گروه بین‌الملل: بالاخره تنش بین یوگنی پریگوژین، رئیس گروه خصوصی نظامی واگنر و وزارت دفاع روسیه به نقطه صفر رسید و رئیس واگنر اعلام کرد به تلافی ادعای حملات انجام شده علیه نیروهایش از سوی وزارت دفاع، انتقام می‌گیرد. ماه‌ها بود خبرهایی پراکنده از اختلاف میان پریگوژین و نیروهای واگنر با نیروهای ارتش روسیه و شخص وزیر دفاع، سرگئی شویگو به گوش می‌رسید و واگنری‌ها، ارتش روسیه را به بی‌کفایتی در جنگ اوکراین و عدم پشتیبانی از خود در این جنگ متهم می‌کردند و پریگوژین نیز هر از گاهی تهدید می‌کرد نیروهای خود را از خطوط مقدم جنگ خارج می‌کند. نمونه اخیر چنین اختلافی را در جنگ بر سر باخموت شاهد بودیم که پریگوژین بارها وزارت دفاع روسیه را متهم کرد که از نیروهای این گروه در میدان نبرد حمایت نمی‌کند و تجهیزات کافی به آنها نمی‌رساند. در آخر هم پریگوژین دستور داد نیروهای واگنر از این شهر خارج شوند و کنترل آن در اختیار نیروهای روسیه گذاشته شود که پس از ماه‌ها نبرد نتوانسته بودند آن را تصرف کنند. اختلاف پنهان و آشکار میان ۲ طرف ادامه یافت تا اینکه جمعه شب پریگوژین در پیامی تلگرامی به سیم آخر زد و مدعی شد نیروهایش با موشک هدف حمله قرار گرفته‌اند و او انتقام خواهد گرفت، البته حمله ارتش به نیروهای واگنر از سوی خبرگزاری اسپوتنیک روسیه رد شد. مجری کانال یک روسیه «اکاترینا آندریوا» در گزارشی از ویدئوی ادعایی حمله نیروهای مسلح روسیه به گروه‌ واگنر، علت جعلی بودن این ویدئو را توضیح می‌دهد: یک نشانه نبود شواهد در ویدئو‌هاست. بیانیه‌هایی از طرف یوگنی پریگوژین در قالب پیام‌های صوتی منتشر شده است که ابرداده‌های آنها یکسان است: همه پیام‌های صوتی به طور همزمان و از قبل ضبط شده و با تاخیر در کانال خبری آنها منتشر شدند. نشانه دیگر جعلی بودن این ویدئوها اینکه از لحظه انتشار ویدئو با عواقب ادعایی حملات نیروهای مسلح روسیه به واگنر تا زمانی که نخستین ویدئو منتشر شده است، تنها 15 دقیقه است. با تمام فناوری‌های مدرن، به سختی این کار امکان‌پذیر است. مجری این کانال تلویزیونی در پایان افزود: جمع‌آوری تمام گزارش‌ها از میدان حادثه در این مدت زمان کوتاه غیرممکن است. باید زمان کافی برای تجزیه و تحلیل پیام‌ها و ‌اطلاعات را نیز در نظر گرفت که نشان از ساختگی بودن این پیام‌ها و ویدئوها دارد.

