محمدعلی حسن‌نیا- پکن: وزیر خارجه ایران و عربستان سعودی بعد از 8 سال با یکدیگر در پکن ملاقات و در بیانیه‌ای مشترک نقشه راه توافق ماه گذشته را ترسیم کردند که مهم‌ترین بخش‌های آن مساله بازگشایی سفارتخانه‌ها و شروع مبادلات اقتصادی و بررسی شروع دوباره مراسم عمره مفرده است. درست 2 سال قبل در فروردین سال 1400 مذاکرات بین ایران و عربستان برای احیای روابط 2 کشور آغاز شد و دقیقاً در سالگرد دومین سال شروع مذاکرات بین 2 کشور بیانیه مشترک آنها برای اجرایی شدن توافقات به امضای حسین امیرعبداللهیان و فیصل بن‌فرحان رسید. محل مذاکرات 2 تیم مجموعه بزرگ دولتی چین به نام «دایوی یوتای» بود. ابتدا وزرای خارجه ایران و عربستان وارد محل مذاکرات شدند و بعد از چند دقیقه خوش و بش دیپلماتیک بین یکدیگر وارد مذاکره خصوصی شدند. یکی از نکات مهم این دیدار خصوصی اعلام هر 2 وزیر درباره طولانی بودن سفر از ریاض و تهران به پکن بود. بعد از جلسه خصوصی، 2 وزیر جلسه عمومی را آغاز کردند که بیشتر کار روی یک بیانیه مشترک بود. بعد از پایان مذاکرات در حالی که 2 وزیر قصد داشتند از محل مذاکرات خارج شوند و با حضور وزیر خارجه چین عکس یادگاری بیندازند، فیصل بن فرحان وزیر خارجه عربستان سعودی در پاسخ به سوال یک خبرنگار ایرانی درباره نتیجه مذاکرات گفت: «مذاکره ممتازی بود». فضای مذاکرات و حواشی آن هم از نکات جالب بود. یخ روابط بین تهران و ریاض شکسته شده است و تیم و اعضای مذاکره‌کننده ایران و عربستان براحتی و با صمیمیت با همدیگر گفت‌وگو می‌کردند و متن بیانیه به صورت مشترک و با تفاهم کامل به امضا رسید. متن بیانیه مشترک ایران و عربستان هم نکات بسیار مهم و مثبتی دارد. در بیانیه مشترک وزیر امور  خارجه جمهوری اسلامی ایران و وزیر خارجه عربستان سعودی آمده است: 

در سایه مفاد بیانیه سه‌جانبه مشترک جمهوری اسلامی ایران، عربستان سعودی و جمهوری خلق چین مورخ 19 اسفند  1401 (10 مارس 2023 میلادی) در رابطه با از سرگیری روابط میان عربستان سعودی و جمهوری اسلامی ایران همچنین در چارچوب هماهنگی میان 2 کشور در رابطه با اقدامات لازم جهت از سرگیری فعالیت دیپلماتیک و کنسولی بین 2 کشور، گفت‌وگوهایی در تاریخ 17 فروردین 1402 برابر با  15 رمضان 1444 هجری قمری مصادف با 6 آوریل 2023 میلادی در شهر پکن میان جناب آقای حسین امیرعبداللهیان وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران و جناب آقای امیر فیصل بن‌فرحان وزیر امور خارجه عربستان سعودی صورت گرفت. دو طرف طی این گفت‌وگوها بر اهمیت پیگیری اجرای توافق پکن و فعال‌سازی آن به نحوی که اعتماد متقابل و زمینه‌های همکاری را گسترش دهد و به ایجاد امنیت، ثبات و شکوفایی منطقه کمک کند، تأکید کردند. دو طرف بر اهمیت گفت‌وگو پیرامون راه‌های گسترش روابط دوجانبه و فعال‌سازی موافقتنامه همکاری‌های امنیتی بین دو کشور که در تاریخ 28 فروردین 1380 ( 22/1/1422 مصادف با 17/4/2001) و موافقتنامه عمومی همکاری در زمینه اقتصاد، تجارت، سرمایه‌گذاری، فناوری، علوم، فرهنگ، ورزش و جوانان که در تاریخ 6 خرداد 1377 

