گروه سیاسی: تفاوت‌گذاری بین آشوب و اعتراض از دغدغه‌های چند سال اخیر مردم و مسؤولان بوده است. جدای از موضوع آشوب و هرج و مرج که در ایران نیز مثل هر کشور دیگری محکوم است، به رغم برخی ضوابط و چارچوب‌هایی که برای برپایی تجمعات اعتراضی در نظر گرفته شده، یکی از دلایل عدم مرزبندی مشخص بین اعتراضات قانونی و تجمعات آشوب‌طلبانه، وجود برخی خلأهای قانونی نسبت به تحقق اصل بیست‌وهفتم قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران است. اساساً برخی اجتماعات و راهپیمایی‌ها ظرفیت تبدیل شدن به آشوب‌های اجتماعی را دارند. با این حساب با توجه به دشمنی‌هایی که با ایران وجود دارد، این نگرانی برای جمهوری اسلامی بیش از دیگر کشورها است. حالا سوالی که مطرح می‌شود این است: مرز بین آشوب و اعتراض کجاست و چگونه می‌توان از تبدیل شدن اعتراضات قانونی به آشوب و اغتشاش جلوگیری کرد؟

چگونگی برقراری تعادل و موازنه میان تضمین حقوق و آزادی‌های عمومی در کنار تأمین نظم و امنیت عمومی به یک چالش تبدیل شده است. از همین رو یکی از موضوعاتی که دولت سیزدهم در دستور کار خود قرار داد، تسهیل و تضمین برگزاری تجمعات و راهپیمایی‌های قانونی از طریق تفکیک انواع تجمعات و راهپیمایی‌ها از آشوب‌ها بود. بهمن‌ماه سال گذشته بود که هیات وزیران با قید یک فوریت لایحه نحوه برگزاری تجمعات و راهپیمایی‌ها را به تصویب رساند. هفته گذشته نیز این لایحه برای انجام تشریفات قانونی به مجلس ارسال شد و باید منتظر ماند و دید تصمیم مجلس در این رابطه چگونه خواهد بود.

* جزئیات لایحه

ماده ۱- در این قانون اصطلاحات زیر در معانی مشروح مربوط به کار می‌روند:

۱- تجمع: هرگونه گردهمایی ارادی و موقت در محیط عمومی که به منظور بیان عقاید، دیدگاه‌ها و خواسته‌ها درباره موضوعاتی از قبیل مسائل صنفی، فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی و سیاسی برگزار می‌شود.

۲- راهپیمایی: هرگونه حرکت ارادی و موقت در محیط عمومی که به منظور بیان عقاید، دیدگاه‌ها و خواسته‌ها درباره موضوعاتی از قبیل مسائل صنفی، فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی و سیاسی با پیمودن مسیر برگزار می‌شود.

۳- محیط عمومی: هر مکان یا معبری که استفاده عموم افراد از آن مجاز باشد. صرف نظر از اینکه محیط مزبور دارای مالکیت عمومی یا خصوصی است نظیر تمامی راه‌ها و معابر درون و برون‌شهری، بوستان‌ها، تالارها، کارخانه‌ها، مراکز عرضه کالا و خدمات، ادارات، مدارس، آموزشگاه‌ها، مراکز درمانی و بهداشتی

۴- برگزارکننده: یک یا چند شخص حقیقی یا حقوقی که درخواست برگزاری تجمع یا راهپیمایی را ارائه می‌دهد.

۵ – مراجع رسیدگی:  مراجع رسیدگی به درخواست‌های برگزاری تجمع و راهپیمایی شامل فرماندار و هیات تجدید نظر موضوع ماده ۱۱ این قانون

۶- سلاح: کلیه مصادیق مندرج در مواد ۲ و ۳ قانون مجازات قاچاق اسلحه و مهمات و دارندگان سلاح و مهمات غیرمجاز مصوب 7/6/1390 با اصلاحات آن

۷- سامانه: سامانه جامع تسهیل برگزاری تجمع و راهپیمایی

۸- درخواست فوری: درخواست برگزاری راهپیمایی یا تجمعی که به اعتقاد برگزار‌کننده فوریت داشته و فوت زمان موجب انتفای موضوع یا بلا اثر شدن برگزاری تجمع یا راهپیمایی می‌شود.

۹ - مکان‌های ویژه: مکان‌های ویژه برگزاری تجمع یا راهپیمایی موضوع ماده ۳ این قانون

ماده ۲- موارد زیر از شمول این قانون مستثنا بوده و حسب مورد تابع قوانین و مقررات مربوط باشند:

۱- مراسم مذهبی نظیر مراسمی که توسط هیات‌های مذهبی یا آستان‌های مقدس برگزار می‌شود.

