مصرف دخانیات در حالی سالانه باعث مرگ 60 هزار نفر در کشور می‌شود که متاسفانه روند استعمال آن در گروه‌های سنی 18 تا 24 سال رو به افزایش است، به طوری که طبق مطالعات انجام شده از سال ۹۵ تا ۱۴۰۰ میزان مصرف سیگار در دختران نوجوان ایرانی ۱۳۳ درصد افزایش یافته است. علاوه بر این سالانه به طور میانگین بیش از ۴۰ هزار میلیارد تومان بر اثر استعمال دخانیات در کشور از بین می‌رود و بیش از ۶۰ هزار میلیارد تومان صرف هزینه‌های بهداشتی - درمانی ناشی از مصرف دخانیات می‌شود و این جدا از ناتوانی‌ها و از کارافتادگی‌ها است که با احتساب آنها هزینه مصرف دخانیات برای کشور بیش از ۱۱۰ هزار میلیارد تومان است. این در حالی است که سازمان جهانی بهداشت پیش‌بینی کرده در صورتی که اقدامی عاجل برای کنترل مصرف دخانیات انجام نشود تا پایان قرن 21 حدودا یک میلیارد نفر از مردم جهان قربانی اپیدمی مرگبار مصرف دخانیات خواهند شد. همین حالا بر اساس آمارها هر 4 ثانیه یک نفر در جهان جان خود را بر اثر مصرف دخانیات از دست می‌دهد. در این باره رئیس مرکز سلامت محیط و کار وزارت بهداشت با اشاره به افزایش مصرف دخانیات در نوجوانان ۱۳ تا ۱۵ ساله گفت: دلیل اصلی افزایش شیوع مصرف دخانیات در گروه نوجوانان و جوانان، ترویج و تمایل به مصرف قلیان است. جعفر جندقی در نشست خبری به مناسبت هفته ملی بدون دخانیات گفت: حدود ۳۸ درصد مردان و ۴ درصد زنان در منطقه مدیترانه شرقی دخانیات مصرف می‌کنند و در برخی کشورها ۵۷ درصد مردان و ۲۹ درصد زنان مصرف‌کننده دخانیات هستند. در منطقه مدیترانه شرقی شیوع مصرف دخانیات در پسران ۴۲ درصد و در دختران ۳۱ درصد در گروه سنی ۱۳ تا ۱۵ سال گزارش می‌شود و این یک زنگ خطر جدی است که در آینده تعداد مصرف‌کنندگان مواد دخانی افزایش خواهد یافت. وی افزود: دلیل اصلی افزایش شیوع مصرف دخانیات در گروه نوجوانان و جوانان، ترویج و تمایل به مصرف قلیان است.

