بر اساس توافقات انجام‌شده بین ایران و روسیه، بناست ۲ بانک ایرانی در روسیه نمایندگی و شعبه داشته باشند و یکی از مهم‌ترین بانک‌های روسیه نیز در ایران نسبت به تأسیس نمایندگی اقدام کرده است. بانک VTB دومین بانک بزرگ روسیه است و در واقع این از معدود دفعاتی است که شاهد آغاز فعالیت یک بانک خارجی بزرگ در کشورمان هستیم. ورود بانک VTB به فضای بانکی کشورمان در واقع نخستین قدم از توسعه همکاری‌های کشورمان با یک کشور دوست و یک بانک بزرگ است که سابقه فعالیت در اروپا، آسیا، آفریقا و حتی آمریکا را هم دارد. همان‌طور که گفته شد بانک VTB دومین بانک بزرگ روسیه است و از نظر رنکینگ جهانی هم به گزارش مؤسسه فایننشال‌تایمز با داشتن رتبه ۲۳۶ در جمع ۵۰۰ بانک برتر جهان قرار دارد. همکاری بین ایران و روسیه از سال گذشته و در بحبوحه تحریم‌های غرب علیه مسکو و تهران شتاب بیشتری گرفته است. در طول سال 2022، طرفین به توافق‌هایی دست یافتند که همکاری‌های دوجانبه را گسترش می‌دهد. این توافقات شامل قراردادهای بانکی، عرضه مبادله‌ای برای توربین‌ها، قطعات یدکی و تجهیزات هواپیما تا قراردادهای ساخت مشترک خطوط لوله گاز می‌شود. به‌گفته رئیس پارلمان روسیه، 2 کشور فعالانه در حال برداشتن گام‌هایی برای افزایش تجارت متقابل هستند که این اقدامات «در شرایط ناشی از فشار تحریم‌ها» علیه هر 2 کشور بسیار مهم است. ویاچسلاو ولودین همچنین تأکید دارد: هر 2 کشور اکنون باید بر افزایش همکاری‌های متقابل در بخش‌های مالی و بانکی، بویژه با افزایش استفاده از ارزهای ملی در تسویه حساب‌ها، با استفاده از سیستم‌های پرداخت روسی «میر» و «شتاب» ایرانی تمرکز کنند. از سال گذشته شبکه پیام‌رسان بانکی ایران با نام «سپام» به پیام‌رسان بانکی روسی متصل شد و بعد از آن مقدمات اتصال میر به شتاب طی شد. سامانه پیام‌‌رسان مالی الکترونیکی (سپام) به ‌منظور الکترونیکی کردن مراودات بانکی و ایجاد زیرساخت یکپارچه خدمت‌رسانی میان ایران و روسیه راه‌اندازی شده است. با استفاده از سپام نه‌تنها برای نخستین‌بار‌ یک زیرساخت پیام‌‌رسانی واحد مالی ملی در کشور برای همه مراودات مالی عمده بانک‌ها از قبیل اعتبارات اسنادی ارزی و ریالی، ضمانت‌نامه‌‌های ارزی و ریالی، حوالجات ارزی، مکاتبات، استعلام‌ها و مذاکرات از طریق یک شبکه واحد پیام‌رسانی فراهم شده است، بلکه امکان اتصال به بانک‌های خارجی در خارج از کشور را می‌‌توان به گونه‌ای برقرار کرد که بدون به ‌کارگیری امکانات مؤسسه سوئیفت و نگرانی‌های مربوط به آن، با زبانی مشترک و آشنا، تعاملات مالی با آخرین فناوری‌های موجود انجام شود.

در همین ارتباط محسن کریمی، معاون بین‌الملل بانک مرکزی گفته بود: با اتصال سامانه‌های پیام‌رسان ملی بانک‌های ایران و روسیه، 700 بانک روسی می‌توانند با بانک‌های ایرانی تبادل پیام مالی داشته باشند، همچنین 106 بانک غیرروسی از 13 کشور دیگر هم به این سامانه پیام‌رسان متصل شده‌اند و می‌توانند با بانک‌های کشور تبادلات مالی داشته باشند.

اتصال شتاب به میر موضوع مهمی است که حداقل در سال‌های گذشته تلاش‌های زیادی برای آن انجام شد ولی به سرانجام نرسید اما با توافقات اخیر 2 کشور و انجام مقدمات فنی  و کارشناسی، شتاب ایران به میر روسیه وصل شد.

این خبری بود که سید‌احسان خاندوزی، وزیر اقتصاد آن را رسانه‌ای کرد و گفت: «‌اتصال شبکه شتاب کشور به شبکه پرداخت الکترونیکی کشورهای منطقه پیگیری شد. به طور مشخص درباره روسیه این اقدام به ثمر نشسته است. در ماه‌های آینده برای تجار ایرانی و روس که مبادله انجام می‌دهند، بدون نیاز به مراجعه به شبکه‌های بین‌المللی و ارزهای غیرمحلی، این امکان را فراهم می‌کنیم».

با اتصال شبکه شتاب ایران به میر روسیه، شبکه کارتی 2 کشور به هم وصل خواهد شد. الان بانک‌های 2 کشور به هم وصل شده‌اند و با هم می‌توانند پیام رد و بدل کنند. سوییچ پرداخت کارتی هم اگر وصل شود، مردم می‌توانند با کارت بانکی خود در کشور مقابل در مغازه‌ها خرید کنند. 

گفتنی است در توافقنامه بانک‌های مرکزی ایران و روسیه، گام‌هایی تعریف شده است که نخستین قدم آن همین اتصال پیام‌رسان‌های ملی 2 کشور است. یکی دیگر از آن اقدامات به کارگیری پول‌های ملی در مبادلات تجاری است. یعنی در مرحله اول سوئیفت ملی بین 2 کشور ایجاد شده است. اقدام دیگر هم پول‌های ملی است که در آینده نزدیک عملیاتی می‌شود.

