گروه سیاست خارجی: دبیر شورای عالی امنیت ملی امروز به امارات سفر میکند تا با مقامات ارشد این کشور درباره پروندههای امنیتی و اقتصادی دیدار و گفتوگو کند؛ سفری که به نظر میرسد با توجه به انعقاد قرارداد بین ایران و عربستان پرمعنا و دارای بار راهبردی در منطقه باشد. علی شمخانی در پاسخ به سفر شیخ طحنون بنزاید آلنهیان، مشاور امنیت ملی امارات عربی متحده به کشورمان و به دعوت رسمی همتای خود به ابوظبی سفر میکند. شمخانی در سفر به امارات علاوه بر مذاکره با همتای اماراتی خود با مقامات بلندپایه این کشور نیز دیدار و پیرامون مسائل دوجانبه، منطقهای و بینالمللی گفتوگو خواهد کرد. در این سفر، مسؤولان عالی اقتصادی، بانکی و امنیتی، دبیر شورای عالی امنیت ملی کشورمان را همراهی میکنند. اخیرا دیپلماسی امنیتی و سیاسی ایران در منطقه به نقطه اوج خود رسیده است. توافق اخیر ایران و عربستان که با میانجیگری برخی کشورهای منطقه مانند عراق و همچنین چین بسته شد، نشان داد قطار دیپلماسی ایران برای بهبود روابط با برخی رقبای منطقهای خود به حرکت درآمده است. ایران و امارات از سال گذشته مذاکراتی درباره ارتقای روابط از سطح کاردار به سفیر انجام دادند و در نهایت تهران و ابوظبی سفرای جدید خودشان را معرفی کردند. از سوی دیگر برخی پروندههای در جریان بین ایران و امارات در حوزههای پولی و بانکی هم قابل تأمل و چشمگیر بوده است. ابوظبی یکی از قطبهای اصلی مالی و بانکی غرب آسیاست و به «هنگکنگ غرب آسیا» معروف است. به همین دلیل ایران تمایل دارد در زمینه مالی مانند 2 دهه گذشته با امارات ارتباط موثر و قوی داشته باشد. همچنین امارات هم خواستار تامین امنیت خود در منطقه خلیجفارس بویژه از سوی یمن است. ابوظبی بعد از حضور در جنگ علیه مردم یمن، رودرروی انصارالله و یمنیها قرار گرفت و در مهمترین هماورد بین این ۲، پهپادهای انصارالله برخی قسمتهای ابوظبی را بمباران کرد که مهم ترین تهدید تمام تاریخ این کشور بود. اکنون بعد 8 سال از جنگ یمن، برخی کشورهای منطقه مانند عربستان و امارات به فکر ایجاد صلح و ثبات افتادهاند و بهترین راه را در تفاهم منطقهای بویژه با رقیب خود ایران میدانند. به نظر میرسد تخاصم آشکار بین ایران و عربستان با توافق بین این ۲ کشور به رقابت فعال تقلیل پیدا خواهد کرد. در همین زمینه استفان والت در یادداشتی به این تفاهم اشاره کرده است. دانشمند و نظریهپرداز مطرح روابط بینالملل در دانشگاه هاروارد در یادداشتی در نشریه «فارنپالیسی» از آشتی میان ایران و عربستان سعودی به عنوان «زنگ بیدارباش برای آمریکا» یاد کرده است. والت در آغاز این یادداشت مینویسد: «آشتی میان عربستان سعودی و ایران با نقش تسهیلکننده چین را نمیتوان به اندازه سفر ریچارد نیکسون به چین در سال ۱۹۷۲، سفر انوار سادات به اورشلیم (بیتالمقدس) در سال ۱۹۷۷ یا پیمان مولوتوف–ریبنتروپ در سال ۱۹۳۹ تاریخی قلمداد کرد». او با وجود این در ادامه مینویسد: «حتی در این حالت هم این توافق چنانچه پایدار بماند، توافق بزرگی است. از همه مهمتر، این توافق یک زنگ بیدارباش برای دولت جو بایدن و بخشهای دیگر سیاست خارجی ایالات متحده است چون افشاکننده نقایص تحمیلیای است که مدتهای مدیدی است سیاست خارجی آمریکا در خاورمیانه را فلج کرده است». به باور استفان والت، این توافق علاوه بر این نشان میدهد چین چگونه در تلاش است خود را نیروی طرفدار صلح در جهان نشان دهد، یعنی همان مسؤولیتی که ایالات متحده در سالهای اخیر تا حد زیادی آن را رها کرده است. این نظریهپرداز روابط بینالملل در پاسخ به این سوال که چین چطور در ایفای این نقش موفق شده، نوشته است: «چین توانست گام پیش بگذارد و به ۲ طرف اجازه دهد به توافق برسند، زیرا رشد اقتصادی قابل توجه پکن به این کشور نقش روزافزونی در خاورمیانه اعطا کرده است». استفان والت از روابط دوستانه چین با اکثر کشورهای منطقه غرب آسیا به عنوان دلیل دیگری یاد کرده که به این کشور در میانجیگری میان تهران و ریاض کمک کرده است. وی مینویسد: «چین با همه طرفها روابط دیپلماتیک دارد و با آنها تجارت میکند: مصر، عربستان سعودی، اسرائیل، کشورهای خلیج و حتی بشار اسد در سوریه». نویسنده سپس خاطرنشان میکند: «برعکس، ایالات متحده تنها با برخی کشورها در خاورمیانه «روابط خاص» دارد و با کشورهای دیگر بویژه ایران رابطهای ندارد. نتیجه این است که دولتهای متکی [به آمریکا] مانند مصر، اسرائیل یا عربستان سعودی حمایت آمریکا و همچنین نگرانیهای واشنگتن را با بیاحترامی آشکار نادیده میگیرند؛ خواه این نگرانیها به حقوق بشر در مصر مربوط شود یا به جنگ سعودی در یمن یا کارزار دیرینه و بیرحمانه اسرائیل برای مستعمره کردن کرانه باختری». وی اضافه میکند: «همزمان تلاشهای عموما عبث ما برای منزوی و سرنگون کردن جمهوری اسلامی موجب شده واشنگتن از هیچ تواناییای برای شکل دادن به برداشتها از اقدامات یا مسیر دیپلماتیک ایران برخوردار نباشد». مطابق این تحلیل، واشنگتن با ایجاد این برداشت که نمیتواند اقدامات چندانی در جهت ایجاد صلح یا عدالت در منطقه بردارد، فضا را کاملا برای مانور چین باز گذاشته است. نویسنده در ادامه از توافق ایران و عربستان سعودی به عنوان یکی از ابعاد مهم رقابت چین و آمریکا یاد کرده و بر همین اساس پرسیده است: «دیگران واشنگتن را بهترین الگو برای نظم جهانی آینده خواهند دید یا پکن را؟» از سوی دیگر سایت خبری العربیالجدید در گزارشی اختصاصی مدعی شد روسیه هم در توافق بین ایران و عربستان نقش ایفا کرده است. منابعی که با العربیالجدید گفتوگو کردند، خاطرنشان کردهاند شمخانی در سفر اوایل ماه گذشته خود به مسکو، درباره درخواست چین برای میانجیگری بین تهران و ریاض برای از سرگیری روابط و مذاکرات آتی در پکن با رئیسجمهور روسیه رایزنی کرده بود. این منابع که خواستند نامشان فاش نشود، افزودند روسیه از این موضوع استقبال کرده و در عادیسازی روابط ایران و عربستان سعودی نقش داشته است. این منابع تاکید کردند «توافق ایران و عربستان یک اتفاق شرقی است». «میخائیل بوگدانوف» معاون وزیر خارجه روسیه از اعلام بیانیه پکن برای عادیسازی روابط ایران و عربستان استقبال و خاطرنشان کرد کشورش نزدیک شدن دیدگاههای ۲ کشور را در کنار عمان و عراق تسهیل کرده است. در همین رابطه ترکی الفیصل، رئیس پیشین اطلاعات عربستان سعودی سهشنبه در مصاحبه با خبرگزاری فرانسه گفت ایالاتمتحده و اروپا نمیتوانستند میانجی صادقی باشند و توافقی مانند آنچه را چین به دستیابی آن بین ایران و عربستان سعودی کمک کرد، باعث شوند. ترکی الفیصل گفت چین توانست این کار را انجام دهد، زیرا روابط خوبی با هر دو طرف دارد. به نوشته «میدل ایست آی»، خبر توافق ریاض و تهران با میانجیگری چین در پکن، واشنگتن را غافلگیر کرد و مقامات و اعضای تشکیلات دولت آمریکا در تلاش بودند نگرانیها مبنی بر کاهش نفوذ این کشور را از بین ببرند. «دیوید شنکر» از مقامات ارشد وزارت خارجه آمریکا در دوره ترامپ به این وبگاه خبری گفت توافق آشتی، روند نزولی روابط آمریکا و عربستان سعودی را تایید کرد. وی توضیح داد چرخش سعودیها به سمت پکن نشان میدهد تا چه حد وضعیت روابط بین دولت بایدن و ریاض افت کرده است. الفیصل سال گذشته از رویکرد دولت بایدن در قبال روابط آمریکا و عربستان انتقاد کرد و گفت تنش در روابط به دلیل مدیریت بایدن در قبال مسائل امنیت منطقه است و افزود پادشاهی از موضع دولت بایدن درباره جنگ یمن ناامید شده است. به نظر میرسد دیپلماسی فعال ایران در حل مشکلات امنیتی و سیاسی منطقه به نقطه اوج خود رسیده است که نشان میدهد میتواند رابطه بین ایران و کشورهای عربی را بهبود ببخشد که بزرگترین شکست برای اسرائیل در منطقه خواهد بود. در همین رابطه خبرنگار مشهور اسرائیلی و منتقد نتانیاهو در توئیتی نوشت: «ایران از طریق چین با کشورهای اتحادیه عرب کانال مالی اختصاصی ایجاد کرده است. نشست زودهنگام ایران و کشورهای عرب در پکن برای بررسی ایجاد خط مالی جدید با میانجیگری چین برگزار خواهد شد. جزئیات این خط مالی همچنان نامعلوم است».
***