پریگوژین که زمانی از متحدان نزدیک ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهوری روسیه محسوب می‌شد و به او «سرآشپز پوتین» هم می‌گفتند، در پیامش گفت: شورای فرماندهان واگنر تصمیم گرفته شرارت رهبری نظامی روسیه متوقف شود. او تاکید کرد: آنهایی که امروز سربازان ما را نابود کرده و جان ده‌ها هزار سرباز روس را گرفته‌اند، مجازات خواهند شد. ماه‌ها بود پریگوژین، فرماندهی عالی روسیه را به سوءاستفاده از جنگ اوکراین و ناکامی در آن متهم می‌کرد و بارها و بارها وزیر دفاع و فرماندهی نظامی این کشور از سوی او متهم می‌شدند. وزارت دفاع روسیه هم که در ماه‌های اخیر در مظان اتهامات گسترده قرار گرفته بود اوایل ماه جاری میلادی تصمیم گرفت همه «مزدوران» را تحت کنترل گیرد و با آنها قرارداد امضا کند؛ حرکتی که به عنوان تلاش برای تسلط و کنترل بر گروه واگنر برداشت شد. با این حال پریگوژین زیر بار نرفت و حاضر نشد در برابر سلسله‌مراتب نظامی روسیه قد خم کند. وی ساعاتی پس از حمله ادعا شده به اردوگاه واگنر در اظهاراتی ملتهب، وزارت دفاع روسیه را متهم کرد که ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه را درباره تهدیدی که اوکراین پیش از حمله فوریه ۲۰۲۲ داشت، فریب داده است. او همچنین انگیزه‌های روسیه برای جنگ را زیر سوال برد. در پی این اظهارات و بر اساس گزارش‌های خبری، پریگوژین ظاهرا به نیروهایش که تعدادشان به ۲۵ هزار نفر می‌رسد دستور داده از مناطقی از داخل خاک اوکراین که تحت تصرف داشتند، به داخل مرزهای روسیه بیایند و همین امر مسکو را وا داشته تا وضعیت فوق‌العاده اعلام کند و در مناطق مختلف مسکو و شهر روستوف که نیروهای واگنر به آن وارد شده‌اند، نیروهای ویژه مستقر شوند. از طرفی خدمات امنیتی روسیه هم پس از این تحولات برای پریگوژین پرونده باز و او را به راه‌اندازی یک کودتا متهم کرده است. دادرسی کیفری هم برای پریگوژین آغاز شده امری که می‌تواند در نهایت او را زندانی کند و سقوط چشمگیر یکی از برجسته‌ترین چهره‌های روسیه را در پی داشته باشد.

طبق گزارش شبکه روسی راشاتودی، «یوگنی پریگوژین» رئیس شبه‌نظامیان واگنر در پیامی مدعی شده است که «روستوف» واقع در جنوب غرب روسیه هم‌اکنون تحت کنترل واگنر درآمده است و آن را انتقام از حمله وزارت دفاع روسیه- که این گروه مدعی می‌شود علیه مواضع‌شان صورت گرفته- اعلام کرد. وی در پیامی مدعی شد: «ما در فرماندهی [روستوف] هستیم. ساعت ۷:۳۰ صبح است. اماکن نظامی روستوف از جمله فرودگاه تحت کنترل ما است. هواپیمای نظامی که برای عملیات نظامی برخاسته بود، طبق برنامه حرکت کرده است، هیچ مشکلی وجود ندارد. هواپیمای پزشکی نیز بدون مشکل پرواز کرده است. تنها کاری که ما کردیم، کنترل اوضاع است تا هواپیماهای مهاجم مواضع ما را مورد هدف قرار ندهند. آنها باید مواضع اوکراین را هدف قرار دهند».