معاون نخست‌وزیر روسیه بتازگی از توافق اولیه ایران و روسیه برای استفاده از ارز ملی در مبادلات خبر داده و تاکید کرده است: علاوه بر موضوعات حوزه انرژی، موافقتنامه همکاری در زمینه گمرکی و موضوع استفاده از ارز ملی در تبادلات مطرح شد و موضوعات بانکی زمینه اولیه توسعه تجاری 2 کشور هستند که ما اهتمام لازم را برای رفع چالش‌های آن داریم.

رئیس پارلمان روسیه نیز قبلا در همین ارتباط گفته بود: استفاده فعالانه‌تر از ارزهای ملی برای تسویه حساب‌ها مهم است. قبلا کارهای زیادی در این زمینه انجام شده است. سهم روبل و ریال در تسویه حساب‌های متقابل اکنون از 60 درصد فراتر رفته است.

از مهم‌ترین موضوعات مورد توافق ایران و روسیه، تاسیس نمایندگی و شعبه بانک‌های 2 کشور است. طبق تازه‌ترین خبر اعلام شده از سوی بانک مرکزی ایران، بناست بزودی 2 بانک بزرگ تجاری ایران در روسیه نمایندگی و شعبه تأسیس کنند، ضمن اینکه مهم‌ترین بانک روسی نیز اخیراً نسبت به تاسیس نمایندگی در ایران اقدام کرده است.

محسن کریمی، معاون بین‌الملل بانک مرکزی چندی پیش

 با تایید این موضوع از اقدام 2 بانک ایرانی برای تاسیس نمایندگی و شعبه در روسیه خبر داد و گفت: بانک VTB دومین بانک بزرگ روسیه است که بیشترین شعبه خارجی در میان بانک‌های روسیه را داراست و در حال افتتاح دفتر نمایندگی در تهران است.

وی افزود: هدف تاسیس دفتر نمایندگی بانک‌های هر کشوری در خارج از آن کشور عمدتا برای شناسایی فرصت‌های اقتصادی چه از جهت تجاری و چه سرمایه‌گذاری است؛ بنابراین تاسیس دفتر نمایندگی یک بانک روسی در ایران شروع خوبی برای گسترش همکاری‌های اقتصادی بین 2 کشور تلقی می‌شود.

کریمی اظهار کرد: هر چه روابط بانکی در چارچوب رسمی و شکل متعارف خود توسعه یابد، عملا باعث خواهد شد نقل و انتقال وجوه از شیوه‌های غیررسمی و نامتعارف و بعضا پرریسک و پرهزینه خارج شده و وارد شیوه‌های رسمی و بانکی شود که متعارف و کم‌ریسک‌تر و کم‌هزینه‌تر برای تجار 2 کشور است. بنابراین می‌توان گفت گام مهم بعدی توسعه روابط ایران و روسیه، تاسیس بانک است و با تسهیل روابط بانکی قطعا روابط تجاری 2 کشور با تحولاتی مثبت همراه خواهد شد. از جمله مهم‌ترین اثرات این اقدام را می‌توان افزایش عرضه ارز در کشور دانست، چرا که با افتتاح شعب بانک‌های کشورهای همسایه، صادرات نفتی و غیرنفتی تسریع و تسهیل می‌شود و در نتیجه بازگشت ارز به کشور و واردات ارز نیز سرعت می‌یابد. از همین رو می‌توان انتظار برقراری ثبات و آرامش در بازار ارز را نیز در آینده نزدیک داشت.

***

دفتر تجاری ایران در روسیه آغاز به کار می‌کند

رئیس اتاق بازرگانی ایران می‌گوید سال جاری، دفتر تجاری اتاق بازرگانی در روسیه آغاز به کار خواهد کرد. غلامحسین شافعی که در صدر یک هیات تجاری برای حضور در اجلاس بین‌المللی اقتصادی «کازان فروم ۲۰۲۳»، به جمهوری تاتارستان سفر کرده است، در نشست اتاق بازرگانی و صنعت تاتارستان افزود: رویکرد اصولی ایران، مشارکت سازنده با همسایگان برای تحقق نظم پایدار مبتنی بر امنیت جمعی و حمایت از توسعه کشورهای منطقه از طریق ایجاد پیوندهای متقابل اقتصادی است. وی با اشاره به اولویت ایران برای توسعه روابط اقتصادی با جمهوری‌های فدراسیون روسیه بویژه جمهوری تاتارستان تصریح کرد: وجود ظرفیت‌ها و توانایی‌های ایران و جمهوری تاتارستان در زمینه‌های بسیار متنوع و با عمق قابل توجه، در شرایط فعلی می‌تواند در یک فاصله کوتاه، تغییرات عمیقی در جهت توسعه روابط اقتصادی ایجاد کند. شافعی با اشاره به رغبت فعالان اقتصادی 2 کشور برای توسعه مبادلات و روابط دوجانبه افزود: البته استفاده از این فرصت می‌تواند در سایه روابط مستحکم سیاسی ایران- روسیه و اراده سران 2 کشور برای توسعه تعامل و مراودات و توجه جدی به رفع اشکالات زیرساختی در تجارت 2 کشور باشد. وی با بیان اینکه در طول چند ماه گذشته شاهد رفع برخی مضایق و مشکلات برای فعالان اقتصادی 2 کشور بودیم، گفت: موضوع تجارت با ارزهای ملی 2 کشور و امضای توافقنامه کریدور سبز گمرکی از جمله گشایش‌هایی است که بخشی از مشکلات بخش خصوصی 2 کشور در توسعه مبادلات را رفع می‌کند.