* هزینه مصرف دخانیات کشور بیش از ۱۱۰ هزار میلیارد تومان

رئیس مرکز سلامت محیط و کار وزارت بهداشت درباره وضعیت شیوع مصرف دخانیات در جمهوری اسلامی ایران اظهار کرد: ۶۰ هزار نفر هر سال به دلیل مصرف دخانیات جان خود را از دست می‌دهند. سالانه میانگین بیش از ۴۰ هزار میلیارد تومان بر اثر استعمال دخانیات در کشور از بین می‌رود و بیش از ۶۰ هزار میلیارد تومان صرف هزینه‌های بهداشتی و درمانی ناشی از مصرف دخانیات می‌شود و این جدا از ناتوانی‌ها، از کارافتادگی‌ها و.... است که با احتساب آنها هزینه مصرف دخانیات برای کشور بیش از ۱۱۰ هزار میلیارد تومان است. وی تاکید کرد: بر اساس مطالعات انجام‌شده در سال ۱۴۰۰ مصرف دخانیات در افراد بالای ۱۸ سال افزایشی و میزان شیوع مصرف دخانیات در کشور در زنان 4.44 درصد و در مردان 25.88 درصد بوده است. اگر چه روند مصرف دخانیات نسبت به گذشته در کل کندتر شده است اما هنوز هم رشد دارد ولی این مهم است بدانیم این روند در نوجوانان و جوانان و بانوان افزایشی است یا اینکه روند مصرف قلیان افزایشی است و این زنگ خطر را به صدا در می‌آورد که در گروه‌های تاثیرگذار در آینده مصرف دخانیات افزایشی می‌شود. جندقی ادامه داد: روند افزایشی مصرف دخانیات در سال‌های ۱۳۹۵ تا ۱۴۰۰ در گروه سنی ۱۸ تا ۲۴ سال اتفاق افتاده است که در زنان ۹۰ درصد و در مردان ۳۴ درصد افزایش یافته است که این خطرناک است‌. از سویی روند افزایش مصرف دخانیات در همین سال‌ها در گروه سنی ۲۵ تا ۳۴ سال را هم شاهد هستیم که در بین مردان ۱۵.۰۶ درصد و در بین زنان 90.88 درصد افزایش یافته است. رئیس مرکز سلامت محیط و کار وزارت بهداشت درباره وضعیت مصرف سیگار بین نوجوانان ۱۳ تا ۱۵ ساله در بین سال‌های 86 تا 95 بیان کرد: در پسران ما حدود 5.88  درصد کاهش مصرف و در دختران ۱۳۳ درصد افزایش مصرف دخانیات طی این سال‌ها را داشتیم‌، در مجموع در سال ۱۳۸۶ بین این گروه سنی ۳ درصد مصرف دخانیات داشتیم که در سال ۱۳۹۵ به 3.4 درصد رسیده است. درصددیم این تحقیقات را امسال هم انجام دهیم تا روند بدرستی بررسی شود.

* نگرانی از مصرف دخانیات با اشکال جدید

جندقی تاکید کرد: درحال حاضر یکی از نگرانی‌های عمده ما مصرف دخانیات با اشکال جدید مانند سیگارهای الکترونیک، ویپ یا افزودن عطر و طعم به دخانیات و توتون و تنباکو است. به نظر ما همه اینها خطرناک است هر چند تلاش می‌شود خطرات آن نشان داده نشود. وی افزود: در قوانین ذکر شده فروش نخی سیگار و همچنین فروش به افراد زیر ۱۸ سال ممنوع است. همچنین  هر جایی هم مجوز فروش دخانیات را ندارد و باید مجوز مربوط به فروش را کسب کنند که متاسفانه در سنوات گذشته برخی این موضوع را رعایت نکردند. قوانین باید توسط وزارت صمت و وزارت بهداشت اعمال شود که ما از طریق مرکز سلامت محیط و کار با حدود ۶۰۰۰ بازرس ویژه سعی می‌کنیم وظیفه خود را ایفا کنیم ولی متاسفانه قانون‌شکنی هم اتفاق می‌افتد. رئیس مرکز سلامت محیط و کار وزارت بهداشت افزود: به دکه‌های مطبوعاتی هم یک فرصت یک ساله از سال گذشته تا خرداد ۱۴۰۲ داده‌ایم که اگر بتوانند قوانین فروش دخانیات را رعایت کنند، طبق ماده ۷ قانون جزو صنوف مجاز فروش حساب شوند. جندقی با اشاره به تاثیر افزایش قیمت دخانیات بر کاهش مصرف آن توضیح داد: در قانون بودجه سال جاری پیش‌بینی شده است ۱۰ هزار میلیارد تومان افزایش مالیات از محل فروش مواد دخانی داشته باشیم که ۲ هزار میلیارد آن باید به وزارت بهداشت برسد و بخشی از آن برای کاهش مصرف دخانیات هزینه شود و ۱۵۰۰ میلیارد تومان هم برای خرید آمبولانس‌های پیش‌بیمارستانی از این محل هزینه شود.