بلافاصله بعد از حمله نیروهای واگنر به ۲ شهر جنوب روسیه، پوتین در سخنرانی زنده تلویزیونی ظاهر شد. ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهوری روسیه تاکید کرد باید تلاش‌ها و هماهنگی میان نیروهای روسیه بیشتر شود. پوتین افزود: آنچه امروز با آن روبه‌رو هستیم خیانت داخلی است و ما در روسیه به اتحاد همه نیروها نیاز داریم. باید اختلافات کنار گذاشته شود. به جنگجویان واگنر هشدار می‌دهم در زمانی که روسیه با مبارزه سختی مواجه است، تسلیم ماجراجویی‌های جنایتکارانه نشوند. هرگونه ناآرامی داخلی تهدیدی مرگبار برای دولت و به مثابه یک سیلی برای مردم روسیه است. برخی تلاش دارند کشور به سمت جنگ داخلی سوق داده شود. وی ادامه داد: من برای زندگی و امنیت مردم روسیه و کشور می‌جنگم و اکنون روسیه به اتحاد همه نیروهایش نیاز دارد. آنچه ما با آن روبه‌رو هستیم خیانت داخلی و به منزله خنجر از پشت است. منافع شخصی به خیانت به کشور منجر شده و به همین دلیل نیروهای ما با آن درگیرند. همه کسانی که مسیر خیانت را در پیش گرفته‌اند، مجازات خواهند شد و به نیروهای مسلح دستورات لازم داده شده است. رئیس‌جمهوری روسیه تصریح کرد: من به عنوان رئیس‌جمهور و فرمانده کل قوا هر آنچه ممکن باشد برای دفاع از کشور انجام خواهم داد و کسانی که سازماندهی کرده و شورش مسلحانه راه انداخته‌اند، پاسخگو خواهند شد. هرکس شورش را سازماندهی می‌کند، در تلاش است کشور را به تسلیم و جنگ داخلی سوق دهد. وضعیت ضدتروریستی در مسکو و تعدادی از استان‌ها اعلام شده و اقداماتی برای بازگرداندن ثبات به روستوف انجام خواهد شد. من از کسانی که به این مسیر می‌روند می‌خواهم که این اقدامات جنایتکارانه را کنار بگذارند.

پس از آنکه ولادیمیر پوتین، اقدام گروه نظامی واگنر را «شورش مسلحانه» خواند، ماریا زاخارووا، سخنگوی وزارت خارجه روسیه دیروز (شنبه) از مردم این کشور خواست با ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهوری روسیه متحد بمانند. این در حالی است که یوگنی پریگوژین اظهارات پوتین را ناامید‌کننده خواند. در بیانیه‌ای منتسب به گروه واگنر اعلام شده است: پوتین، راه اشتباهی را برگزید و روسیه بزودی رئیس‌جمهوری جدیدی خواهد داشت. یوگنی پریگوژین، رئیس گروه واگنر می‌گوید همه اعضای این گروه حاضرند در جنگ با روسیه بمیرند. او در پیام صوتی تازه‌ای که در تلگرام منتشر کرد، گفت: همه ما آماده مرگ هستیم. همه ۲۵ هزار نفر و سپس ۲۵ هزار نفر دیگر.

او در ادامه مدعی شد این اقدام «برای مردم روسیه» انجام شده است.

پریگوژین در یک پیام صوتی درباره خطابه تلویزیونی پوتین گفت که رئیس‌جمهور در خائن خواندن او «عمیقا اشتباه کرده است». وی افزود: «هیچ کس به درخواست رئیس‌جمهور پوتین خود را تسلیم نمی‌کند... ما نمی‌خواهیم کشور در فساد و دروغ به زندگی ادامه دهد». پریگوژین در پایان گفت: ما میهن‌پرست هستیم. ما نمی‌خواهیم روسیه بیشتر از این در سایه فساد و دروغ بماند. وی افزود: اینکه پوتین ما را به خیانت متهم می‌کند یک اشتباه است.

این نخستین پیام پریگوژین با خطاب مستقیم به پوتین است. در همین حال طبق اطلاعیه کانال تلگرامی ریاست‌جمهوری بلاروس، پوتین با الکساندر لوکاشنکو، همتای بلاروس خود گفت‌وگو کرده و او را از اتفاقات پیش‌آمده در روسیه مطلع کرده است. سرویس مطبوعاتی رئیس‌جمهور قزاقستان هم اعلام کرد: قاسم جومارت توکایف، رئیس‌جمهور قزاقستان و ولادیمیر پوتین، رهبر روسیه گفت‌وگوی تلفنی انجام دادند که طی آن پوتین توکایف را از وضعیت فعلی روسیه مطلع کرد. سرویس مطبوعاتی در بیانیه‌ای اعلام کرد: توکایف خاطرنشان کرد رویدادهای جاری در روسیه یک امر داخلی در این کشور است، در حالی که قانون اساسی و حاکمیت قانون شرط لازم برای حفظ نظم و قانون است. وی افزود: این امر زمینه‌ساز امنیت جامعه و توسعه موفقیت‌آمیز آن است. در این بیانیه آمده است که پوتین از درک قزاقستان از وضعیت کنونی روسیه تشکر کرد. دیمیتری پسکوف، سخنگوی کرملین گفت ولادیمیر پوتین رئیس‌جمهور روسیه روز شنبه با لوکاشنکو رئیس‌جمهور بلاروس، شوکت میرضیایف رئیس‌جمهور ازبکستان و جومارت توکایف رئیس‌جمهور قزاقستان گفت‌وگوی تلفنی داشت.

