجا پیش رفت که تا همین چند روز پیش شانزدهمین بانک بزرگ آمریکا بود و نیاز شرکت‌های فعال در حوزه تکنولوژی در سراسر جهان را تامین می‌کرد.

* سقوط 48 ساعته سیلیکون‌ولی 

نکته حائز اهمیت اینکه شانزدهمین بانک بزرگ آمریکا به فاصله 48 ساعت پس از اعلام افزایش سرمایه 1.75 میلیارد دلاری سقوط کرد اما ماجرا به چند ماه قبل از سقوط این بانک بازمی‌گردد.

به نقل از گاردین، سال 2020 و در پسِ شیوع ویروس کرونا در جهان تقاضا برای ارائه خدمات فناورانه در جهان بشدت افزایش یافت و درواقع دوران طلایی استارتاپ‌های فعال در این حوزه شکل گرفت، چراکه بسیاری از مردم به سمت استفاده از ابزارهای دیجیتال و خدمات الکترونیک رو آوردند.

بسیاری از شرکت‌های فعال در این حوزه برای سپرده‌گذاری پول نقد خود و تراکنش‌های مالی از بانک سیلیکون‌ولی استفاده می‌کردند و این بانک هم بالطبع بخشی از سپرده‌های دریافتی از شرکت‌ها را نظیر بانک‌‌‌‌‌های دیگر سرمایه‌گذاری می‌کرد.

اشتباه اصلی این بود که این بانک ورشکسته بخش قابل توجهی از سرمایه‌گذاری‌های خود را معطوف به خرید اوراق قرضه بلندمدت دولت آمریکا بویژه در حوزه مسکن کرد. دلیل آن هم این بود که خرید این اوراق از نظر سرمایه‌گذاری مانند خرید ملک ایمن بود اما نکته اصلی این است که ارزش این اوراق با افزایش نرخ بهره در آمریکا رابطه معکوس دارد. به عبارت دیگر زمانی که نرخ بهره بالا می‌رود، ارزش این اوراق پایین می‌آید، بنابراین وقتی بانک مرکزی فدرال آمریکا روند افزایش نرخ بهره را با سرعت زیاد و با هدف پایین آوردن تورم در دستورکار قرار داد، ارزش اوراق قرضه دولتی آمریکا به سرعت رو به کاهش گذاشت و بخش قابل توجهی از سرمایه‌گذاری بانک‌های آمریکایی از جمله همین بانک سیلیکون‌ولی به باد رفت.

اگر این بانک می‌توانست اوراق قرضه خود را تا زمانی که آنها سررسید می‌شوند، نگه دارد به احتمال زیاد می‌توانست سرمایه‌گذاری‌های خود را دوباره زنده کند اما از آنجا که طی سال‌ گذشته و ماه‌های اخیر اوضاع اقتصادی شرکت‌های آمریکایی بویژه آنهایی که در حوزه فناوری فعالیت می‌کنند و از قضا مشتری سیلیکون‌ولی هم بودند بدتر شده، بسیاری از آنها به سمت خارج کردن سپرده‌های خود از این بانک روی آوردند. به خاطر آنکه سیلیکون‌ولی سپرده‌ها را روی اوراق قرضه بلندمدت سرمایه‌گذاری کرده بود و پول کافی نداشت، تصمیم گرفت بخشی از این دارایی‌ها را با ضرر سنگین بفروشد و پول آن را به سهامداران و مشتریان بدهد. از سوی دیگر این بانک 8 مارس، اعلام کرد می‌خواهد 1.75 میلیارد دلار افزایش سرمایه بدهد و به فاصله 48 ساعت پس از این اقدام سقوط کرد.

چه اتفاقی طی 2 روز رخ داد که شانزدهمین بانک آمریکایی را ورشکسته کرد؟

نکته‌ای که باید به آن توجه کرد این است که به‌طور معمول بانک‌ها بخش کمی از دارایی‌های خود را به صورت نقد نگه می‌دارند، بنابراین در برابر هجوم مشتریان برای خارج کردن سپرده‌ها، بشدت آسیب‌پذیرند. زمانی که بانک سیلیکون‌ولی اعلام کرد می‌خواهد افزایش سرمایه بدهد و جای ضرر خرید اوراق قرضه را در پرتفوی خود پر کند، همه مشتریان آن نگران شدند.

فریبرز مشیریان، استاد دانشگاه نیوساوث ولز سیدنی استرالیا می‌گوید: این اقدام به یکباره شبیه یک هشدار همه را نسبت به کمبود سرمایه در این بانک هوشیار کرد و پس از اعلام افزایش سرمایه همه مشتریان فهمیدند بانک سیلیکون‌ولی در تامین پول دچار مشکل شده و به سرعت شروع به خارج کردن سپرده‌های خود کردند.

