هر چند میانگین رشد فرزندآوری در کشور طی چند سال اخیر نسبت به سنوات گذشته روند کاهشی را نشان می‌دهد اما برنامه‌ریزی برای تحقق طرح رشد جوانی جمعیت با هدف افزایش میزان موالید با انجام اقداماتی چون ارائه تسهیلات به خانواده‌هایی که صاحب فرزند می‌شوند، موجب شده است الگوی فرزندآوری برای تولد فرزند سوم و چهارم در کشور افزایش یابد، به شکلی که طبق اعلام مسؤولان وزارت بهداشت رویکرد باروری در کشور هم‌اکنون به سمت فرزندآوری بیشتر تغییر کرده است. 

در این باره رئیس کمیسیون مشترک طرح جوانی جمعیت و حمایت از خانواده مجلس به «وطن امروز» گفت: شاخص ازدواج و فرزندآوری در سال‌های گذشته رو به پایین بوده به طوری که میزان ازدواج در سال 1400، 890 هزار مورد بود و درسال گذشته این میزان به 520 هزار مورد رسید. همچنین میزان فرزندآوری نیز طی این مدت از یک میلیون و 570 هزار تولد در سال 1400 به یک میلیون و 30 هزار تولد در سال 1401 رسیده است. مساله نگران‌کننده‌ای که می‌تواند کشور را در آینده با مخاطرات فراوانی مواجه کند.

امیرحسین بانکی‌پور افزود: اتفاق عجیب ولی امیدوارکننده‌ای که سال گذشته رخ داد این بود که با وجود پایین بودن همه شاخص‌های ازدواج و فرزندآوری اما تولد فرزند‌های سوم و چهارم در کشور با رشد مناسبی همراه شد که به نظر می‌رسد در قانون جوانی جمعیت و خانواده و ترغیب خانوارهای دارای بیش از 2 فرزند به فرزندآوری ریشه داشته باشد. 

وی با بیان اینکه الگوی فرزندآوری طی یک‌سال گذشته تغییر کرده و خانواده‌هایی که 2 فرزند داشته‌اند، صاحب فرزندان دیگری شده‌اند، اظهار داشت: ارائه تسهیلات ویژه همچون، خودرو، زمین و وام به این خانواده‌ها موجب شده است موالید در کشور طی سال گذشته بیشتر در خانواده‌هایی باشد که از قبل صاحب فرزند بوده‌اند.

بانکی‌پور افزود: اگر قانون جوانی جمعیت در کشور با انسجام همه دستگاه‌ها و نهادهای مرتبط بدرستی اجرا شود و از طرفی بحث فرهنگ‌سازی رشد جمعیت و فرزندآوری مورد توجه قرار گیرد، بی‌تردید میزان موالید در کشور افزایش خواهد یافت. وی افزود: قرار بود سال گذشته ۱۰ هزار میلیارد تومان به اجرای طرح جوانی جمعیت اختصاص یابد اما متاسفانه سازمان برنامه و بودجه توجهی به این موضوع نکرد و از این مبلغ فقط 400 میلیارد تومان جذب شد.

* افزایش الگوی فرزندآوری برای تولد فرزندان سوم و چهارم

سرپرست مرکز جوانی جمعیت، سلامت خانواده و مدارس وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی اعلام کرد: الگوی باروری در کشور به سمت فرزندآوری بیشتر تغییر کرده است. صابر جباری در «نشست توجیهی اجرای برنامه‌های مرکز جوانی جمعیت، سلامت خانواده و مدارس» در هتل قلب تهران، گفت: تغییر الگوی باروری در کشور در حال رقم خوردن است، به این معنا که فرزندآوری از الگوی یک یا دو فرزندی در خانواده، برای تولد فرزند سوم به میزان 2.5 درصد و برای فرزند چهارم و بیشتر 15 درصد افزایش یافته است. وی افزود: درعین حال آخرین آمار جمعیتی کشور نشان می‌دهد همچنان موارد موالید افزایش نیافته است. زمان کم است و اگر تدبیر نکنیم در آینده مشکلات روزافزونی خواهیم داشت. هم‌اکنون استان‌هایی نظیر تهران، گیلان، مازندران، البرز، سمنان و مرکزی به سمت سالخوردگی می‌روند. سرپرست مرکز جوانی جمعیت، سلامت خانواده و مدارس وزارت بهداشت با اعلام اینکه دانشگاه‌های علوم‌پزشکی کشور در اجرای برنامه‌های جوانی جمعیت رتبه‌بندی و دارای کارنامه خواهند شد، بیان داشت: در برنامه‌ای با حضور وزیر و معاونان وزارتخانه از رتبه‌های برتر و کارنامه‌های درخشان تقدیر به عمل خواهد آمد. جباری خاطرنشان کرد: سال گذشته برای توجیه قانون جوانی جمعیت نشست برگزار کردیم و خوشبختانه بسیاری از برنامه‌هایی که سال گذشته در این نشست عنوان شد، امروز عملیاتی و تبدیل به کارنامه شده است.