* لندن: هدف واگنر رسیدن به مسکو است

همزمان تازه‌ترین ارزیابی اطلاعاتی وزارت دفاع انگلیس می‌گوید برخی واحدهای واگنر «از طریق استان ورونژ به سمت شمال حرکت می‌کنند و تقریبا مطمئنا هدف‌شان رسیدن به مسکو است». این استان در نیمه راه بین پایتخت مسکو و روستوف-نا-دونو، شهر جنوبی روسیه قرار دارد که گروه مزدور واگنر مدعی است اکنون کنترل آن را در اختیار دارد. وزارت دفاع انگلیس می‌گوید واگنر «به احتمال قریب به یقین» مراکز کلیدی در روستوف-نا-دونو را اشغال کرده است. وزارت دفاع انگلیس می‌گوید در ساعات آتی، وفاداری نیروهای امنیتی روسیه، بویژه گارد ملی روسیه، کلید وقایع بعدی این بحران خواهد بود. همزمان رمضان قدیروف، رئیس‌جمهوری چچن در پیامی گفت: آنچه نیروهای واگنر انجام دادند، خنجر از پشت و یک شورش نظامی است. قدیروف گفت نیروهایش آماده کمک به سرکوب شورش یوگنی پریگوژین، فرمانده مزدور واگنر در صورت لزوم با روش‌های خشن هستند. قدیروف در بیانیه‌ای رفتار پریگوژین را «خنجر از پشت» خواند و از سربازان روس خواست تسلیم هیچ اقدام «تحریک‌آمیزی» نشوند. او با اشاره به اختلافات طولانی‌مدت بین یوگنی پریگوژین و وزارت دفاع روسیه گفت: جنگ «زمان ابراز نارضایتی‌های شخصی نیست». این یک شورش نظامی است. هیچ بهانه‌ای برای چنین اقداماتی وجود ندارد. وی حرف‌هایش را با تهدید پایان داد: قیام باید سرکوب شود و اگر این امر مستلزم اقدامات سختگیرانه است، ما آماده‌ایم. سربازان وزارت دفاع و گارد ملی جمهوری چچن قبلا به مناطق تنش رفته‌اند. ما هر کاری برای حفظ وحدت روسیه و حفاظت از این کشور انجام خواهیم داد. رهبر چچن همچنین گفت از «هر کلمه» سخنرانی ولادیمیر پوتین رئیس‌جمهور روسیه کاملا حمایت می‌کند. وی گفت: ما یک فرمانده کل قوا داریم که منتخب مردم است که بهتر از هر استراتژیست، چه برسد به یک تاجر، کل اوضاع را با کوچک‌ترین جزئیات می‌داند. همچنین وزارت دفاع روسیه در بیانیه‌ای به اعضای واگنر گفت: شما فریب خوردید و به ماجراجویی جنایتکارانه کشیده شدید. در این بیانیه آمده است: ما مبارزان گروه‌های «واگنر» PMC را خطاب قرار می‌دهیم. شما فریب کار جنایتکارانه پریگوژین و شرکت در یک شورش مسلحانه را خورده‌اید. بسیاری از همرزمان شما از چندین واحد قبلا به اشتباه خود پی برده و درخواست کمک کرده‌اند تا سالم به منطقه بازگردند. این وزارتخانه گفت: چنین کمک‌هایی از سوی ما قبلا به همه جنگجویان و فرماندهانی که درخواست کرده بودند ارائه شده است. ما از شما می‌خواهیم درایت به خرج دهید و در اسرع وقت با مقامات وزارت دفاع روسیه یا سازمان‌های اجرای قانون در تماس باشید. ما امنیت همه را تضمین می‌کنیم. همچنین دیمیتری مدودف، معاون رئیس شورای امنیت ملی روسیه در پستی تلگرامی نوشت: اکنون مهم‌ترین چیز برای شکست دادن دشمن خارجی و داخلی که تشنه پاره پاره کردن سرزمین مادری ما است، جمع شدن در اطراف رئیس‌جمهور، فرمانده عالی نیروهای مسلح کشور است. وی افزود: شکاف و خیانت راهی به سوی بزرگ‌ترین تراژدی و یک فاجعه جهانی خواهد بود. ما اجازه نمی‌دهیم. دشمن شکست خواهد خورد و پیروزی از آن ما خواهد بود.

