سایمون هندرسون*:  گفته شده است که با پول نمی‌توان هر چیزی را خرید ولی در کشورهای عربی با پول چیزهای بسیاری را می‌توان خرید. دوستانم در واشنگتن اخیرا شرکت هواپیمایی قطر را به عنوان بهترین شرکت هواپیمایی در سطح جهان انتخاب کردند، زیرا جدید بودن هواپیماهای این شرکت و خدمات ارائه شده در این هواپیماها و انضباط پروازها همه نگرانی‌های سیاسی را پشت‌سر گذاشته است، نگرانی‌هایی مانند حمایت قطر از حماس در غزه و سلاحی که در اختیار بعضی از بدترین گروه‌های افراطی در سوریه قرار می‌دهد. این پیشرفت در نتیجه درآمدهای نفتی است. البته مدت زیادی نیست که در کشورهای عربستان، کویت، بحرین، قطر، امارات و عمان نفت کشف شده است. به همین دلیل شکوفایی این کشورها در عرصه بین‌الملل مسأله غافلگیرکننده‌ای نیست. در اوایل مارس 2014 عربستان، بحرین و امارات در اعتراض به دخالت قطر در امور داخلی دیگران، سفرای خود را از دوحه فرا خواندند. دلیل اصلی بحران در روابط این کشورها، حمایت قطر از «اخوان‌المسلمین» است البته مسؤولان قطری به صورت رسمی به این موضوع اذعان نکرده‌اند. این شکاف علنی این بحث را پیش می‌کشد که «شورای همکاری» به صورت فعلی خود تا چه زمانی وجود خواهد داشت و اگر تغییری در این شورا روی دهد، آیا نخستین تغییر، ترسیم دوباره مرزها خواهد بود؟ هنگامی‌که انگلیسی‌ها در اوایل دهه هفتاد قرن گذشته از خلیج‌فارس خارج شدند، دولت امارات را به وجود آوردند. هدف اصلی از این کار این بود که قطر و بحرین نیز جزئی از این اتحادیه (امارات) باشند ولی در نهایت نتوانستند با دیگران درباره برخی شرط‌ها به توافق برسند. عربستان با بحران خلافت مواجه است. «ملک عبدالله» پادشاه عربستان امسال وارد 91 سالگی می‌شود و «سلمان» برادر ناتنی او که به عنوان جانشینش تعیین شده، 78 ساله است. هردو نفر نیز در وضعیت سلامتی مناسبی نیستند. همچنین نگرانی‌هایی درباره سلامت عقلی سلمان وجود دارد. همچنین نگرانی‌هایی درباره کاهش صادرات نفت عربستان در آینده به‌دلیل افزایش مصرف داخلی در این کشور وجود دارد. مردم این کشور به یارانه‌های بسیار زیاد دولت برای بنزین و برق عادت کرده‌اند و چالش‌ها و تهدیدهای بزرگی درباره تغییر روش زندگی آنان وجود دارد. بیشتر عربستانی‌ها تقریبا در فقر زندگی می‌کنند. علاوه بر این درباره میهن‌پرستی قبایل عربستانی در مناطق مرزی این کشور با یمن تردید وجود دارد. شیعیان این کشور که در مناطق ساحل خلیج‌فارس زندگی می‌کنند، گرفتار محرومیت‌های سیاسی و اقتصادی هستند. اما در کویت، صباح الاحمد الصباح حاکم کویت، 84 ساله است وی تمام عمر خود را در دولت کار کرده و در اداره کشور خبره است ولی اکنون وضعیت سلامتی مناسبی ندارد. مجلس ملی کویت قدیمی‌ترین پارلمان بین کشورهای عربی به شمار می‌آید که اعضای آن از افراطی‌ها، عناصر قبایل، گروهی از فن‌سالاران و چند تن از شیعیان تشکیل شده است. نگاهی به بحرین می‌اندازیم. این جزیره از فوریه 2011 صحنه ناآرامی‌های سیاسی است. تظاهرات مردم این کشور به دخالت نیروهای شبه‌نظامی سعودی و ارسال تجهیزات از سوی پلیس امارات منجر شد. تلاش‌ها برای آشتی سیاسی هم به دلیل اختلافات داخلی خاندان حاکم در بحرین شکست خورد. در سایه شکست تغییرات سیاسی در بحرین، احتمالا این کشور شاهد افزایش خشونت‌ها و دخالت دوباره نیروهای امنیتی سعودی باشد. آل‌سعود سعی می‌کند اوضاع بحرین به عربستان منتقل نشود. امیرنشین قطر، تحت عنوان فرزند ناآرام شناخته می‌شود. حمد امیر سابق قطر در ژوئیه 2013 قدرت را به فرزندش «تمیم بن حمد آل ثانی» که فقط 33 سال دارد، منتقل کرد. به نظر می‌آید قطر به دلیل بحران‌آفرینی از طریق دادن تریبون خود به «یوسف قرضاوی» مبلغ افراطی، یا حمایت از بدترین افراطی‌ها در سوریه، یا حمایت از اخوان‌المسلمین در امارات، به خود می‌بالد. در امارات تاملی می‌کنیم؛ وضعیت شیخ خلیفه که اخیرا سکته کرده، پایدار است. البته او فعلا قدرت را به ولیعهد و برادر ناتنی خود یعنی «محمد بن زاید» واگذار کرده است. بن زاید وابسته به آمریکاست ولی مانند دیگر سران کشورهای عربی حاشیه خلیج‌فارس، به دولت اوباما مشکوک است. سلطان قابوس، پادشاه عمان با دیگر حکام کشورهای عربی تفاوت دارد. وی در بیشتر موارد از حضور در نشست شورای همکاری اجتناب می‌کند. وی همچنین مواضعی را اتخاذ می‌کند که به نفع آمریکا نیست. سلطنت‌نشین عمان از نظر اقتصادی و اجتماعی هم به اندازه‌ای نفت و گاز دارد که بتواند زندگی خوبی را برای ساکنانش فراهم کند اما سلطان 74 ساله عمان وارثی ندارد که این امر نگران‌کننده است. همه کشورهای عضو شورای همکاری خلیج‌فارس همچنان به آمریکا تکیه دارند ولی هیچکدام از آنها فکر نمی‌کنند که بتوانند برای همیشه به واشنگتن تکیه کنند. تنها راه منطقی افزایش اتحاد این کشورهاست که البته این امر عملی نخواهد شد. به جای آن، کشورهای عضو شورا می‌توانند برای حفظ امنیت خود به دنبال شریک دیگری باشند. در اینجا نام چین نمود پیدا می‌کند که البته در این زمینه هم نشانه‌های روشنی برای تحقق فوری این امر وجود ندارد. این مسائل موجب می‌شود که آینده بسیار نگران‌کننده باشد.
* مدیر برنامه‌های خلیج‌فارس در اندیشکده واشنگتن