دکتر سیــدمصطفـی خوش‌چشم*: این روزها صحبت‌های زیادی از طرف واشنگتن و همینطور رسانه‌های آمریکایی به گوش می‌رسد مبنی بر اینکه آمریکا به دنبال یک توافق موقت با جمهوری اسلامی ایران است که البته وزارت خارجه ایالات‌متحده مورد اخیر یعنی این ادعا را که آمریکا از اواخر دی و بهمن به ایران پیشنهاد قرارداد موقت یا توافق موقت داده تکذیب کرد.  

1- ارائه پیشنهادهای توافق موقت چیز جدیدی نیست. از بیش از یک سال پیش یعنی از زمستان 1400، آمریکایی‌ها مکرراً موضوع توافق موقت را در رسانه‌ها یا در محافل ویژه مطرح می‌کردند تا نظر ایران را در این باره بدانند و به عبارتی مظنه بگیرند تا اگر گفت‌وگوهای وین به احیای کامل برجام نینجامید، حداقل یک توافق موقت باشد که اصلی‌ترین امتیازات جمهوری اسلامی ایران را از دستان تهران دربیاورد. مهم‌ترین اهرم فشار جمهوری اسلامی ایران در مذاکرات وین، غنی‌سازی 60 درصد است و همانطور که این روزها در رسانه‌های غربی و اسرائیلی شایع شده، آنچه از مفاد پیشنهاد اخیر توافق موقت از زبان آمریکایی‌ها بیان می‌شود، این است که طرف ایرانی غنی‌سازی 60 درصد را متوقف کند. به عبارتی، آمریکایی‌ها طی 2 سال گذشته مذاکرات، چه در چارچوب مذاکرات وین و چه در گزارش‌ها یا شایعات یا پیشنهاداتی که در زمینه توافق موقت می‌دهند، همواره خواستار از بین بردن اصلی‌ترین اهرم فشار جمهوری اسلامی ایران بوده‌اند در حالی که طرف مقابل آنچه پیشنهاد می‌کند تعلیق بخش بسیار کوچکی از تحریم‌های هسته‌ای است(!) این در حالی است که حتی تعلیق همه تحریم‌های هسته‌ای چنانکه در زمان اجرای برجام هم مشاهده شد، به هیچ عنوان نمی‌تواند مشکلات عدیده مربوط را حل کند، چرا که تحریم‌ها یک شبکه پیچیده تو در تو است که باید همگی آنها یا بخش بزرگی از آنها به طور کامل رفع شوند تا بتوان از مواهب اقتصادی احتمالی‌شان بهره‌مند شد و همانطور که در زمان برجام - که دیگر تحریم‌های موشکی، منطقه‌ای و حقوق بشری نسبت به زمان کنونی کمتر هم بود - دیدیم، حتی برداشته شدن تحریم‌های هسته‌ای ثانویه هم نتوانست آن توقع اقتصادی را که دولت آقای روحانی از این مورد داشت برآورده کند و به قول آقای دکتر سیف، رئیس کل وقت بانک مرکزی منتهی به «تقریبا هیچ» شد.

دلیل دیگر این بود که آمریکا به هیچ عنوان جدیتی در اجرای مفاد برجام نداشت و همانطور که آقای دکتر ظریف، وزیر پیشین خارجه هم اعلام کرد، حتی آقای اوباما هم از چند ماه پس از اجرای برجام به هیچ عنوان هیچ‌گونه جدیتی در اجرای مفاد مربوط به برداشته شدن تحریم‌های ایران از خودش نشان نمی‌داد، چرا که اساساً تحریم اسلحه اصلی آمریکا برای مهار قدرت ایران است و مهار قدرت ایران تنها مهار قدرت هسته‌ای نیست و منوط به این مولفه قدرت نمی‌شود، بلکه بعد از آن قطعاً به دنبال مهار مولفه‌های قدرت موشکی و منطقه‌ای ایران هستند و در این زمینه اصلی‌ترین ابزار فشار بر جمهوری اسلامی ایران تحریم است. حال با توجه به اینکه در تجربه برجام فارغ از نداشتن جدیت، برداشته شدن تحریم‌های ثانویه هسته‌ای هم نتوانست موجب حتی یک جهش اقتصادی کوچک شود، این بار در توافق موقت پیشنهاد آنها این است که بخش بسیار مختصری از تحریم‌ها تعلیق شود یعنی حتی نسبت به برجام هم بسیار کمتر!