نکته اصلی اینکه برخلاف بانک‌‌‌‌‌های تجاری که مردم معمولی مشتریان آنها هستند و پول کمی را در حساب‌های خود نگه می‌دارند، بانک سیلیکون‌ولی میزبان پول شرکت‌های بزرگ بود و به همین دلیل خارج کردن پول هنگفت آنها، این بانک را به سرعت درگیر بحران کرد و باعث شد این بانک 200 میلیارد دلاری به فاصله 48 ساعت پس از اعلام افزایش سرمایه ورشکست شود و دومین سقوط بزرگ بانکی در تاریخ آمریکا رقم بخورد.

از سوی دیگر به گزارش سی‌ان‌بی‌سی، خبر رسیده که بانک سیگنچر نیویورک نیز به دلایل مشابه از جمله داشتن ریسک ساختاری از سوی نهادهای دولتی در آمریکا شامل وزارت خزانه‌داری و بانک مرکزی فدرال آمریکا تعطیل شده است.

سقوط این بانک که اتفاقا یکی از بزرگ‌ترین بانک‌های فعال در حوزه تامین سرمایه در حوزه ارزهای مجازی به شمار می‌رفت، پس از سیلیکون‌ولی باعث شد سومین سقوط بانکی در آمریکا طی کمتر از یک هفته پس از سقوط بانک سیلورگیت و سیلیکون‌ولی اتفاق بیفتد.

بانک مرکزی فدرال آمریکا، وزارت خزانه‌داری و شرکت بیمه سپرده‌گذاری فدرال آمریکا طی بیانیه‌ای مشترک اعلام کرده‌اند این بانک هم از نظر سیستمی دارای ریسک بوده و به همین خاطر تعطیل شده است. سیگنچر حدود 110 میلیارد دلار دارایی داشت و 88.6 میلیارد دلار آن سپرده بود.

* به صدا درآمدن زنگ خطر در کشورهای غربی در پی ورشکستگی بانک‌های آمریکایی

سقوط این 3 بانک بزرگ موجب گسترش سریع نگرانی‌ها نسبت به شروع یک بحران بانکی در آمریکا شد. دیگر کشورهای جهان نظیر انگلیس و استرالیا هم حالا درگیر این ماجرا شده و نگران اثرگذاری بحران در آمریکا روی اقتصاد خود هستند. در حالی سقوط سیلیکون‌ولی به بحرانی برای شرکت‌‌‌‌‌های فعال در حوزه فناوری بویژه در آمریکا منجر شده که این شرکت‌ها طی چند ماه گذشته، با بدتر شدن شرایط اقتصادی خود دست به تعدیل نیرو هم ‌زده بودند. حالا که یکی از بزرگ‌ترین بانک‌های تامین‌کننده منابع مالی آنها هم دچار مشکل شده و احتمالا تا مدتی این شرکت‌ها به سپرده‌های خودشان هم دسترسی ندارند، پیش‌بینی می‌شود اوضاع آنها نسبت به قبل بدتر شود.

تنها چیزی که ممکن است بتواند بانک سیلیکون‌ولی را نجات دهد، این است که یک خریدار برای آن پیدا شود. اگرچه ایلان ماسک به‌عنوان ثروتمندترین فرد جهان به‌طور ضمنی در پاسخ به توئیت یکی از دنبال‌کنندگانش در توئیتر گفته در حال فکر کردن روی این موضوع است اما هنوز مشتری پروپاقرصی برای سیلیکون‌ولی پیدا نشده است.

به گزارش سی‌ان‌بی‌سی، از طرف دیگر بانک گلدمن ساکس پیش‌بینی کرده بانک مرکزی آمریکا برخلاف انتظارات قبلی، روند افزایش نرخ بهره را متوقف خواهد کرد.

شایان ذکر است که بانک مرکزی آمریکا با هدف کنترل نرخ فزاینده تورم در این کشور دست به بالا بردن نرخ بهره‌ زده بود که متعاقبا به ضرر چند صد میلیارد دلاری بانک‌های آمریکایی که اوراق قرضه خریده بودند منجر شد، بنابراین احتمالا بانک مرکزی آمریکا برای کنترل تورم در این کشور باید به جای بالا بردن نرخ بهره، دست به اقدامات دیگری بزند و از آنجا که این بانک گزینه‌‌‌‌‌های زیادی برای پایین آوردن تورم ندارد، در نتیجه احتمالا مردم آمریکا برای مدت زمان بیشتری درگیر تورم باقی خواهند ماند.

* بحران به سوئیس رسید؟ 

همچنین کردیت سوییس، بانک بین‎المللی و فعال که ارتباط ساختاری و مالی آن با بانک‌های مختلف بسیار جدی است، با بحران موجودی روبه‌رو است و بانک ملی سعودی به عنوان بزرگ‌ترین سهامدار آن که سال گذشته میلیاردها دلار برای خرید 10 درصد این بانک پرداخت، از تزریق اعتبار به آن خودداری کرده است.  سهام بانک‌های اروپایی مرتبط با این بانک نیز در حال سقوط است!