به گزارش «وطن امروز» بخش صنعت و معدن طی 9 ماه سال گذشته رشد مستمر، مطلوب و کم‌سابقه‌ای داشته که در 2 گزارش رسمی بانک مرکزی و مرکز آمار ایران به این رشد اشاره شده است. هر چند این 2 مرکز داده‌های متفاوتی برای نرخ رشد دارند اما هر 2 گزارش گویای رشد بخش صنعت، معدن و تجارت و استمرار آن است. ابتدا به بررسی شاخص تولید می‌پردازیم که می‌تواند دیگر شاخص‌های اقتصادی را نیز تا حدودی نمایندگی کند.

* داده‌های بانک مرکزی از تولید     

رشد تولید ناخالص داخلی صنعت در 9 ماهه سال 1401 معادل 8 درصد بوده که بیش از 2 برابر نرخ رشد اقتصادی (معادل 3.7 درصد) است. میانگین فصلی نرخ رشد بخش صنعت در دولت سیزدهم 6.7 درصد بوده که بیش از 3 برابر میانگین نرخ رشد در دولت‌های یازدهم و دوازدهم است. میانگین فصلی نرخ رشد در این دوره 2 درصد بوده است. نرخ رشد بخش صنعت در فصل سوم سال 1401 معادل 11.6 درصد بوده که بالاترین نرخ رشد فصلی از سال 1396 تاکنون است. نرخ رشد فصلی بخش معدن در تابستان 1400 معادل 0.5- درصد بوده که در طول یک‌سال 4 برابر و در پاییز 1401 به 2 درصد افزایش یافته است. نرخ رشد بخش معدن در 3 فصل سال جاری به ترتیب 1.2، 5.4 و 2 بوده و در 9 ماه به 2.9 درصد رسیده که مقایسه با رشد 1- در 9 ماهه سال قبل، رشد با ثبات و مستمری را در سال جاری طی کرده است. بالاترین سهم رشد در 9 ماهه سال 1401 به میزان 1.1 درصد (از 3.7) متعلق به بخش صنعت بوده است. سـهم ارزش‌افزوده عمده‌فروشی و خرده‌فروشی و حمل‌و‌نقل و انبارداری در رشد تولید ناخالص داخلی طی نه ماهه سـال ١٤٠١ بـه ترتیـب 0.7 و 0.9 واحد درصد است، لذا بیش از 55 درصد رشد 9 ماهه متعلق به فعالیت‌های حوزه صنعت، معدن و تجارت است. نرخ رشد بخش عمده‌فروشی و خرده‌فروشی طی 3 فصل 1401 مثبت شده و در مقایسه با نرخ رشد 9 ماهه سال قبل از آن (3.7) از رشد 2 برابری معادل 6.4 درصد برخوردار بوده است.  از منظر مقیاس بنگاهی، بیش از 70 درصد از رشد ارزش افزوده بخش صنعت نسبت به دوره مشابه سال 1400 از مجرای رشد شاخص تولید کارگاه‌های بزرگ صنعتی 100 نفر کار و بیشتر (معادل 8.3 درصد) محقق شده است که این امر به واسطه بالاتر بودن فرصت بهره‌مندی از صرفه‌های مقیاس، دستاورد قابل توجهی به شمار می‌رود.

* داده‌های مرکز آمار از رشد

رشد تولید ناخالص داخلی صنعت در 9 ‌ماهه سال 1401 معادل 5.1 درصد بوده که 1.5 برابر نرخ رشد اقتصادی (معادل 3.3 درصد) است. میانگین فصلی نرخ رشد بخش صنعت در دولت سیزدهم 4.2 درصد بوده که بیش از 2.5 برابر میانگین نرخ رشد در دولت‌های یازدهم و دوازدهم است. میانگین فصلی نرخ رشد در این دوره 1.7 درصد بوده است. نرخ رشد بخش صنعت در 3 فصل سال 1401 بالاتر از 5 درصد بوده که بالاترین نرخ رشد فصلی مستمر در 3 ماه، از سال 1397 تاکنون است. نرخ رشد فصلی بخش معدن در تابستان 1400 معادل 3.7- درصد بوده که در طول یک‌سال 7 برابر و در پاییز 1401 به 2.6 درصد افزایش یافته است. نرخ رشد بخش معدن در 3 فصل 1401 به ترتیب 0.7-، 0.7 و 2.6 بوده و در 9 به 0.9درصد رسیده که مقایسه با رشد 2.5- در 9 ماهه سال قبل از آن، رشد 3 برابری، با ثبات و مستمری را در سال جاری طی کرده است. 

* تجارت خارجی 

افزایش حجم تجارت همراه با کاهش کسری تراز تجاری غیرنفتی و تغییر ترکیب واردات با اولویت نیازهای بخش مولد اقتصاد

ارزش حجم تجارت کشور در پایان بهمن سال 1401 نسبت به مدت مشابه سال قبل 13.8 درصد رشد داشته است و از 90.08 میلیارد دلار در سال 1400 به 102.2 میلیارد دلار  در 1401 افزایش یافته است. 