رئیس مرکز سلامت محیط و کار وزارت بهداشت افزود: حدود 6.2 هزار میلیارد تومان نیز مالیات بر ارزش افزوده باید محقق شود که پیش‌بینی  کردیم اگر پایانه‌های فروشگاهی ویژه دخانیات هم اضافه شود، مجموع درآمدهای ناشی از فروش دخانیات حدود ۲۰ هزار میلیارد تومان خواهد بود.

وی با تاکید بر اهمیت جلوگیری از تبلیغ مواد دخانی، بیان کرد: مردم باید بدانند مصرف سیگار ضرر دارد. از هر ۱۰ دانش‌آموز ۷ نفر پیام‌های ضد دخانیات را از طریق رسانه دریافت می‌کنند و این نشان‌دهنده فعالیت خوب رسانه است. از سویی از هز ۱۰ دانش‌آموز ۴ نفر هنگام مراجعه به مراکز فروش تبلیغات دخانیات را مشاهده کرده‌اند که این خوب نیست. همچنین از هر۱۰ دانش‌آموز بر لباس، کلاه یا سایر وسایل شخصی یک دانش‌آموز مارک شرکت‌های دخانیات درج شده است و این نشان از شیوه‌های خاص تبلیغات آنها دارد.

* اثرگذاری مصرف دخانیات بر کاهش قدرت باروری

جندقی با تاکید بر اینکه مصرف دخانیات در کاهش قدرت باروری اثرگذار است،‌ تصریح کرد: الان که برنامه‌های جوانی جمعیت را دنبال می‌کنیم، یکی از عواملی که بر باروری اثرگذار است، همین موضوع دخانیات است، چرا که سیگار دارای مواد مضر و زیان‌آوری است. وی به ارائه آمار تفکیکی مصرف دخانیات در بین نوجوانان ۱۳ تا ۱۵ ساله پرداخت و گفت: مصرف قلیان در این گروه بین سال‌های ۱۳۸۶ تا ۱۳۹۵ از 16.5 درصد به 5.7 درصد رسیده که کاهشی بوده است. در دختران این گروه سنی طی مدت یاد شده مصرف سیگار از 0.9 به 2.1 و مصرف قلیان از 9.4 به 4.3 درصد رسیده است. در پسران مصرف سیگار از 5.1 به 4.8 و مصرف قلیان از 22.8 به 7.3 رسیده است. در واقع مصرف قلیان طی این سال‌ها در بین گروه یاد‌شده کاهشی بوده است. وی با تاکید بر اینکه مضرات مصرف قلیان چندین برابر مصرف سیگار است،‌ تصریح کرد: خیلی‌ها به خاطر عطر و طعم مشتاق مصرف قلیان بودند اما حالا که اعلام کرده‌ایم قلیان هم کم‌ضرر نیست، توانستیم تا حدی آگاهی‌بخشی کنیم. 

* ممنوعیت خرید و فروش سیگارهای الکترونیک

رئیس دبیرخانه ستاد کشوری کنترل دخانیات وزارت بهداشت با تاکید بر اینکه هیچ نوع ماده دخانی بی‌ضرری وجود ندارد، گفت: نیکوتینی که در سیگارهای الکترونیک وجود دارد، به مراتب بیشتر از سیگار است و سبب وابستگی فرد می‌شود. بهزاد ولی‌زاده در نشست خبری هفته ملی بدون دخانیات گفت: تحقیقات ثابت کرده است بیش از ۳۰ درصد جوانان به دلیل تبلیغات جذب مصرف دخانیات می‌شوند. اضافه شدن عطر و طعم به مواد دخانی یکی از مصادیق دیگر تبلیغ است که حتی سبب می‌شود به خاطر عطر و طعم میوه افراد تصور کنند برای‌شان خاصیت هم دارد و اینها جوانان را هدف قرار می‌دهند. ولی‌زاده با اشاره به عوارض سیگارهای الکترونیک و ویپ اظهار کرد: طبق قانون، خرید، فروش، واردات و صادرات ویپ ممنوع است.