علی اکبرزاده: در میان عرف مذهبی جوامع شیعی و حتی اهل سنت، امام ششم شیعیان حضرت صادق(ع) به علم و دانش و تربیت شاگردان پرشمار معروف است اما این تنها یک بعد از سیره رفتاری و اجتماعی حضرت است. امام صادق همچون پدر بزرگوارشان علاوه بر گسترش و ترویج علم و تربیت شاگردان متعدد، فعالیت‌های اجتماعی و سیاسی پررنگی علیه طواغیت زمان خودشان داشته‌اند. این مبارزات کاملا تشکیلاتی و منسجم و از طریق شبکه‌ای به‌هم‌پیوسته به رهبری امام صادق انجام می‌گرفت. این وجه از امامت امام صادق(ع) در میان عوام و حتی شیعیان علاقه‌مند به ایشان معمولا مغفول واقع می‌شود. درباره این تشکیلات عظیم امام صادق(ع)، تاریخ مطالب و نکات زیادی را نقل کرده است که پرداختن به آنها هدف این یادداشت کوتاه نیست. یکی از بهترین کتاب‌هایی که در این زمینه تحلیل خوبی را ارائه کرده کتاب «انسان 250 ساله» است. آیت‌الله العظمی خامنه‌ای در این کتاب می‌فرمایند: «امام صادق صلوات‌الله علیه یک تشکیلات عظیمی از مؤمنان به خود و از طرفداران جریان حکومت علوی در سراسر عالم اسلام از اقصای خراسان و ماورءالنهر تا شمال آفریقا به‌وجود آورده بود. تشکیلات یعنی چه؟ یعنی اینکه وقتی امام صادق اراده می‌کند آنچه را که او می‌خواهد مردم بدانند نمایندگان او در سراسر عالم اسلام به مردم می‌گویند تا بدانند، یعنی از همه جا وجوهات و بودجه برای اداره مبارزه سیاسی عظیم آل‌علی جمع کنند، یعنی وکلا و نمایندگان او در همه شهرها باشند که مردم و پیروان امام صادق به آنها مراجعه کنند و تکلیف دینی و همچنین تکلیف سیاسی خود را از آن حضرت بپرسند». همان‌گونه که آیت‌الله خامنه‌ای در کتاب انسان 250 ساله بیان می‌کنند، تکلیف سیاسی مثل تکلیف دینی واجب‌الاجراست، چراکه آن امامی که ولی امر و واجب‌الاطاعه است و فتوای مذهبی و اسلامی‌اش در باب نماز، زکات، روزه و بقیه واجبات باید امتثال شود، فتوا و فرمان سیاسی همان امام در زمینه جهاد و روابط سیاسی نیز باید اجرا شود: «امام صادق یک چنین تشکیلات عظیمی را به‌وجود آورده بود و با این تشکیلات و به کمک مردمی که در این تشکیلات بودند، با دستگاه بنی‌امیه مبارزه می‌کرد. البته سرگذشت امام صادق بسیار مهم و آموزنده است. 18 سال با بنی‌امیه و مدت طولانی دیگری با بنی عباس مبارزه کرد. هنگامی که پیروزی او بر بنی‌امیه حتمی بود، بنی‌عباس به عنوان یک جریان مزاحم و فرصت‌طلب آمدند میدان را گرفتند و بعد از آن امام صادق هم با بنی‌امیه و هم با بنی‌عباس مبارزه کرد».