در دوره منتهی به بهمن 1401نسبت به مدت مشابه سال قبل، ارزش صادرات کالاهای غیرنفتی (با احتساب گاز طبیعی) حدود 12 درصد و واردات 15 درصد افزایش داشته است. 

در 11 ماهه سال 1401 نسبت به مدت مشابه سال قبل از نظر ارزش، واردات کالاهای سرمایه‌ای 53 درصد و کالاهای واسطه‌ای حدود 14 درصد رشد داشته و این در حالی است که واردات کالاهای مصرفی 12 درصد کاهش داشته است.

در 11 ماهه سال 1401 نسبت به مدت مشابه سال قبل از آن از نظر ارزش، صادرات محصولات پلیمری 29 درصد، صنایع غذایی 10 درصد، صنایع شیمیایی 25 درصد، لوازم خانگی 9 درصد، صنایع برق و الکترونیک 45 درصد و تجهیزات پزشکی 41 درصد رشد داشته است.

توسعه تجارت بین‌الملل، جریان تولید و فروش بنگاه‌های داخلی را تسهیل کرده و اشتغال‌زایی و توسعه تولید را رقم می‌زند. در توسعه تجارت رویکرد اصلی صنعت، معدن و تجارت استفاده از ظرفیت‌ کشورهای منطقه و دوست با تمرکز بر افزایش صادرات محصولات پیچیده (دانش‌بنیان) و حذف کسری تجاری بدون نفت است. 

* رشد بی‌سابقه سرمایه‌گذاری در ماشین‌آلات و تجهیزات تولیدی

تشکیل سرمایه در ماشین‌آلات در 3 فصل مستمر سال 1401 به ترتیب با 16.5، 12.6 و 28.3 درصد رشد مواجه بوده که به صورت تجمعی در 9 ماهه 1401 به 19.7 درصد رسیده است. این درحالی است که نرخ رشد تشکیل سرمایه در ماشین‌آلات در 9 ماهه سال گذشته 12.5 درصد بوده و در سال جاری افزایش قابل ملاحظه‌ای داشته است. 

همانگونه که در نمودار ۱ نمایش داده شده است، نرخ رشد تشکیل سرمایه در فصل سوم به میزان 28.3 درصد از سال 1391 تاکنون سابقه نداشته است. ضمن اینکه رشد مستمر این شاخص در 10 فصل و از فصل دوم سال 1399 تاکنون نیز طی دهه اخیر بی‌سابقه بوده است. 

نرخ رشد تشکیل سرمایه از فصل سوم سال 1400 تاکنون به صورت بی‌سابقه‌ای رشد داشته و در تمام فصول رشدهای بین 11.6 تا 28.3 درصد را تجربه کرده که بالاترین آن در فصل سوم سال جاری ثبت شده است.  

مهم‌ترین نشانه بهبود امید به آینده فعالان اقتصادی رغبت آنها به افزایش سرمایه‌گذاری در فعالیت‌های مولد است. طی سالیان اخیر متاسفانه این رغبت در اندازه‌ای پایین بوده که سرمایه‌گذاری صورت گرفته هزینه‌های استهلاک ماشین‌آلات و تجهیزات تولیدی را نیز پوشش نداده است اما بهبود قابل توجه سرمایه‌گذاری در سال 1400 و استمرار رشد آن در سال‌های 1400 و 1401 در مقایسه با مدت‌های مشابه سال‌های قبل خود، حکایت از تغییر نگرش فعالان اقتصادی نسبت به آینده اقتصاد ایران دارد که این موضوع باید مدنظر سیاست‌گذاران اقتصادی قرار گرفته و با ایجاد شرایط مناسب‌تر و مشوق‌های بیشتر امید به آینده برای افزایش سرمایه‌گذاری تقویت شود.

* کاهش مستمر تورم تولید‌کننده  

نرخ تورم تولیدکننده در 4 فصل منتهی به پاییز 1401 معادل 43.7 درصد بود که در مقایسه با رقم 60.9 درصدی مدت مشابه سال قبل، معادل 28 درصد کاهش داشته است. این شاخص در پاییز 1401 نیز  معادل 34 درصد کاهش داشته است. 

تورم نقطه به نقطه هر 2 بخش صنعت و معدن نیز روند کاهشی داشته است. تورم نقطه به نقطه بخش ساخت از 46.4 درصد در پاییز سال 1400 به 23.6 درصد در پاییز سال 1401 کاهش یافته است. تورم بخش معدن نیز از 79.9 درصد در پاییز سال 1400 به 9.7 درصد در پاییز سال 1401 کاهش یافته است.  

از فصل بهار به بعد تورم سالانه بخش صنعت و معدن نسبت به تورم کل تولید‌کننده کمتر بوده است. همچنین در فصل‌های بهار، تابستان و پاییز 1401، تورم نقطه به نقطه و تورم فصلی بخش صنعت و معدن نسبت به مقادیر این شاخص برای متوسط کل اقتصاد کمتر بوده است.

