گروه سیاسی: حجت‌الاسلام‌والمسلمین ‌سید‌ابراهیم رئیسی، رئیس‌جمهور روز گذشته در حکمی دریادار «علی‌اکبر احمدیان» را به عنوان دبیر شورای امنیت ملی منصوب کرد. پیش از این دریابان علی شمخانی به مدت 10 سال این مسؤولیت را برعهده داشت. 

در آخرین شامگاه اردیبهشت، امیر دریابان علی شمخانی با انتشار یک بیت شعر از محتشم کاشانی در صفحه شخصی خود در توئیتر، به گمانه‌زنی‌ها مبنی بر پایان مسؤولیتش در جایگاه دبیری شورای عالی امنیت ملی قوت بخشید و برخی رسانه‌ها هم بلافاصله گزینه‌هایی را برای جایگزینی او مطرح کردند. در این میان یک نام بیشتر مورد توجه رسانه‌ها قرار گرفت و به نظر می‌رسید شانس او برای تصدی دبیری شورای عالی امنیت ملی بیش از سایرین است: دریادار «علی‌اکبر احمدیان» که البته نسبت به کسانی که نام‌شان مطرح می‌شد، به‌رغم کارنامه ارزنده‌ای که دارد، چندان شناخته‌شده نبود.

صبح روز گذشته اما حکم سیدابراهیم رئیسی به گمانه‌زنی‌ها پایان داد و رئیس‌جمهور با قدردانی از زحمات و تلاش‌های ۱۰ ساله شمخانی که از سال ۹۲ مسؤولیت دبیرخانه شورای عالی امنیت ملی را عهده‌دار بود، دریادار احمدیان را به عنوان جایگزین وی منصوب کرد.

* سوابق دریادار علی‌اکبر احمدیان

دریادار علی‌اکبر احمدیان سال 1340 در شهرستان شهربابک استان کرمان در خانواده‌ای فرهنگی متولد شد. در دوران دبیرستان، در شهر کرمان ضمن فعالیت‌های انقلابی همواره رتبه ممتاز درسی را از آن خود کرد. همزمان با پیروزی انقلاب در گروه پزشکی دانشگاه تهران قبول شد اما با آغاز جنگ تحمیلی در سال 59، تحصیل را رها کرد و با طی دوره آموزش‌های نظامی به عنوان بسیجی رزمنده و تکاور به همراه جمعی از دانشجویان مسلمان پیرو خط امام(ره)  در جبهه‌های بستان، دهلاویه و سوسنگرد به دفاع از انقلاب و میهن اسلامی پرداخت.

سال 60 همزمان با اوج گیری فعالیت‌های گروهک موسوم به اشرف دهقان در بندرعباس از سوی مسؤولان وقت، شهید حاج داوود کریمی و شهید کلاهدوز به همراه 2 نفر از دوستان خود به بندر عباس اعزام شد و به ختم غائله این گروهک همت گماشت. 

وی با شروع عملیات فتح‌المبین در این عملیات شرکت کرد و پس از آن با توجه به سوابق موفق در سازماندهی سپاه استان هرمزگان، با ابلاغ فرمانده وقت کل سپاه، مسؤولیت سازمان‌دهی و هماهنگی و تعیین فرماندهان و شورای فرماندهی منطقه 6 سپاه در استان‌های هرمزگان، کرمان و سیستان‌وبلوچستان را برعهده گرفت و پس از آن به ریاست ستاد این منطقه منصوب شد و در همین دوران در عملیات خیبر، والفجر مقدماتی و والفجر 3 حضور یافت. 

از سال 63 با تشکیل مناطق و قرارگاه‌های بزرگ پنج‌گانه سپاه به ریاست ستاد منطقه 4 و قرارگاه نوح منصوب شد. این قرارگاه شامل استان‌های فارس، بوشهر، کرمان، کهگیلویه و بویراحمد، هرمزگان و یزد در کنار لشکرهای 41 ثارالله، 19 فجر، تیپ 18 الغدیر، احمد بن موسی، امیرالمومنین، کوثر و المهدی بود و در همین مسؤولیت در عملیات بدر شرکت کرد و همزمان با کار و عملیات در حوزه دریایی نیز آشنا شد.