(2/2/1419 مصادف با 27/5/1998) به امضا رسیده است، تاکید کردند. دو طرف توافق کردند نمایندگی‌های 2 کشور طی زمان مورد توافق، بازگشایی شود و اقدامات لازم را برای گشایش سفارتخانه‌های 2 کشور در ریاض و تهران و سرکنسولگری‌های این دو کشور در جده و مشهد صورت دهند. دوطرف توافق کردند هماهنگی‌های لازم را میان هیأت‌های فنی برای بررسی راه‌های گسترش همکاری میان دو کشور از جمله از سرگیری پروازها و سفرهای متقابل هیأت‌های رسمی و بخش خصوصی، تسهیل اعطای روادید برای شهروندان دو کشور از جمله روادید عمره  ادامه دهند. دو طرف با عنایت به برخورداری از منابع طبیعی و توانمندی‌های اقتصادی و فرصت‌های فراوان که برای تحقق منافع مشترک دو ملت برادر وجود دارد، دیدارهای مشورتی و گفت‌وگو را پیرامون راه‌های همکاری برای تحقق هرچه بیشتر چشم‌اندازهای مثبت در روابط افزایش می‌دهند. دوطرف بر آمادگی خود در راستای از بین بردن همه موانعی که پیش روی گسترش همکاری بین 2 کشور است، تاکید کردند. دوطرف توافق کردند همکاری خود را در هر زمینه‌ای که می‌تواند امنیت و ثبات منطقه را تامین کند و منافع ملت‌ها و کشورهای آن را محقق کند، گسترش دهند.

در پایان نشست 2 طرف کمال تشکر و قدردانی را از طرف چینی به خاطر میزبانی این نشست ابراز داشتند. همچنین از کشور سوییس به خاطر تلاش‌های به‌عمل آمده برای حفاظت منافع ایران و عربستان تشکر کردند. از سویی فیصل بن‌فرحان آل‌سعود، وزیر خارجه عربستان سعودی دعوت از حسین امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران برای سفر به عربستان سعودی و برگزاری نشست دوجانبه در ریاض را تجدید کرد. امیرعبداللهیان از این دعوت استقبال و از فیصل بن‌فرحان برای سفر به جمهوری اسلامی ایران و برگزاری نشست دوجانبه در تهران دعوت به عمل آورد و وزیر خارجه عربستان سعودی از این دعوت استقبال کرد.

نقش چین در این مذاکرات بسیار پررنگ و اساسی بود. ماجرای مذاکرات تهران و ریاض از این قرار بود: ایران و عربستان 5 دور مذاکره کردند و از تیرماه سال گذشته تا اسفند سال 1401 مذاکرات بین 2 کشور متوقف شده بود.

میانجیگر اولیه این مذاکرات عراق بود که 5 دور مذاکره را میزبانی کرد. شی جین پینگ، رئیس‌جمهور چین بعد از سفر رئیس‌جمهور ایران به این کشور از تهران خواست بین ایران و عربستان میانجیگری کند که با موافقت طرف ایرانی روبه‌رو شد. به همین دلیل تیمی به ریاست علی شمخانی، دبیر شورای عالی امنیت ملی راهی چین شد و در مذاکرات 5 روزه سند توافق نهایی بین ایران و عربستان امضا شد. این نقش چین در آشتی بین ایران و عربستان بسیار مثبت بود. در همین رابطه محمد کشاورزاده، سفیر ایران در چین در گفت‌وگو با خبرنگار «وطن امروز» با اشاره به نقش چین در این توافق گفت: «پکن نقش مهم و بسزایی در توافق بین ایران و عربستان داشت و ما از آنها بابت این موضوع تشکر می‌کنیم». وی با بیان اینکه چین نقش سرعت‌دهنده به توافق را داشت، عنوان کرد: «چینی‌ها میزبانی خوبی از تیم‌های ایران و عربستانی کردند و نقش میزبان و تسهیل‌گر در این مذاکرات داشتند». از طرفی سفر وزیر امور خارجه ایران به چین همزمان شد با سفر امانوئل مکرون به پکن و دیدار وی با شی، رئیس‌جمهور چین. این دیدار یک نکته حائز اهمیت داشت. مکرون در ابتدای این دیدار از شی خواست که به عنوان میانجی بین روسیه و اوکراین جنگ را بین 2 کشور خاتمه دهد. این موضوع اهمیت زیادی دارد. همچنین وزیر خارجه فرانسه با وزیر امور خارجه ایران در پکن دیدار کردند و موضوعات مختلف بررسی شد که این هم موضوع مهمی در این سفر بود. نکته اصلی در این میان آنکه اکنون چین از یک شریک بزرگ اقتصادی برای کشورها به یک مرجعیت سیاسی در دنیا رسیده است و اگر بتواند جنگ را خاتمه دهد اثبات خواهد کرد این مرجعیت از آتلانتیک به پاسیفیک منتقل شده است. در مجموع توافق ایران و عربستان آن هم در نزدیکی مرکز شهر پکن نشان داد خصومت 2 رقیب بزرگ منطقه‌ای با وساطت چین و البته قبل‌تر از آن عراق و عمان پایان یافته که یک پیروزی بزرگ برای کشورهای شرقی است.