تورم سالانه تولیدکننده صنعت ساخت از تابستان 1400 تاکنون در تمام فصول روند کاهشی داشته است به نحوی که از 80.4 درصد در تابستان 1400 به 34.4 درصد در پاییز سال 1401 کاهش یافته که کاهش مستمر این شاخص در 5 فصل متمادی، روندی بی‌سابقه در طول 10 سال اخیر است.

تورم سالانه تولیدکننده معدن نیز از تابستان 1400 تاکنون در تمام فصول روند کاهشی داشته است به نحوی که از 116.1 درصد در تابستان 1400 به 25.1  درصد در پاییز سال 1401 کاهش یافته (پایین‌ترین نرخ تورم از سال 1397 تاکنون) که کاهش مستمر این شاخص در 5 فصل متمادی، مشابه صنعت روند بی‌سابقه‌ای در طول 10 سال گذشته است. 

در نمودار ۲ روند تورم سالانه تولیدکننده شامل کل بخش، صنعت و معدن نمایش داده شده است.

* کاهش تورم مصرف‌کننده  

تورم نقطه به نقطه مصرف‌کننده تمام گروه‌های کالاهای صنعتی غیرخوراکی در سبد مصرف خانوار (شامل پوشاک و کفش، مبلمان و لوازم‌خانگی و خرید وسایط نقلیه)، از مهر 1400 تا بهمن 1401 روند کاهشی و در سال 1401 روندی پایین‌تر از شاخص کل تورم داشته است. البته تورم نقطه به نقطه گروه وسایط نقلیه در دی و بهمن‌ماه 1401 به‌دلیل تقاضای سرمایه‌ای ناشی از جهش نرخ ارز در آذر و دی، افزایش بالاتر از شاخص کل تورم را تجربه کرده است. 

افزایش تورم کل در نیمه اول سال 1401 عمدتاً به دلیل سیاست حذف تخصیص ارز 4200 هزار تومانی و متأثر از روند تورم گروه خوراکی‌ها بوده است اما با وجود سیاست‌های اصلاحی، روند متوسط تورم مصرف‌کننده در گروه مبلمان و لوازم‌خانگی، پوشاک و کفش و خرید وسایط نقلیه که کالاهای صنعتی هستند، کاهشی بود. نرخ تورم 12 ماهه در هر دو گروه کالای مبلمان و لوازم خانگی و خرید وسایل نقلیه کمتر از متوسط نرخ تورم کل مصرف‌کننده بوده و در ارتباط با گروه پوشاک و کفش نیز نرخ تورم روندی کاهنده همراه با شیب کند را تجربه کرده است. در نمودارهای ۳ و ۴ این روندها نمایش داده شده است.

مدیریت تورم تولیدکننده، کنترل تورم مصرف‌کننده را تسهیل می‌کند. به عبارت بهتر کاهش مستمر تورم تولیدکننده در ارتباط با کالاهای صنعتی نویدبخش کاهش تورم مصرف‌کننده است. مدیریت هزینه‌های تولید، رفع موانع تولید، توانمندسازی بنگاه‌ها به‌خاطر شفاف‌سازی جریان مالی- اطلاعات - کالا، نظارت و حمایت هوشمند از ذی‌نفعان عرصه تولید و استفاده از سازوکارهای بورس کالا از رویکردهای وزارت صنعت، معدن و تجارت در مدیریت تورم تولید‌کننده است.

* اشتغال

اشتغال فصلی بخش صنعت در فصل پاییز 1401 به 8.3 میلیون نفر رسید که طی دهه اخیر بی‌سابقه است. در گزارش مرکز آمار کل اشتغال به 3 بخش صنعت، کشاورزی و خدمات تقسیم شده است و این رقم مربوط به تمام فعالیت‌های بخش صنعت بوده که شامل واحدهای خارج از پوشش وزارت صنعت نیز است.

نرخ بیکاری با 0.7 واحد درصد کاهش نسبت به پاییز سال 1400، یک واحد درصد کاهش نسبت به بهار سال 1401 و 0.7 واحد درصد کاهش نسبت به تابستان سال 1401 به رقم 8.2 درصد در پاییز سال گذشته رسید. 

همانگونه که در نمودار ۵ ارائه شده، نرخ بیکاری 8.2 درصد در پاییز سال 1401، پایین‌ترین نرخ بیکاری فصلی طی دهه گذشته تاکنون است.

ایجاد اشتغال حدود 433 هزار نفر طی سال گذشته(۱۴۰۱) (بر اساس آخرین آمار سامانه ملی رصد اشتغال کشور در دوره انتشار گزارش) در تمام بخش‌های صنعت، معدن و تجارت که بالاترین سهم اشتغال ایجاد شده در بین دستگاه‌های اجرایی کشور به میزان 32درصد  است.