محمد محمدی: مستند «دلیل آفتاب»؛ روایتی مستدل است با موضوع آغازگری جنگ تحمیلی که به شبهات مطرح شده از سوی دشمنان در این باره پاسخ می‌دهد. در بخش آغازین گفتار متن این مستند آمده است: جنگ 8 ساله عراق و ایران موضوعی نیست که رنگ فراموشی بگیرد و از یاد برود، سرفصل مهمی در تاریخ عراق، ایران و منطقه که طولانی‌ترین جنگ در دهه هشتم قرن بیستم است؛ جنگی که بین ۲ کشور مسلمان با اکثریت جمعیت شیعه انجام شد. این پدیده را به ‌عنوان یک پدیده مرکب از زوایای مختلف باید نگریست. بدیهی است که هر جمعیت یا حزب یا گرایشی کوشیده است از زاویه دید خود جنگ را تفسیر و نتیجه‌گیری کند. اگر داوری‌ها را فشرده و محدود کنیم ۲ نگاه باقی می‌ماند؛ اول اینکه جنگ را عراق شروع کرد و صدام آغازگر جنگ بود و دوم اینکه ایران موجب آغازگری جنگ شد یا دست‌کم می‌توانست مانع از آغاز جنگ شود و نشد. برای این ۲ دیدگاه و داوری می‌توان ادعاها یا شواهد متعدد و متنوعی را بررسی کرد. بدیهی است باید هر ۲ دیدگاه و داوری را با هم بسنجیم تا ببینیم کدام‌یک از شواهد دقیق‌تر، قرائن و مستندات قوی‌تر و از بعد برهانی و عقلانی پذیرفتنی‌تر است. «دلیل آفتاب» به کارگردانی علیرضا محمدی کاری از موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره) روز چهارشنبه سوم خرداد همزمان با فرارسیدن سالروز آزادی خرمشهر و روز مقاومت در سینما فرهنگ رونمایی شد و قرار است طی روزهای آینده روی آنتن رسانه ملی برود.

این مستند پیش و بیش از آنکه یک اثر هنری باشد، با هدف روشنگری درباره شبهات ایجا‌دشده پیرامون قلب تپنده انقلاب اسلامی که توسط شبکه‌های مخالف و معاند ایجاد شده، تولید و ساخته شده است. اما نکته قابل توجه حضور علیرضا محمدی به عنوان کارگردان این اثر است؛ مستندسازی که سابقه تولید آثاری پیرامون جنگ تحمیلی همچنین تولید مجموعه مستند «فرشتگان شهید» با محوریت شهدای پرستار در دوران کرونا را دارد. به همین بهانه «وطن امروز» با این هنرمند به گفت‌وگو نشسته است.

* آقای محمدی! لطفاً درباره مستند «دلیل آفتاب» کمی توضیح دهید و اینکه چه شد به فکر ساخت چنین مستندی افتادید؟

تولید مستند «دلیل آفتاب» توسط موسسه تنظیم و نشر امام خمینی(ره) در واقع با هدف پاسخگویی به شبهاتی بود که پیرامون امام خمینی(ره) توسط معاندان ایجاد شده است. قرار دوستان بر این شد که در موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره) یک‌ بار برای همیشه به شبهاتی که معاندان پیرامون امام درست کردند، پاسخ داده شود و یکی از پرتکرارترین شبهاتی که مطرح ‌شده و برای آن سرمایه‌گذاری جدی هم انجام داده‌اند، بحث آغازگری جنگ است. مرکز رصد موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره) به این جمع‌بندی رسیده بود و طی جلساتی که داشتیم از بنده خواستند وارد مبحث پاسخگویی به این شبهات شوم. به این ترتیب مجموعه «دلیل آفتاب» طراحی شد که نخستین قسمت آن مربوط به آغازگری جنگ است. به‌ صورت مرحله ‌به ‌مرحله کار تحقیقاتی و پژوهشی انجام شد و از اطلاعات و نظرات تعدادی از اساتید و کارشناسان حوزه دفاع‌مقدس و سیاست داخلی و خارجی استفاده کردیم و به تولید این قسمت رسیدیم.

* نظرتان را درباره پاسخگویی به شبهات در حوزه مستند بفرمایید و اینکه چقدر این مستند می‌تواند در حوزه پاسخگویی موثر باشد؟

قطعا برای پاسخگویی به شبهه باید در همان ظرف و جایگاهی که شبهه را ایجاد کرده و توسعه می‌دهند، پاسخ داده شود. یکی از اشکالات پاسخگویی به شبهات این است که شبهه را به ‌صورت رسانه‌ای در قالب شبکه‌های تلویزیونی، رادیویی، مجازی و... مطرح می‌کنند، در حالی که برخی کارشناسان به ‌صورت مکتوب پاسخ می‌دهند و برعکس. در واقع یکی از راه‌های شبهه‌شناسی و دقت در پاسخگویی همان است که در ظرف و قالبی که شبهه ایجاد می‌شود، باید پاسخگویی انجام شود. البته ضعف در اشکالات و شبهات بحثی است که به آن اشاره شده و اینکه فقط ادعای بیانی می‌شود، در حالی‌ که در این قسمت از مستند «دلیل آفتاب» به ‌صورت مستدل و مستند به آن پاسخ دادیم و البته این ربطی به ساختار ایجاد شبهه ندارد و به این دلیل که خواستیم حرف‌مان کاملا معین و مشخص بر ذهن مخاطب بنشیند، بر اساس اسناد و داده‌های تاریخی پاسخ دادیم، اگرچه آنها بر اساس ادعای بیانی و تخیلی خودشان شبهه ایجاد کردند.

