گروه بین‌الملل: رئیس‌جمهور سوریه روز پنجشنبه پس از 12 سال وارد فرودگاه بین‌المللی ملک عبدالعزیز شهر جده شد و مورد استقبال مقامات عربستان سعودی قرار گرفت.

بشار اسد که برای حضور در سی‌‌ودومین نشست سران اتحادیه عرب به عربستان سفر کرده بود، مورد استقبال بدر‌بن سلطان، معاون امیر مکه قرار گرفت و با احمد ابوالغیط، دبیرکل اتحادیه عرب دیدار کرد. رئیس‌جمهور سوریه از سوی «سلمان بن عبدالعزیز» پادشاه عربستان برای شرکت در نشست سران اتحادیه عرب دعوت شده بود.

اتحادیه عرب نوامبر ۲۰۱۱ عضویت دمشق را به حالت تعلیق درآورد و تحریم‌های سیاسی و اقتصادی علیه آن وضع کرد. فیصل بن فرحان، وزیر خارجه عربستان ماه گذشته به سوریه رفت و با بشار اسد دیدار کرد. بعد از این سفر همتای سوری او نیز به عربستان رفت و در نهایت یکشنبه هفته گذشته اتحادیه عرب در نشست وزیران خارجه با لغو تعلیق عضویت سوریه در این اتحادیه موافقت کرد و بعد از آن، ریاض رسما از بشار اسد برای شرکت در نشست اتحادیه عرب دعوت کرد. رئیس‌جمهور سوریه همچنین در جده به دیدار و رایزنی با مقامات و هیات‌های کشورهای عربی پرداخت. اسد پس از اینکه با «قیس سعید» رئیس‌جمهور تونس دیدار و گفت‌وگو کرد، در ادامه با «منصور بن زاید آل‌نهیان» رئیس هیات اماراتی شرکت‌کننده در اجلاس عرب دیدار کرد. در این دیدار روابط دوجانبه میان سوریه و امارات و راه‌های تقویت اقدام عربی مشترک مورد رایزنی قرار گرفت. منصور بن زاید، مراتب سلام و درود محمد بن زاید آل‌نهیان، رئیس امارات را به وی ابلاغ کرد. رهبران و روسای جمهور حاضر در این نشست همچنین علاوه بر موضوع جولان عربی اشغالی سوریه و همبستگی و حمایت از لبنان به عنوان ۲ موضوع دائمی در دستور کار، گزارش ریاست اجلاس درباره فعالیت کمیته پیگیری اجرای تصمیمات و تعهدات و گزارش دبیرکل درباره اقدام مشترک عربی را مورد بحث و بررسی قرار دادند.

* سی‌و‌دومین نشست سران اتحادیه عرب

اجلاس سران کشورهای عربی روز جمعه در فضای مثبت ناشی از بازگشت سوریه به این اتحادیه پس از ۱۲ سال غیبت، برگزار شد. سران و رهبران شرکت‌کننده در این اجلاس سازوکارهایی را برای تقویت اقدامات مشترک عربی، فعال کردن روابط دوجانبه بین کشورهای عربی و توسعه مکانیسم‌های عملی برای مقابله با چالش‌ها و بحران‌های پیش روی ملت عرب مورد بحث و بررسی قرار دادند. همچنین در این نشست تحولات سیاسی فلسطین اشغالی، حملات اسرائیل به قدس اشغالی و مساله شهرک‌سازی و موضوعات حمایت از بودجه دولت فلسطین و پایداری مردم فلسطین و همچنین حمایت از صلح و توسعه در جمهوری سودان، تحولات لیبی و یمن و حمایت از جزایر کومور و جمهوری سومالی پیگیری ‌شد. در این گفت‌وگوها موضوعات دیگری از جمله پیگیری تعاملات کشورهای عربی با موضوع جهانی تغییرات اقلیمی و راه‌های تقویت همکاری‌های اعراب در زمینه امنیت سایبری و امنیت فناوری اطلاعات و ارتباطات در چارچوب امنیت بین‌المللی نیز مورد بحث قرار گرفت.