۲- مراسم فرهنگی و هنری نظیر هنرهای نمایشی و آداب و رسوم و آیین‌های اصیل و سنتی ایرانی

۳- مراسم ورزشی نظیر پیاده‌روی‌های همگانی

۴- تجمع و راهپیمایی اعلامی توسط شورای هماهنگی تبلیغات اسلامی

۵- تجمع و راهپیمایی داخل دانشگاه‌ها، مراکز آموزش عالی و حوزه‌های علمیه

۶- تجمع و راهپیمایی مربوط به تبلیغات انتخاباتی در محدوده زمانی قانونی

۷ – همایش‌ها و گردهمایی‌های علمی و فرهنگی برنامه‌های آموزشی و مشاوره‌ای

ماده ۳- شوراهای تأمین شهرستان مکلفند برای شهرهای با جمعیت کمتر از 300 هزار نفر حداقل یک مکان، برای شهرهای با جمعیت 300 تا 500 هزار نفر حداقل ۲ مکان، برای شهرهای با جمعیت 500 هزار نفر تا یک میلیون نفر حداقل ۳ مکان، برای شهرهای با جمعیت بیش از یک میلیون نفر حداقل ۴ مکان و برای شهر تهران حداقل 10 مکان را با لحاظ مؤلفه‌های زیر برای برگزاری تجمع تعیین کنند:

۱-  قابلیت دسترسی مناسب

۲- مناسب بودن وسعت مکان ویژه برای برگزاری تجمع

۳- قابلیت حفاظت انتظامی و امنیتی مکان مزبور

۴- فراهم بودن امکان حضور فوری نیروهای امدادی در مکان ویژه در صورت ضرورت

۵- فاصله مطمئن از محل‌های دارای رده‌های حفاظتی

۶- عدم اخلال شدید در خدمات‌رسانی به مردم و کسب‌وکار و فعالیت آنها

۷ – عدم انسداد شد آمد (ترافیکی) غیرقابل انتقال به سایر مسیرها

۸- حتی‌المقدور پیشگیری از حضور غیرارادی افراد در مکان مزبور

تبصره- در صورتی که در هر یک از شهرستان‌ها شرایط برای تعیین مسیر ویژه برگزاری راهپیمایی مهیا باشد شورای تأمین می‌تواند مسیر مزبور را برای برگزاری راهپیمایی تعیین کند.

ماده ۴- اصل بر آزادی برگزاری تجمعات و راهپیمایی‌ها پس از طی تشریفات قانونی در چارچوب احکام این قانون است، جز در مواردی که موضوع هدف یا کیفیت برگزاری تجمع یا راهپیمایی دربردارنده یکی از موارد زیر باشد:

۱- هرگونه بی‌حرمتی به اصول اعتقادی یا مقدسات دین اسلام و یا مغایرت با احکام اسلامی

۲- حمل سلاح

۳- ایراد خدشه به استقلال، وحدت ملی و تمامیت ارضی کشور

۴- ایراد خدشه به محتوای اصول تغییر‌ناپذیر قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران موضوع اصل ۱۷۷ قانون اساسی

ماده ۵- برگزاری تجمعات یا راهپیمایی‌هایی که حائز یکی از ویژگی‌های زیر باشد ممنوع است:

۱- کیفیت یا شرایط برگزاری آن به نحوی باشد که منجر به اخلال در نظم امنیت یا سلامت عمومی شود، نظیر شیوع بیماری‌های خطرناک، بروز اختلال جدی در شد آمد (ترافیک) یا اخلال جدی در خدمات‌رسانی روزانه دولت و بخش عمومی به شهروندان

۲- کیفیت یا شرایط برگزاری به نحوی باشد که موجب اضرار مستقیم و معتنابه به اشخاص شود؛ نظیر تخریب اموال و اماکن خصوصی

۳- برگزار‌کننده بر اساس قوانین و مقررات مربوط یا آرای مراجع قضایی صالح، از برگزاری تجمع یا راهپیمایی ممنوع شده باشد و درخواست ارائه‌شده ناقض ممنوعیت مربوط باشد.

ماده ۶ – برگزاری تجمع یا راهپیمایی در حریم مراکز بهداشتی - درمانی، نظامی، انتظامی و امنیتی ممنوع است. تعیین این مراکز و حریم هر یک از آنان بر اساس آیین نامه‌ای است که ظرف 3 ماه از تاریخ لازم‌الاجرا شدن قانون توسط وزارت کشور با همکاری وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، وزارت اطلاعات و وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح تهیه می‌شود و به تصویب هیات وزیران می‌رسد.

ماده ۷ – برگزاری ۲ یا چند تجمع یا راهپیمایی در زمان و مکان واحد ممنوع است. در صورت ارائه چند درخواست نسبت به برگزاری تجمع یا راهپیمایی در زمان و مکان، واحد اولویت با برگزار‌کننده‌ای است که درخواست خود را زودتر ثبت کرده باشد.

ماده ۸ – برگزار‌کننده موظف است درخواست برگزاری تجمع یا راهپیمایی مشتمل بر موارد زیر را حداکثر 20 روز و حداقل ۵ روز کاری پیش از زمان پیشنهادی برای برگزاری در سامانه ثبت و شناسه رهگیری دریافت کند.

۱- اسامی و مشخصات برگزار‌کننده یا برگزارکنندگان

۲- هدف از برگزاری

۳- تاریخ و ساعت شروع و پایان برگزاری