* سبک تولید مستند دلیل آفتاب موشن‌گرافی است، چرا با این سبک دست به تولید زدید؟

هدف ما ارائه اسناد مکتوب در این مستند بود، پس واضح است که باید در یک مدیوم تصویری این اسناد دیده شود و قطعا ویدئوهای تاریخی آن اقناع و کمک‌کنندگی خاص را نخواهد داشت. در واقع مواد اولیه یا متریال تولید این مستند اغلب اسناد مکتوب بود، بنابراین ساختار موشن‌گرافیک را به‌رغم اینکه گران و بسیار مشکل است به دلیل جذابیت‌های بصری انتخاب کردیم تا مجموعه مستند «دلیل آفتاب» با ساختار موشن‌گرافیک تولید شود و بحمدالله این ساختار و سبک پاسخگویی مقبول افتاد، چنانچه در شبکه‌های تلویزیونی دنیا هم با همین سبک پاسخگویی‌ها انجام می‌شود اما به خاطر سختی کار در قالب‌های چنددقیقه‌ای و کوتاه تولید می‌شود. به‌ هر حال وقتی شبهه به قلب تپنده انقلاب و جریان انقلاب اسلامی وارد می‌شود باید در زیباترین قاب و گرافیک این پاسخگویی انجام شود تا در دل و ذهن مخاطب بنشیند و بر اساس اسناد تاریخی موجود و دیده شدن تصاویر آن اسناد، تصمیم بر آن شد با ساختار موشن‌گرافیک این مستند را تولید کنیم.

* شناخت شما از امام خمینی(ره) چقدر باعث شد دست به ساخت این مستند بزنید؟

خب! یکی از اشکالات ورود و نفوذ این شبهات در نسل جوان و جدید این است که امام خمینی(ره) را درک نکرده و مسؤولان تربیتی، فرهنگی و آموزشی ما هم به ‌صورت جدی در حوزه شناساندن معمار این انقلاب به نسل‌های بعدی عمل نکردند. ملاحظه بفرمایید در مدت اخیر یک سرود پرتکراری اجرا شد و تأثیری‌گذاری خوبی داشت و خیلی بدیهی است که نهادهای انقلابی این سرود هرگز به فکر این نبودند که بخواهند در کنار میرزا کوچک‌خان و آیت‌الله بهجت از ویژگی‌های امام هم یادی کنند و این عدم توجه یک نمونه است از اینکه امام خمینی به مردم معرفی نشده و وقتی خودمان در دستگاه‌های فرهنگی خودمان امام را معرفی نمی‌کنیم، طبیعی است اگر جریاناتی از عدم شناخت امام در نسل جدید بخواهند استفاده‌ کنند، موفق شوند. بنده مکتب فقهی امام را مطالعه کردم و ‌سال‌ها کارهای علمی روی مکاتب فقه و اصولی و فلسفی امام انجام دادم. ضمن اینکه با زوایای مختلف عرفانی و شخصیت رهبری و راهبردی امام کاملا آشنا هستم و این محصول سال‌ها مطالعه و پژوهش بنده است اما اینها هیچ‌کدام باعث نشده بخواهم نگاه مریدی و مرادی نسبت به امام داشته باشم و در فضای ارادت و عشقی که خودم دارم، در پاسخ به این شبهات و سایر شبهات اثری تولید کنم. در واقع نگاه بی‌طرفانه‌ای داشتم و از عدم معرفی و شناخت امام گلایه‌مندم.

* درباره برنامه‌های بعدی‌تان بگویید و اینکه چه آثاری را با چه محتوایی در دست تولید دارید؟

در راستای تولید مجموعه «دلیل آفتاب» که مربوط به شبهات پیرامون امام خمینی(ره) است، مباحث مختلفی در دستور کار قرار گرفته که موضوع دخالت آمریکا در پیروزی انقلاب است که هم‌اکنون در مراحل پایانی و صداگذاری قرار دارد و به نظرم مورد بعدی که مرکز رصد موسسه تنظیم و نشر امام خمینی(ره) بدان از نظر فراوانی شبهه خواهد پرداخت، بحث پایان جنگ و عدم پذیرش صلح پس از فتح خرمشهر توسط امام خمینی(ره) است که ان‌شاءالله آن نیز مانند این قسمت از «دلیل آفتاب» مورد توجه قرار خواهد گرفت.