سال 1364 با صدور حکم تاریخی امام خمینی(ره) مبنی بر تشکیل نیروهای سه‌گانه سپاه به ریاست ستاد نیروی دریایی سپاه منصوب شد و در همین مسؤولیت با شرکت در عملیات‌های کربلای 3 و 4 و حضور در خورعبدالله و شمال خلیج‌فارس، تجارب جدی‌تری در حوزه دریایی کسب کرد. در مدت باقیمانده تا پایان جنگ تحمیلی، وی از جمله کسانی بود که در ایده ایجاد یک نیروی دریایی جدید و بدیع، همچنین عملیات دریایی مقابله به مثل نقش اساسی ایفا و در بسیاری موارد شخصا در عملیات مقابله به مثل ایفای نقش کرد. سردار احمدیان، همچنین مسؤولیت طراحی و اجرای مانور بزرگ دریایی شهادت را به‌عهده داشت و این چنین بود که وی تا پایان دفاع مقدس سراغ ادامه تحصیل نرفت و صرفاً پس از پایان جنگ به شکل پاره وقت تحصیلات خود در رشته دندانپزشکی را پی گرفت و موفق به دریافت دکترا شد.

احمدیان پس از پایان جنگ تحمیلی به سمت جانشین فرماندهی نیروی دریایی سپاه منصوب شد و به تئوریزه کردن تجارب بزرگ دریایی دفاع مقدس بویژه مقابله با ناوگان متجاوز آمریکا همت گماشت و از جمله معماران اصلی نیروی دریایی جدید و بدیع سپاه که بر مبنای ایده‌های انقلاب شکل گرفته بود، همچنین از اولین نظریه‌پردازان ایده دفاع نامتقارن بود. در همین دوران در ۲ رزمایش بزرگ سپاه فرمانده یکی از قرارگاه‌ها را برعهده داشت و پس از آن از سوی فرمانده معظم  کل قوا به سمت فرماندهی نیروی دریایی سپاه منصوب شد. وی در این مسؤولیت فرصت یافت ایده‌ دفاع نامتقارن را که در نیروی دریایی آغاز شده بود، به اوج برساند و ظرفیت‌های اساسی را برای مقابله با تهدیدات قدرت‌های بزرگ در نیروی دریایی سپاه پایه‌‌گذاری کند. حضور مستمر احمدیان در نیروی دریایی سپاه از پایین‌ترین سطح تا عالی‌ترین مدارج و نقش محوری در طراحی، شکل‌گیری، گسترش، تجهیز و انتظام آموزشی و تخصصی نیرو در کنار تبحر و مهارت وی در موضوعات تخصصی، اشراف وی در موضوعات تخصصی همچون شناوری و موشکی، در بهینه‌سازی سیستم دفاعی نیروهای مسلح در عرصه دریا، مثال‌زدنی و نقش ماندگاری از او در تاریخ دریایی کشور به یادگار گذاشته است.

وی در این دوران همچنین در قرارگاه خاتم دریایی 2، فرماندهی رزمایش‌های مشترک نیروهای دریایی و هوایی ارتش و سپاه را برعهده داشت و به دلیل توانایی در ایجاد وحدت و همدلی بین نیروهای مسلح و ایجاد وحدت فرماندهی موثر مورد تشویق فرمانده کل قوا قرار گرفت. احمدیان از سال 1379 تا 1386 ریاست ستاد مشترک سپاه را بر عهده داشت.

دبیر شورای عالی امنیت ملی همچنین یکی از ۵ عضو جدیدی بود که رهبر معظم انقلاب ۲۹ شهریور ۱۴۰۱ به ترکیب مجمع تشخیص مصلحت نظام، اضافه کردند. وی توسط وزارت خزانه‌داری ایالات متحده و اتحادیه اروپایی از سال 2007 تحریم شده است.

