سمیرا کریمشاهی: سرانجام تأخیر 2 هفته‌ای در تعیین رئیس‌جمهور آینده ترکیه به پایان رسید و فردا دومین مرحله انتخابات ریاست‌جمهوری برای شهروندان ترک برگزار خواهد شد. در دور اول هیچ‌کدام از 2 نامزد اصلی یعنی اردوغان (49.52 درصد آرا) و قلیچدار اوغلو (44.88 درصد آرا) نتوانستند حد نصاب لازم را برای تصاحب کرسی ریاست‌جمهوری کسب کنند، لذا کمپین‌های تبلیغاتی 2 ائتلاف جمهور و ملت یک بار دیگر در یک  بازه زمانی محدودتر 2 هفته‌ای دست ‌به‌ کار شدند تا  شانس مجدد خود را در جلب اعتماد شهروندان امتحان کنند. 

اما در این 2 هفته، ترکیه چه تحولات انتخاباتی را پست سر گذاشته و وضعیت کدام نامزد مطلو‌ب‌تر به نظر می‌رسد؟ کمپین‌های تبلیغاتی 2 ائتلاف نسبت به دور اول تغییراتی را در دستور کار خود قرار دادند اما به طور واضح‌تر تغییر در تاکتیک‌های تبلیغاتی کارزار کمال قلیچداراوغلو رخ داد که مهم‌ترین محور آن تندتر و حتی افراطی شدن محتوای مواضع اعلامی نامزد ائتلاف ملت بود. قلیچداراوغلو و یارانش که از نقش‌آفرینی ملی‌گرایان در دور اول آگاه شدند، به منظور جلب نظر آنها 2 بحران پناهجویان و تروریسم در ترکیه را به محور اصلی تاکیدات خود تبدیل کردند. قلیچداراوغلو به طور مکرر مدعی شد ۱۰ تا ۱۳ میلیون پناهجو و آواره به کشور هجوم آورده‌اند که ظرف مدت 2 سال همگی را از خاک ترکیه خارج خواهیم کرد. به طور ویژه منظور او مهاجران سوری هستند که بخش اصلی جمعیت پناهجوی مستقر در ترکیه را تشکیل می‌دهند. این در حالی است که طبق آمار رسمی، تعداد سوری‌های حاضر در ترکیه به 3.5 تا ۴ میلیون نفر می‌رسد. حال اگر آمار 10 میلیونی قلیچداراوغلو را فرض بگیریم، خروج اجباری این تعداد ظرف مدت 2 سال حتی با احتمال عادی شدن روابط آنکارا-دمشق، وعده‌ ناممکنی به نظر می‌رسد. در هر صورت جلب نظر ملی‌گرایان آنقدر برای قلیچداراوغلو اهمیت یافت که او از موضع دور نخست خود مبنی بر احداث جاده ابریشم با دور زدن آذربایجان  - که باعث خشم ناسیونالیست‌های ترک شد - به تاکید بر افتتاح کریدور زنگزور و ارتباط کشورهای ترک با یکدیگر رسید. موضوع دیگر درباره کمپین قلیچداراوغلو این است که یک تقسیم کار بین 3 شخص مرال آکشنر رهبر حزب خوب، اکرم امام‌اوغلو شهردار استانبول و قلیچداراوغلو دیده شد به طوری که آکشنر بعد از یک هفته غیبت از انظار، در هفته دوم فعالیت خود را در قالب دیدارهای چهره به چهره دنبال کرد. میتینگ‌های انتخاباتی به امام‌اوغلو واگذار شد؛ شخصی که در دور اول هم  پرشورترین تجمعات ائتلاف ملت را به خود اختصاص داده بود.  سرانجام بیشتر سخنرانی‌های رسانه‌ای هم به نامزد ائتلاف ملت یعنی قلیچداراوغلو اختصاص یافت. در واقع مسؤولیت سخنوری او در دور دوم افزایش یافت که هدف برجسته ساختن شخصیت قلیچداراوغلو بود. وی در این مسیر حملات مستقیم به شخص اردوغان را دنبال کرد که با توجه به گزاره‌هایی که شرایط را به ضرر او نشان می‌دهد، بخوبی توانست روحیه خود را مدیریت و با اعتماد به نفس بالا به ادامه رقابت بپردازد و حتی تا جایی پیش رفت که روز پنجشنبه در جدال با اردوغان بر سر موضوع تروریسم، در یک پیام توئیتری اردوغان را به مناظره زنده تلویزیونی فراخواند که البته رقیب واکنش منفی به پیشنهاد او داشت.

در کمپین اردوغان اما به نظر می‌رسید فاصله 4 درصدی آرا باعث شده ائتلاف جمهور به مانند رقیب، خود را ملزم به تلاش مضاعف نداند. آنها بیشتر به دنبال مدیریت شرایط و حفظ جو مسلط بر فضای ترکیه که اردوغان را پیروز نهایی می‌داند (برخلاف دور اول) و زیر نظر داشتن کمپین رقیب بودند که در صورت مشاهده یک ابتکار قابل توجه به دنبال خنثی‌سازی آن باشند و به صورت کلی در پی حفظ وضعیت موجود شرایط انتخاباتی ترکیه بودند که با اعلام نتایج دور اول، ورق را به نفع اردوغان برگردانده بود. همانند دور اول محوریت اصلی کمپین اردوغان، خود شخص او بود. حتی انتظار می‌رفت  فردی مانند فاتح اربکان که به لطف قرار گرفتن در ائتلاف جمهور، حزب متبوعش یعنی «رفاه جدید» 5 کرسی در مجلس کسب کرد در دور دوم فعالیت بیشتری داشته باشد و به عنوان چهره دور دوم مطرح شود اما همچنان همه چیز به خود شخص اردوغان بازمی‌گردد.