جباری با بیان اینکه وزارت بهداشت تقریبا تمام تکالیف قانونی خود را درباره جوانی جمعیت انجام داده است، گفت: البته برخی تکالیف عمومی از لحاظ تامین اعتبار دچار چالش‌هایی است ولی تمام تکالیف اختصاصی ما در حوزه جوانی جمعیت به انجام رسیده است. سرپرست مرکز جوانی جمعیت، سلامت خانواده و مدارس وزارت بهداشت با اعلام اینکه دستورالعمل یکپارچه‌سازی زایمان طبیعی نهایی شده است، ابراز داشت: در موضوع ماده 50 مکلف به کاهش سالانه 5 درصد سزارین هستیم که در این زمینه دستورالعمل یکپارچه‌سازی زایمان طبیعی تدوین شده و در مرحله نهایی است و بزودی به دانشگاه‌های علوم پزشکی کشور ابلاغ خواهد شد. دکتر جباری اضافه کرد: در موضوع ماده 42 نیز دستورالعمل درمان ناباروری نهایی شده و امکان نشان‌دار شدن زوج‌های نابارور فراهم می‌شود. همچنین در برنامه پیشگیری و مهار سقط خودبه‌خودی نیز دستورالعمل لازم تدوین شده است. وی با اشاره به در پیش بودن هفته ملی جمعیت، گفت: در نشست امروز درباره مطالبات اجرایی زیادی که در دستورالعمل‌های ابلاغی به دانشگاه‌های علوم‌پزشکی کشور وجود دارد، بحث و تبادل نظر خواهیم کرد. سرپرست مرکز جوانی جمعیت، سلامت خانواده و مدارس وزارت بهداشت  همچنین درباره ساختار جدید وزارت بهداشت در زمینه جوانی جمعیت، گفت: پس از تغییر ساختار دفتر سلامت جمعیت، خانواده و مدارس به مرکز جوانی جمعیت، سلامت خانواده و مدارس به تناسب افزایش حجم فعالیت‌های این مرکز، یک معاون با عنوان «معاون جوانی جمعیت» و یک معاون نیز با عنوان «معاون سلامت خانواده» در این مرکز ایجاد و معاونان مذکور منصوب شدند.

* ضرورت بسیج تمام امکانات در حوزه جمعیت

معاون بهداشت وزارت بهداشت با تاکید بر لزوم فرهنگسازی در زمینه جوان‌سازی جمعیت با بیان اینکه روش‌های فرهنگ‌سازی با گذشته تفاوت‌های زیادی کرده و دیگر نمی‌توان فقط با چاپ پوستر اطلاع‌رسانی کرد، گفت: باید از تکنولوژی‌های جدید که به تمام خانه‌ها نفوذ کرده است برای تبلیغات در زمینه جوان‌سازی جمعیت بهره ببریم. حسین فرشیدی در «نشست توجیهی اجرای برنامه‌های مرکز جوانی جمعیت، سلامت خانواده و مدارس» با اشاره به اینکه اجرای برنامه پزشک خانواده هم مانند جوانی جمعیت قانون کشور است و در دوره مدیریت جدید وزارت بهداشت اجرای هر 2 برنامه مورد تاکید قرار دارد، بیان کرد: جوانی جمعیت یک دغدغه و بحث فراگیر در دنیاست و همه کشورها درگیر آن هستند. جمعیت در جوامع دنیا یک رکن اصلی قدرت محسوب می‌شود. وی ادامه داد: جوان‌سازی جمعیت کار بزرگ و سختی است و وارد شدن به این عرصه عشق و علاقه می‌طلبد. باید با یک نگاه فرهنگی با این موضوع برخورد کرد. وی یادآور شد: ما در دهه‌های گذشته سال‌ها برای کنترل جمعیت کار کردیم؛ در حالی که ترکیب سیاسی، اجتماعی و اقتصادی آن زمان در جامعه بسیار متفاوت از امروز بود و جمعیت روستاها بر جمعیت شهرها غلبه داشت و افزایش جمعیت یک خانوار در روستا بسیار امتیاز ارزشمندی بود. فرشیدی اضافه کرد: تغییرات بزرگ اجتماعی، اقتصادی و سیاسی در جامعه، افزایش جمعیت شهرها، سیل مهاجرت و ایجاد صنایع مختلف در حومه شهرها، منجر به ایجاد یک فرهنگ غالب شد که متعاقب آن سن ازدواج بالا رفت، تمایل به فرزندآوری کاهش یافت، طلاق زیاد شد و ناباروری در اثر تغذیه ناسالم افزایش یافت. معاون بهداشت وزارت بهداشت گفت: قرارگاه جوانی جمعیت حتما باید در تمام استان‌ها تشکیل شود و هیچ مسؤولی در یک استان نباید نسبت به جوانی جمعیت بی‌تفاوت باشد و درگیر برنامه‌های افزایش جمعیت نشود. فرشیدی با تاکید بر نقش فرهنگ‌سازی و اطلاع‌رسانی در حوزه جمعیت، اظهار داشت: این حوزه یکی از دلخوری‌های ما است، زیرا تبلیغات و فرهنگسازی درباره جمعیت وسعت و شتاب لازم را در کشور ندارد. 

معاون بهداشت وزارت بهداشت گفت: باید تمام امکانات شبکه بهداشت کشور اعم از ۳۰ هزار واحد بهداشتی و ۱۴۰ هزار نیروی بهداشتی را که در اختیار داریم بسیج کنیم و با اجرای برنامه پزشکی خانواده، به ترویج فرهنگ فرزندآوری و ازدواج و خانوداه‌دار شدن مجردها بپردازیم.