زنگ خطر پیری جمعیت و کاهش نیروی جوان کشور در حالی به صدا در آمده که نرخ رشد جمعیت هم اکنون به 0.6 و نرخ باروری نیز به 1.6 درصد به ازای هر زن رسیده است. در صورت ادامه چنین روندی، ایران تا کمتر از یک دهه آینده به جرگه کشورهای پیر دنیا می‌پیوندد. این در حالی است که به اذعان جمعیت‌شناسان، در سال ۱۴۲۰ نرخ رشد جمعیت کشور به «صفر» می‌رسد. از آنجا که جوانی جمعیت به عنوان یکی از شاخصه‌های بارز و سرمایه اجتماعی جوامع مختلف محسوب می‌شود، کارشناسان می‌گویند اکنون ایران در شرایط پنجره باز جمعیتی است و فرصت اندکی‌ برای جلوگیری از کاهش جمعیت و روند پیری و سالمندی وجود دارد. این در حالی است که 18 ماه از اجرای قانون جوانی جمعیت می‌گذرد اما طبق آنچه شاخص‌های جمعیت‌شناسی نشان می‌دهد وضعیت جمعیتی ایران همچنان نامطلوب است. در حالی مسؤولان مختلف در هفته جمعیت صحبت از عزم جدی برای اجرایی شدن قانون جوانی جمعیت می‌کنند که آمارها و اظهارنظرهای متولیان حوزه سلامت از بی‌توجهی در تخصیص بودجه در این ارتباط به وزارت بهداشت خبر می‌دهند؛ همچنین ارائه تسهیلات تشویقی در این رابطه هم امیدوارکننده نیست.

* جمعیت جوان کشور در حال کاهش است

طبق گفته معاون بهداشت وزیر بهداشت سالمندی در ۱۰ سال گذشته افزایش داشته و جمعیت جوان کشور در حال کاهش یافتن است. حسین فرشیدی با تاکید بر اینکه کارهای زیادی در حوزه جمعیت و قانون مرتبط با آن باید انجام شود، بیان داشت: کارهای فرهنگی زیادی باید انجام شود اما هماهنگی بین دستگاه‌ها وجود ندارد. وی از تشکیل ۱۷ قرارگاه جمعیت در کشور خبر داد و گفت: تمام شهرداران و فرمانداران درگیر موضوع جمعیت شده‌اند اما نتیجه مطلوب هنوز به دست نیامده است. وی با بیان اینکه در حوزه جوانی جمعیت، موسسه دولتی و خصوصی نداریم، ابراز کرد: نخبگان کشور باید پای کار بیایند و سمن‌ها نیز مشارکت داشته باشند. همچنین معاون بهداشت وزیر بهداشت معتقد است: برخی از مادر بودن فراری هستند؛ ضمن اینکه هنوز ریالی از بودجه تخصیصی قانون جوانی جمعیت به وزارت بهداشت پرداخت نشده است.

* تشویق به فرزندآوری نیازمند فرهنگسازی است

وزیر بهداشت، درمان و آموزش پزشکی با اشاره به اینکه مقوله جوانی جمعیت از مهم‌ترین مسائل امروز کشور است، اظهار کرد: دغدغه سالمندی جمعیت کشور در آینده و کاهش نرخ باروری در حال حاضر از مهم‌ترین مسائل نظام سلامت و کشور است و امیدواریم مسؤولان مختلف با تبیین و آگاهی‌بخشی در تحقق سیاست‌های حوزه جمعیت نقشی موثر ایفا کنند. بهرام عین‌اللهی افزود: وزارت بهداشت با راه‌اندازی قرارگاه جوانی جمعیت همه تلاش خود را برای پیشگیری از معضل بزرگ سالخوردگی کشور به کار بسته و در این راه به کمک تمام بخش‌ها بویژه بخش‌های فرهنگی نیاز دارد، زیرا تشویق به فرزندآوری نیازمند پیوست فرهنگی است. جمهوری اسلامی ایران به اذعان سازمان بهداشت جهانی و کارشناسان سلامت، اکنون در تمام شاخص‌های سلامت در منطقه، پیشرو و دارای رتبه‌های نخست است.