******

 

سفر ۳ روزه رئیس‌جمهور فرانسه به پکن به یک دستاورد مشترک با میزبان چینی انجامید که می‌توان آن را به منزله آغاز پایان موجودیت ائتلاف غربی دانست. 

امانوئل مکرون که در بحبوحه سیاه‌ترین روزهای جمهوریت فرانسه با گریز از گسترده‌ترین و پرخشونت‌ترین تظاهرات سراسری ضددولتی چند دهه اخیر این کشور - در اعتراض به افزایش سن بازنشستگی - به پکن رفته بود، موفق شد به نخستین رهبر غربی تبدیل شود که گامی  مثبت برای برون‌رفت از باتلاق جنگ اوکراین در شرق اروپا برمی‌دارد. 

مکرون که از چهارشنبه هفته گذشته در پکن به سر می‌برد، بعد از ۲ دیدار رسمی و غیررسمی با همتای چینی خود، در سومین و آخرین روز سفرش،  بیانیه‌ای مشترک با شی‌جین‌پینگ برای برقراری صلح در اوکراین بر پایه قوانین بین‌المللی صادر کرد.

سفر مکرون به شرق آسیا متعاقب مخالفت‌های اخیر سران آمریکا و اروپا با «طرح ۱۲ ماده‌ای صلح چین برای بحران اوکراین» انجام شد.

کاخ الیزه اما چهارشنبه پیش، قبل از ورود مکرون به پکن در بیانیه‌ای اعلام کرد جو بایدن، رئیس‌جمهور آمریکا و همتای فرانسوی‌اش در گفت‌وگویی تلفنی توافق کردند برای پایان ‌دادن جنگ اوکراین با چین وارد تعامل شوند.

در بیانیه کاخ الیزه آمده بود ۲ رهبر تمایل مشترک خود را برای تعامل با چین برای تسریع در پایان‌ دادن جنگ اوکراین و مشارکت در ایجاد صلح پایدار در منطقه اعلام کردند. با این حال بعید است جو بایدن حتی تصورش را هم می‌کرد که لحن جانبدارانه مکرون در نخستین دیدار با میزبان چینی‌اش با چنان پاسخ دندان‌شکنی از سوی شی مواجه شود که ژیگولوی فرانسوی مجبور شود برای دست خالی ترک نکردن پکن، در بیانیه مشترک با طرف چینی، حتی حمله‌های مسلحانه رژیم اوکراین به تاسیسات هسته‌ای نیروگاه زاپروژیا در جنوب این کشور را که طبق دستور ناتو یعنی خود واشنگتن رخ می‌دهد، محکوم کند. در بخشی از بیانیه مشترک چین و فرانسه آمده است

۲ کشور از تلاش‌ها برای بازگرداندن صلح به اوکراین حمایت کنند. در این بیانیه همچنین بر تمایل طرفین برای تقویت نظام بین‌المللی چند‌جانبه تأکید شد. 

مکرون و شی در بیانیه مشترک خود فقط به موضوع صلح اوکراین بسنده نکردند و حتی از مذاکرات سیاسی و دیپلماتیک برای رفع تحریم‌های ایران حمایت کردند.