افتتاحیه سی‌و‌دومین نشست شورای اتحادیه عرب در سطح سران در جده عربستان سعودی با حضور رئیس‌جمهور سوریه برگزار شد. به گزارش خبرگزاری دولتی سوریه سانا، ایمن بن عبدالرحمن، نخست‌وزیر الجزایر در افتتاحیه سی‌ودومین نشست شورای اتحادیه عرب در سطح اجلاس سران در جده گفت: شعار اتحاد مجدد مظهر احیای جایگاه طبیعی سوریه در میان برادرانش در اتحادیه عرب است و ما از این حضور سوریه بسیار استقبال می‌کنیم.

همچنین رؤسای جمهور، پادشاهان و رهبران عرب برای گرفتن عکس دسته جمعی قبل از نشست سران کشورهای عربی گرد هم آمدند. محمد بن سلمان، ولیعهد عربستان که به نیابت از ملک سلمان ریاست سی‌ودومین نشست سران عرب در جده را بر عهده داشت، گفت: حضور جناب رئیس‌جمهور بشار اسد در این نشست باعث خرسندی ما است. محمد بن سلمان رئیس سی‌ودومین نشست سران عرب در ادامه اظهار داشت: مساله فلسطین، مساله محوری اعراب و مسلمانان است و در راس اولویت‌های پادشاهی عربستان قرار دارد و امیدواریم بازگشت سوریه به اتحادیه عرب به حمایت از سوریه و امنیت این کشور کمک کند. وی افزود: هرگز  اجازه نخواهیم داد منطقه ما به میدانی برای نزاع و درگیری تبدیل شود. سال‌ها جنگ و درگیری که ملت‌های‌مان از آن رنج کشیدند، دیگر کافی است.

* استقبال از روابط دوباره ایران و عربستان در نشست جده

نخست وزیر عراق، ولیعهد کویت، پادشاه بحرین و رئیس شورای ریاستی یمن در سخنرانی خود در اجلاس سران اتحادیه عرب از روابط دوباره ایران و عربستان استقبال کردند. به گزارش الجزیره، محمد شیاع السودانی، نخست‌وزیر عراق در سخنرانی خود در نشست سران اتحادیه عرب در جده عربستان تاکید کرد: از نزدیک شدن روابط ایران و عربستان که در راستای امنیت و ثبات منطقه است، استقبال می‌کنیم. وی از بازگشت سوریه به اتحادیه عرب نیز استقبال کرد. همچنین شیخ مشعل الاحمد الصباح، ولیعهد کویت در سخنرانی خود در این نشست تاکید کرد تفاهمات ایران و عربستان بازتاب مثبتی بر منطقه خواهد داشت. شیخ حمد‌بن‌عیسی آل‌خلیفه، پادشاه بحرین نیز در اظهارات خود از تلاش‌های عربی برای ایجاد نظام منطقه‌ای جدید و متوازن و از سرگیری روابط دیپلماتیک تهران- ریاض استقبال کرد. رشاد محمد العلیمی، رئیس شورای ریاستی یمن هم تاکید کرد: امیدواریم تفاهمات ایران و عربستان نتایج مثبتی برای یمن به دنبال داشته باشد.