* برنامه‌هایی برای جبران کاهش نرخ باروری تدوین می‌شود

وزیر کشور با تأکید بر اهمیت موضوع جوانی جمعیت اعلام کرد: در این راستا برنامه‌های استانی برای جبران کاهش نرخ باروری خواهیم داشت. احمد وحیدی توجه به مساله جمعیت را مهم خواند و اظهار کرد: در هفته ملی جمعیت ضرورت دارد به موضوع بسیار مهم و حیاتی جمعیت پرداخته شود. کاهش نرخ باروری یکی از معضلات و مشکلات بزرگ ما به شمار می‌آید و باید بر اساس قانون مصوب و با تلاش همگانی بتوانیم این معضل بسیار بزرگ را برطرف کنیم. وزیر کشور ادامه داد: در جلسه‌ای با استانداران و مسؤولان در ستاد ملی جمعیت و ستادهای جمعیت وزارت کشور موضوع مذکور را مورد بحث قرار دادیم، در این راستا مشکلاتی که استانداران مطرح کردند پیگیری می‌شود و برنامه‌های استانی برای جبران کاهش نرخ باروری خواهیم داشت. وی یادآور شد: اهمیت ازدواج و نرخ باروری ۲ موضوع مهم است که باید استان‌ها به آن توجه کنند. وی با تاکید بر لزوم توجه به موضوع فرهنگ‌سازی در زمینه فرزندآوری اظهار کرد: در هفته جمعیت قرار داریم. به طور قطع مهم‌ترین خطری که در مسیر ما قرار دارد، موضوع کاهش نرخ باروری و پیر شدن جمعیت است و مدت‌زمان محدودی برای چاره‌جویی این موضوع پیش‌ روی ما قرار دارد. وی افزود: باید از این چاله هولناک نجات یابیم و ضرورت دارد در این مسیر توجه دائمی به این مساله مهم داشته باشیم. وزیر کشور با بیان اینکه بدون فرزندآوری نمی‌توانیم به ایران قوی بیندیشیم، اضافه کرد: خطر هولناک پیری جمعیت وجود دارد که نشان‌دهنده اهمیت موضوع است.

* سرعت گرفتن افت نرخ جمعیت

کارشناس جمعیت درباره چالش پیش‌روی کشور در موضوع جمعیت گفت: ایران سال‌ها کشوری با جمعیت جوان بوده است. با مروری گذرا بر تغییرات نرخ رشد جمعیت کشور‌مان در طول سال‌های گذشته خواهیم دید به ‌رغم روند افزایشی نرخ رشد جمعیت  تا قبل از سال 65 از سال 65 تا 85 طی یک دوره 20 ساله نرخ رشد جمعیت کشور کاهشی بوده و به عدد 1.6 رسیده است. سیده‌صالحه مرتضوی اظهار داشت: به بیان دیگر در یک دوره 20 ساله، کاهشی تقریبا 60 درصدی در نرخ رشد جمعیت داشته‌ایم. این روند کاهشی از سال 1395 تا 1400 نیز ادامه پیدا کرده و طی این دوره 5 ساله نرخ رشد جمعیت ما 50 درصد کاهش داشته و به اندازه‌ای حدود 6 دهم رسیده است. وی ادامه داد: ‌با مقایسه‌ای ساده می‌توان دریافت با گذشت زمان افت نرخ رشد جمعیت در کشور سرعت بسیار بیشتری به خود گرفته است؛ واقعیتی تلخ که مواجهه کشور با این بحران جمعیت را برای ما ملموس‌تر می‌کند.

* قانون جوانی جمعیت به درستی اجرا شود موالید افزایش می‌یابد

معاون سابق مرکز مطالعات و پژوهش‌های جمعیتی آسیا و اقیانوسیه در گفت‌وگو با «وطن امروز» گفت: روند رشد جمعیت کشور نسبت به دهه‌های گذشته بسیار پایین است و در مقابل آمار مرگ و میر افزایش یافته، بنابراین چنانچه فکری به حال رشد جمعیت کشور نشود، بی‌تردید تا قبل از سال 1420 نرخ جمعیت کشور صفر خواهد شد. شهلا کاظمی در گفت‌وگو با «وطن امروز» با بیان اینکه اقدامات فرهنگی برای رشد جمعیت در کنار توجه به مقوله اقتصادی آنطور که والدین ترسی از آینده فرزندان‌شان نداشته باشند باید با جدیت مد نظر باشد، افزود: قانون جوانی جمعیت هنوز کاملا اجرا نشده، هر چند توجه فراوانی به این موضوع شده است. این جمعیت‌شناس گفت: امتیازات و تشویقات چنانچه ادامه‌دار نباشد یا دولت نتواند آن را اجرا کند، مشکل‌ساز خواهد بود. به نظر می‌رسد دولت این هزینه‌ها را صرف توسعه اقتصادی کند به نتیجه بهتری برسد، چرا که آثار آن به دلیل کاهش تورم، بهتر از دادن خودرو، زمین و وام به والدین است برای اینکه صاحب فرزند ‌شوند. وی افزود: دولت برای رشد جمعیت در کنار تشویقات فرزندآوری، تورم را کنترل کند چرا که والدین در شرایط فعلی راغب به فرزندآوری نیستند.