با پایان مهلت 2 هفته‌ای نامزدها و رسیدن به روز انتخابات، همچنان شانس اردوغان برای تمدید دوران ریاست‌جمهوری‌اش بیشتر به نظر می‌رسد. هرچند اکثر نظرسنجی‌ها در دور اول کارنامه‌ قابل قبولی از خود به جا نگذاشتند اما اگر بخواهیم نتایج آنها را برای دور دوم بررسی کنیم، غالب نظرسنجی‌ها اردوغان را ضمن حفظ فاصله با رقیبش، پیروز انتخابات ریاست‌جمهوری معرفی می‌کنند.

اما هیچ‌کدام از اینها دلیلی مبنی بر این نیست که احتمال پیروزی قلیچداراوغلو را نزدیک به صفر در نظر بگیریم. به طور کلی می‌توان 3 رخداد را در نظر گرفت که در صورت وقوع آنها پیروزی متعلق به اردوگاه ائتلاف ملت خواهد بود:

1- حل چالش ملی -کردی: سخت‌ترین مساله‌ای که قلیچداراوغلو با آن مواجه است موازنه بین 2 بخش اصلی سبد رأی خود است. حمایت حزب کردی دموکراتیک خلق در دور اول باعث شد بخش اعظم سبد رأی ۱۰ الی ۱۲ درصدی کردها به او برسد اما او با پدیده تحریم بخشی از ملی‌گرایان بویژه طبقه افراطی آنها به دلیل تضاد منافع با کردها رو به رو شد. بنابراین لازم بود در دور دوم، حمایت 2 جریان را در کنار هم داشته باشد. حزب دموکراتیک خلق و حزب موازی آن یعنی چپ سبز همچنان حمایت خود از قلیچداراوغلو را حفظ کردند. در سمت دیگر، حمایت راست افراطی یعنی حزب ظفر از نامزد ائتلاف ملت به تنهایی متضمن اعتماد ملی‌گرایان به قلیچداراوغلو نخواهد بود. همان طور که گفته شد او تلاش کرد در دور دوم مواضعی به منظور تأمین رضایت ملی‌گرایان اتخاذ کند. مشخص نیست تلاش‌های قلیچداراوغلو و رایزنی‌هایش تا چه میزان کارساز بوده و باید منتظر اعلام نتایج ماند که آیا بخشی از رأیی که سینان اوغان را پدیده و در پارلمان اکثریت را به یاران اردوغان اعطا کرد، در دور دوم برای انتخاب قلیچداراوغلو مجاب شده است؟

۲- تحریک آرای بالقوه: در دور اول انتخابات ترکیه نزدیک به ۱۰ میلیون نفر از واجدان شرایط، مشارکتی در انتخابات نداشتند. معمولا در انتخابات‌هایی که دومرحله‌ای می‌شود، نامزدها چنین  آرایی را بالقوه و استراتژیک در نظر می‌گیرند و سعی در کشاندن آنها به پای صندوق رای دارند. قلیچداراوغلو در انتقادات تند و تیز خود نسبت به اردوغان در دوم سعی کرد هشدار دهد ابقای اردوغان برابر است با روزهای سیاه ترکیه. از تشدید بحران اقتصادی گرفته تا وضعیت پناهجویان، روزگاری سختی پیش روی ترک‌ها خواهد بود. اگر تلاش‌های قلیچداراوغلو بتواند درصدی از این آرای بالقوه را که حتی ممکن است در دور اول از پیش او را پیروز می‌دانستند و نیازی به شرکت در انتخابات ندیدند تحریک کند، در کاهش فاصله با اردوغان بسیار موثر خواهد بود. هرچند باید این نکته را در نظر داشت که جذب این دسته از افراد کار دشواری است. 

3- انفعال حامیان اردوغان: شروع کمپین اردوغان در دور دوم با جوی آرام و همراه با اطمینان نسبت به پیروزی نهایی بود تا روحیه هواداران را ارتقا بخشد. هر چند این روند تا انتها مشاهده شد اما از هفته دوم در فضای مجازی میان طرفداران عدالت و توسعه نگرانی مطرح شد که سپس به سخنرانی اردوغان هم رسید. اینکه قطعی نشان دادن پیروزی اردوغان ممکن است به نحوی از کنترل خارج شود که بخشی از سبد رای او بویژه افرادی که جزو پایگاه سنتی و پایدار او نیستند اما به هر دلیلی در دور اول اردوغان را به قلیچداراوغلو ترجیح دادند، به تصور پیروز دانستن اردوغان وظیفه شرکت در دور دوم را از دوش خود ساقط کنند، لذا اردوغان در یکی از سخنرانی‌هایش تاکید کرد پیروزی ما قطعی نشده و همگان را به شرکت در انتخابات با این عنوان که حتی یک رای هم مهم است، دعوت کرد.  

با توجه به فاصله نزدیک به ۳ میلیونی قلیچداراوغلو از اردوغان، به نظر می‌رسد لازم باشد ترکیبی از این 3 رخداد در روز یکشنبه رقم بخورد تا قلیچدار اوغلو بتواند شگفتی‌ساز انتخاباتی شود و حتی افراد زیادی در کمپین خود او شانس پیروزی اردوغان را بیشتر می‌دانند در غیر این صورت ترکیه بار دیگر همان همیشگی را برای ساختن 5 سال آینده خود ترجیح خواهد داد.