* اسد: جهان چندقطبی، فرصتی تاریخی است

بشار اسد که پس از سال‌ها غیبت در اجلاس سران عرب حضور یافته بود، درباره موضوعات متعددی به بیان دیدگاه‌هایش پرداخت. رئیس‌جمهور سوریه در نخستین سخنرانی خود پس از سال‌ها غیبت سوریه در اجلاس سران اتحادیه عرب گفت: ما در برابر فرصت تاریخی به منظور سروسامان دادن به بیت عربی با کمترین دخالت خارجی هستیم. اسد گفت: اقدام عربی مشترک نیازمند سیاست واحد و سازوکار مشخص است. ما باید آنچه آینده ما را تهدید و بحران ایجاد می‌کند را بیابیم تا غرق نشویم. جهان چندقطبی فرصتی تاریخی پیش روی ما گذاشته است. با همبستگی «عربی- عربی» و شروع مرحله جدید اقدام مشترک امید زیاد می‌شود. ما باید به دنبال عناوین اصلی باشیم که آینده ما را تهدید می‌کند و باعث بحران ما می‌شود تا با پرداختن به نتایج و نه علت‌ها، نسل‌های آینده را غرق نکنیم. وی با اشاره به حجم چالش‌ها اعلام کرد: کلمات و کنفرانس‌ها کفایت نمی‌کند. چالش‌های زیادی پیش رو ما قرار دارد؛ از جنایات رژیم صهیونیستی علیه ملت فلسطین گرفته تا خطر عثمانی و چالش توسعه به عنوان نیاز مبرم جوامع در حال رشد ما. اتحادیه عرب باید موضوعات مختلف را مورد بررسی قرار دهد. وی افزود: من خواهان بازنگری در منشور اتحادیه عرب و اساسنامه آن به منظور همخوانی آن با نیازهای کنونی هستم. اسد گفت: آشتی‌های انجام‌شده فرصتی تاریخی به منظور سر و سامان دادن اوضاع‌مان بدون دخالت خارجی فراهم کرده است. دنیا باید موضوعات داخلی را به ملت‌های ما محول کند و ما باید با دخالت‌های خارجی مخالفت کنیم. وی افزود: اقدام عربی مشترک نیازمند دیدگاه مشترک برای فعال کردن نقش آن در حل بحران‌ها و چالش‌هاست. سوریه قلب تپنده جهان عرب است. اقدام عربی مشترک نیازمند راهبرد و دیدگاه و اهداف مشترک است. رئیس‌جمهور سوریه گفت: امیدوارم که این نشست سرآغاز مرحله جدیدی از اقدام عربی به منظور همبستگی میان ما برای تحقق صلح در منطقه به جای جنگ و ویرانی باشد.

وی ادامه داد: کمال تشکر را از روسای هیات‌هایی دارم که از ما  و بازگشت سوریه به اتحادیه عرب استقبال کردند. بشار اسد گفت: از جناب ولیعهد به خاطر نقش بزرگی که عربستان ایفا کرد و تلاش‌های فراوان انجام‌شده از سوی آن برای تقویت آشتی در منطقه و موفقیت این اجلاس تشکر می‌کنم. محمد بن سلمان ولیعهد سعودی از بشار اسد رئیس‌جمهور سوریه هنگام ورود به سالن محل برگزاری نشست سران عرب در جده به گرمی استقبال کرد.

* زلنسکی میهمان غیرمنتظره نشست جده

نشست اتحادیه عرب اما یک میهمان غیرمنتظره هم داشت؛ ولودیمیر زلنسکی، رئیس‌جمهور اوکراین. او که با دعوت ولیعهد سعودی به جده آمده بود در سی‌‌ودومین نشست سران عرب شرکت کرد. وی در این نشست گفت: از عربستان سعودی به خاطر ایفای نقش میانجی‌گری برای آزادی اسیران اوکراینی در جنگ تشکر می‌کنم. برای بازپس‌گیری خاک خود به جنگ ادامه خواهیم داد. محمد بن سلمان هم در همین رابطه اظهار کرد: از تلاش‌های بین‌المللی برای حل بحران اوکراین حمایت می‌کنیم و برای میانجی‌گری میان روسیه و اوکراین آماده هستیم. در همین اثنا رسانه‌های عربی روز گذشته با انتقاد از دعوت ‌شدن رئیس‌جمهور اوکراین به نشست سالانه سران کشورهای عربی، تاکید کردند که این یک اقدام سیاسی بی‌سابقه است و باعث ناراحتی و ناهماهنگی بین اعضای اتحادیه عرب خواهد شد. برخی رسانه‌های عربی از جمله روزنامه‌های الجزایری از دعوت محمد بن سلمان، ولیعهد سعودی از ولودیمیر زلنسکی، رئیس‌جمهور اوکراین برای شرکت در نشست اتحادیه عرب انتقاد کردند. پایگاه خبری - تحلیلی «عربی۲۱» در این باره گزارش داد: تیتر امروز روزنامه‌های الجزایر در آستانه اجلاس سران کشورهای عربی در جده مشابه بود. در یکی از آنها که به عنوان روزنامه نزدیک به ریاست جمهوری شناخته می‌شود، تصویری از محمد بن سلمان منتشر شد. این تصویر نشان‌دهنده نارضایتی شدید آن روزنامه از این دعوت بود و این موضوع را منعکس می‌کرد که کشورهای عربی از حضور زلنسکی در نشست‌شان احساس ناراحتی می‌کنند. روزنامه «الخبر» در تیتر اصلی خود با مطرح کردن این سوال که «زلنسکی در اجلاس سران عرب چه می‌کند؟!» به نقل از منابع ناشناس نوشت: «این اقدام بر روند جلسات این نشست تاثیرگذار بوده، بویژه اینکه برای نخستین بار است که دعوت‌نامه‌ای برای حضور از رئیس‌جمهور یک کشور خاص و نه مقامات منطقه‌ای یا سازمان‌های بین‌المللی ارسال می‌شود». در همین خصوص، روزنامه فرانسوی‌زبان «لو‌اکسپرسیون»، در تیتر اول خود دعوت زلنسکی به نشست جده را به «چرخش شگفت‌انگیز حوادث ۲۴ ساعت قبل از شروع اجلاس» توصیف کرد. این روزنامه نوشت: آنچه بن‌سلمان انجام داد به واقعیت موضع بی‌طرفانه اتحادیه عرب در قبال درگیری‌های اوکراین - روسیه و تلاش‌های قبلی آن برای میانجی‌گری بین دو طرف و حتی به تفاهمنامه سفر هیات عالی رتبه عربی سال گذشته به مسکو و کی‌یف و دیدار آن با مقامات ۲ کشور با هدف سوق دادن ۲ طرف به مذاکره ضربه می‌زند.