بعد از جنگ‌طلبی روز گذشته نیروهای واگنر علیه ارتش روسیه، سرویس فدرال امنیت روسیه دستوری برای بازداشت رئیس واگنر صادر کرد. در همین رابطه نیروهای امنیتی و ارتش روسیه به حالت آماده‌باش درآمدند. فیلم‌های ارسال شده در رسانه‌های اجتماعی نشان‌دهنده هلیکوپترهای نظامی هستند که بر فراز روستوف به پرواز درآمده‌اند و وسایل نقلیه زرهی هم در خیابان‌های شهر دیده می‌شوند. در همین حال شهردار پایتخت روسیه نیز اعلام کرد برای افزایش امنیت در مسکو، اقدام‌های ضد تروریستی در سطح شهر به اجرا گذاشته و در مسیرها ایست بازرسی ایجاد شده است. به گزارش ایسنا به نقل از سی‌ان‌ان، ویدئوهای منتشر شده از روستوف پرواز چندین هلیکوپتر نظامی را بر فراز آن نشان می‌دهد، با این حال مشخص نیست این هلیکوپترها متعلق به چه گروهی است. نیروهای واگنر نیز در مناطق مختلفی از شهر دیده شده و بعضی مکان‌ها را نیز به تصرف خود درآورده‌اند. یوگنی پریگوژین، فرمانده واگنر اعلام کرده تمام مراکز نظامی روستوف و فرودگاه این شهر در اختیار نیروهای این گروه است و ۲۵ هزار پرسنل این گروه آماده فدا کردن جان خود برای آزادی روسیه هستند. البته به نظر می‌رسد نیروهای واگنر کاری علیه پوتین نمی‌توانند انجام دهند. ارزیابی یک اندیشکده ارتش آمریکا شانس کمی را برای نیروهای خصوصی واگنر در برابر نیروهای وفادار به وزارت دفاع دولت قائل شده است. موسسه غیرحزبی «واشنگتن دی‌سی برای مطالعه جنگ»، هیچ راهی برای موفقیت گروه واگنر پیش‌بینی  نمی‌کند. این موسسه در گزارش خود نوشته است: «به نظر می‌رسد یوگنی پریگوژین، سرمایه‌دار و رهبر گروه واگنر، شورش مسلحانه‌ای را در 23 ژوئن به راه انداخته تا رهبری وزارت دفاع روسیه را تغییر دهد که بعید است موفق شود». این مؤسسه تاکید کرده 25 هزار سرباز پریگوژین در اوکراین نقش مهمی داشته‌اند و وی ممکن است باور داشته باشد پوتین از او حمایت خواهد کرد؛ در حالی که این امر بعید به نظر می‌رسد. این اتاق فکر اعلام کرد در عین حال، گروه پریگوژین، «دسترسی مستقل» به دستورات و تجهیزات لازم برای پیروزی را ندارد و به نظر نمی‌رسد حمایت از او در داخل ارتش، از جمله از سوی برخی رهبران کلیدی، وجود داشته باشد.