شورای عالی امنیت ملی چگونه تأسیس شد

فصل سیزدهم قانون اساسی جمهوری اسلامی به شورای عالی امنیت ملی اختصاص یافته است. طبق اصل‏ ۱۷۶، به‏ منظور تأمین‏ منافع ملی‏ و پاسداری‏ از انقلاب‏ اسلامی‏ و تمامیت‏ ارضی‏ و حاکمیت‏ ملی‏ «شورای‏ عالی‏ امنیت‏ ملی» به‏ ریاست‏ رئیس‌جمهوری، با وظایف‏ زیر تشکیل‏ می‌شود:

۱- تعیین‏ سیاست‌های‏ دفاعی‏ - امنیتی‏ کشور در محدوده‏ سیاست‌های‏ کلی‏ تعیین‌‏ شده‏ از طرف‏ مقام‏ معظم رهبری‏.

۲- هماهنگ‏ کردن‏ فعالیت‌های‏ سیاسی‏، اطلاعاتی‏، اجتماعی‏، فرهنگی‏ و اقتصادی‏ در ارتباط با تدابیر کلی‏ دفاعی - امنیتی‏.

۳- بهره‌گیری‏ از امکانات‏ مادی‏ و معنوی‏ کشور برای‏ مقابله‏ با تهدیدهای‏ داخلی‏ و خارجی‏.

روسای‏ قوا، رئیس‏ ستاد کل‏ نیروهای‏ مسلح، رئیس سازمان برنامه‏ و بودجه،‏ 2 نماینده‏ منصوب‏ رهبری‏، وزرای‏ امور خارجه‏، کشور و اطلاعات اعضای این شورا را تشکیل می‌دهند. در بازنگری سال ۱۳۶۸ قانون اساسی شورای عالی دفاع جایگاهش را به شورای عالی امنیت ملی داد و اصل ۱۷۶ که از اصول جدید قانون اساسی بود، به تبیین جایگاه شورای عالی امنیت ملی اختصاص یافت. این شورا در سال‌های اخیر به صورت اختصاری «شعام» هم خطاب ‌می‌شود. 

رئیس شورای عالی امنیت ملی، رئیس‌جمهور است و دبیر با حکم او منصوب می‌شود. با این حال، از آنجا که سمت دبیر به عنوان یک عضو شورا در قانون اساسی نیامده، معمولا دبیر با هماهنگی بین رهبری و رئیس‌جمهوری انتخاب می‌شود و در رسمی نانوشته، مقام معظم رهبری دبیر منصوب را به عنوان یکی از ۲ نماینده خود در شورا منصوب می‌کنند تا دبیر در جلسات این شورای مهم حق رای هم داشته باشد و از قدرت کافی برای پیشبرد امور برخوردار شود.

از سال ۱۳۶۸ که شورای عالی امنیت ملی طبق قانون اساسی اصلاح شد حسن روحانی در دورانی طولانی از سال ۱۳۶۸ تا ۱۳۸۴ به عنوان نماینده رهبری، دبیری شورا را هم برعهده داشت، دوره‌ای ۱۶ سال، که نیم اول آن عصر با ریاست جمهوری مرحوم اکبر هاشمی رفسنجانی و نیمه دوم آن در دوره ریاست جمهوری سیدمحمد خاتمی بود. با پیروزی محمود احمدی‌نژاد، او ۱۲ روز بعد از تنفیذ خود، علی لاریجانی را که در آن زمان در کنار روحانی، یکی از ۲ نماینده رهبری در شورا بود، به عنوان دبیر این شورا منصوب کرد. با این حال عمر این سمت برای لاریجانی طولانی نبود و در کمتر از ۲ سال استعفا کرد. سی‌ام مهر ۸۶، احمدی‌نژاد، سعید جلیلی را به دبیری شعام منصوب کرد. با پیروزی روحانی در انتخابات سال ۹۲، او شمخانی را به عنوان دبیر شورا برگزید که این مسؤولیت تا شامگاه آخرین روز اردیبهشت 1402 به مدت ۱۰ سال ادامه داشت.

***