* پیام پوتین به نشست جده؛ تأکید بر همکاری‌های روسی - عربی در چارچوب منافع مشترک

همچنین رئیس‌جمهور روسیه با ارسال پیامی برای نشست جده، بر همکاری‌های مسکو با کشورها در چارچوب منافع مشترک تاکید کرد و این روند را ادامه‌دار خواند. «ولادیمیر پوتین» پیامی برای نشست جده متشکل از سران کشورهای عربی ارسال و در آن به تداوم همکاری‌های بین مسکو و کشورهای عربی براساس منافع مشترک تاکید کرد. براساس گزارش پایگاه اینترنتی شبکه «الجزیره»، پوتین تاکید کرد: توسعه همکاری بین مسکو و کشورهای عربی براساس منافع مشترک است. مسکو به حمایت خود از تلاش‌ها برای حل مسالمت‌آمیز بحران‌ها در سودان، لیبی، سوریه و یمن ادامه خواهد داد. در ادامه پیام رئیس‌جمهور روسیه برای نشست جده  آمده است: مسکو نسبت به توسعه روابط دوستانه و مشارکت سازنده با کشورهای خاورمیانه و شمال آفریقا اهتمام می‌ورزد.

* خشم آمریکا از سفر اسد به عربستان

وزارت خارجه آمریکا در واکنش به سفر رئیس‌جمهور سوریه به عربستان سعودی برای شرکت در نشست اتحادیه عرب بعد از ۱۲ سال اعلام کرد از این اقدام متحدانش حمایت نخواهد کرد. وزارت خارجه آمریکا به سفر بشار اسد، به عربستان سعودی برای شرکت در نشست سران کشورهای اتحادیه عرب در جده واکنش نشان داد. وزارت خارجه آمریکا روز پنجشنبه در بیانیه‌ای که از ناراحتی این کشور از این تحول دیپلماتیک خبر می‌دهد، اعلام کرد ما معتقدیم نباید به سوریه حق بازگشت به اتحادیه عرب داده شود. آمریکا با بیان اینکه واشنگتن از هرگونه عادی‌سازی روابط با «رژیم اسد» حمایت نمی‌کند و کما اینکه از اقدام متحدانش در این راستا نیز حمایت نخواهد کرد، گفت: ما نه‌تنها با بشار اسد عادی‌سازی روابط نخواهیم داشت، بلکه تحریم‌ها به صورت کامل بر سوریه باقی خواهد ماند. به‌رغم این اظهارات وزارت خارجه آمریکا، این کشور اعلام کرد آماده است با هر طرفی که بتواند آزادی شهروندان آمریکایی زندانی در سوریه را تضمین کند، تماس برقرار کند.