برخی هم معتقدند این موضوع کار نیروهای ناتو است تا بین روسیه و نیروهای واگنر اختلاف بیندازند. ناکامی اوکراین در پیگیری ضدحمله به ارتش روسیه در مناطق اشغالی دونتسک در روزهای اخیر باعث شد موجی از ناامیدی و سرخوردگی میان مردم اوکراین و حامیان اروپایی آنها پدیدار شود. انتشار خبری درباره کشته شدن بیش از 13 هزار سرباز اوکراینی در جریان این ضدحمله نیز باعث شد رسانه‌های بین‌المللی از این ماجرا به‌ عنوان یک شکست تلخ و سنگین برای کی‌یف نام ببرند. همین مساله جایگاه روسیه را در نبرد تثبیت کرد و فضای سیاسیون اروپایی را به ‌سمت پذیرش خواسته‌های مسکو و دستیابی به نوعی آتش‌بس موقت متمایل کرد؛ موضوعی که بعد از اعلام رسمی شورش واگنر علیه ارتش روسیه، به ‌طور کامل از میان رفته است و مقامات اوکراینی هم با استقبال از این مساله، خبر از بازپس‌گیری سرزمین‌های خود داده‌اند. در همین راستا، برخی تحلیلگران معتقدند عملیات واگنر، یک اقدام اطلاعاتی- امنیتی از سوی سازمان پیمان آتلانتیک شمالی یا همان ناتو است که توانسته انتقام شکست و ناکامی اوکراین در جریان ضدحمله را اینگونه و با بردن صحنه نبرد به داخل خاک روسیه بگیرد. نیروهای واگنر، متخصص جنگ‌های شهری و روی زمین هستند و به همین دلیل توانستند عملکرد موفقیت‌آمیزی در منطقه باخموت اوکراین داشته باشند که نهایتاً منجر به سقوط این شهر شد، همین مساله می‌تواند به ‌عنوان برگ برنده واگنر در مقابله با ارتش روسیه مورد استفاده قرار بگیرد اما مساله برای این گروه شبه‌نظامی جایی خطرناک می‌شود که نیاز این گروه به پشتیبانی بررسی می‌شود.

اساساً دعوای واگنر با ارتش روسیه که در نهایت منجر به شورش کنونی شد، بر سر نحوه حمایت و لجستیک این گروه بود؛ موضوعی که باعث شد مشاجرات میان وزیر دفاع و پریگوژین، رئیس گروه واگنر در جریان نبرد باخموت بسیار بالا بگیرد. این مساله از آنجایی مهم است که واگنر در واقع در ماه‌های اخیر به ‌عنوان یگان ارتش روسیه در اوکراین فعالیت می‌کرد و اساساً برای تأمین تجهیزات خود، به ‌طور کامل به مسکو وابسته است. بر همین مبنا اکثر تحلیلگران معتقدند اگرچه اقدامات گروه واگنر می‌تواند آثار روانی مخربی داشته باشد اما این گروه فاقد حداقل توان لازم برای به چالش کشاندن ارتش روسیه است، چرا که در میان‌مدت، امکان دسترسی به تجهیزات و ادوات نظامی را ندارد و بدون حمایت لجستیکی، واگنر به ‌طور کامل خلع‌ سلاح خواهد شد.

* مخالف پوتین: برای مقابله با کرملین با شیطان هم می‌توان همدست شد!

دخالت خارجی در امور روسیه و اظهارنظر دیگر مخالفان در این باره از جمله موضوعاتی است که نشان از پروژه بودن تحولات اخیر روسیه در چارچوب جنگ ترکیبی غرب علیه این کشور دارد؛ چنانکه «میخائیل خودورکوفسکی» مخالف سرشناس پوتین در اظهاراتی ضمن حمایت از شوش گروه واگنر گفته است: «در صورت حمله به کرملین حتی حمایت از شیطان نیز مشروع است». این اظهارات مشابهت بسیار زیادی با رویکردهای بخشی از اپوزیسیون ایرانی در کشورهای غربی دارد که برای دستیابی به مقاصد شخصی خود، حتی از به آشوب کشیده شدن ایران و حمله نظامی به ایران نیز حمایت به عمل می‌آورند.

***