گروه سیاسی: روز گذشته در جریان برگزاری بیست‌وسومین نشست سران سازمان همکاری شانگهای، عضویت جمهوری اسلامی ایران در این سازمان به صورت رسمی اعلام شد. بر این اساس جمهوری اسلامی ایران پس از چین،‌ روسیه، هند،‌ قزاقستان، تاجیکستان، قرقیزستان، پاکستان و ازبکستان، نهمین عضو رسمی سازمان همکاری شانگهای شد.

«نارندرا مودی» نخست‌وزیر هند در سخنرانی افتتاحیه این نشست به عنوان رئیس آن، از ایران به عنوان عضو جدید سازمان شانگهای یاد کرد و به ایران تبریک گفت. ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه نیز طی سخنانی در این نشست عضویت دائم ایران در سازمان همکاری شانگهای را تبریک گفت و افزود: پیوستن رسمی ایران به این سازمان می‌تواند ظرفیت جدیدی به آن بیفزاید.

سازمان همکاری شانگهای سال ۱۹۹۶ میلادی توسط رهبران چین، روسیه، قزاقستان، قرقیزستان و تاجیکستان با هدف ایجاد موازنه قدرت در برابر نفوذ آمریکا و ناتو به نام شانگهای 5 پایه‌گذاری شد و بعد از پیوستن ازبکستان به آن، سازمان همکاری شانگهای نام گرفت. سازمان همکاری شانگهای رسما ۱۵ ژوئن ۲۰۰۱ میلادی تأسیس و دفتر مرکزی آن در چین ایجاد شد. این سازمان ابتدا بر پایه همکاری‌های امنیتی و سیاسی شکل گرفت و در طول سال‌های فعالیت نیز تلاش کرد این موضوع را دنبال کند، با این حال در سال‌های اخیر بویژه پس از تحریم‌های غرب علیه روسیه و چین، گرایش این سازمان به سمت همکاری‌های اقتصادی سوق پیدا کرده است.

جمهوری اسلامی ایران سال ۲۰۰۵ و 4 سال بعد از تشکیل رسمی این سازمان به همراه هند و پاکستان عضو ناظر سازمان همکاری شانگهای شد و یک سال بعد ( ۲۰۰۶ میلادی) درخواست عضویت دائم در این سازمان را مطرح کرد. هند و پاکستان تابستان سال ۲۰۱۶ میلادی به عضویت دائم این سازمان درآمدند اما عضویت دائم ایران در بیست‌ویکمین اجلاس سران سازمان همکاری شانگهای در ۲۶ شهریور ۱۴۰۰ با حضور حجت‌الاسلام رئیسی در تاجیکستان مورد پذیرش اعضای این سازمان قرار گرفت و یادداشت تعهدات عضویت دائم ایران در سازمان همکاری شانگهای هم ۲۳ شهریور ۱۴۰۱ توسط حسین امیرعبداللهیان در نشست سران شانگهای در سمرقند امضا شد.

گفتنی است که محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه در دولت قبل، سال 99 در نامه‌ای به مسؤولان نظام FATF را مانع عضویت جمهوری اسلامی در سازمان همکاری‌ شانگهای می‌دانست اما اکنون با عضویت ایران در این سازمان مشخص شد این ادعا خلاف واقع و صرفا برای پیشبرد اهداف سیاسی جریان غرب‌گرا بوده است.

* اولین سخنرانی رئیس‌جمهور ایران در شانگهای

حجت‌الاسلام رئیسی روز گذشته برای نخستین بار به عنوان رئیس‌جمهور نهمین عضو اصلی سازمان همکاری شانگهای، در بیست‌وسومین نشست سران این سازمان مهم منطقه‌ای سخنرانی کرد. وی در این نشست که به صورت ویدئوکنفرانس برگزار شد، بزرگ‌ترین ظرفیت کشورهای عضو برای وحدت و صلح‌سازی را ظرفیت تمدنی آنها دانست و اظهار داشت: اینک که این قاره کهن دوباره سر برآورده، باید با تکیه بر اخلاق، معنویت، عدالت، عقلانیت و احترام به کرامت انسانی، بار دیگر تمدن‌ساز شود. سازمان همکاری شانگهای که نماد این «خانواده بزرگ تمدنی» است، اکنون در جایگاهی ایستاده که می‌تواند افق‌های جدیدی از همگرایی منطقه‌ای و همکاری‌های امنیت‌ساز را بنا نهد.

بخشن‌هایی از متن سخنرانی رئیس‌جمهور در بیست‌و‌سومین نشست سران سازمان همکاری شانگهای به شرح زیر است: جمهوری اسلامی ایران بر این باور است که سازمان همکاری شانگهای به‌عنوان سازمانی در حال رشد با شاخصه‌ها و ظرفیت‌های قابل توجه، از جایگاه ممتازی در ارتقای روند توسعه همکاری‌های سیاسی، امنیتی و اقتصادی برخوردار است. قطعاً مزایای عضویت رسمی جمهوری اسلامی ایران در سازمان همکاری شانگهای، در تاریخ ماندگار خواهد شد. به‌صورت خاص امیدوارم حضور ایران در این سازمان مهم و تاثیرگذار، بستر تامین امنیت دسته‌جمعی، رهنمون شدن به‌ سوی توسعه پایدار، گسترش پیوندها و ارتباطات، تقویت وحدت، احترام بیش از پیش به حق حاکمیت کشورها و هم‌افزایی برای مقابله با تهدیدات محیط زیستی را فراهم آورد.

اینک مایلم در ارتباط با نقش‌آفرینی جمهوری اسلامی ایران در این 6 حوزه، نکاتی را به اختصار بیان نمایم: 

در باب امنیت: تجربه ملل مختلف در 2 دهه گذشته، بیش از پیش نشان داده که امنیت، امری درون‌زا و دستاوردی جمعی است. صلح و ثبات پایدار، زمانی میسر می‌شود که ملت‌های منطقه با تکیه بر آرمان‌های مشترک برآمده از فرهنگ و تمدن خود، بستر همکاری را فراهم آورند. امنیت منطقه‌ای از خواست ملت‌ها آغاز شده، با اراده دولت‌ها قوام یافته و به ‌دور از مداخله قدرت‌های سلطه‌گر میسر می‌گردد. جمهوری اسلامی ایران بر اساس چنین دیدگاهی، سیاست «همسایگی و همگرایی» را مبنای سیاست خارجی خود قرار داده و آن را مسیر مطلوب برای تحقق صلح و ثبات منطقه‌ای می‌داند. جمهوری اسلامی ایران با تجربه بیش از 2 دهه مبارزه موفق با تروریسم و افراط‌گرایی، تعهد خود به تضمین امنیت و مبارزه با سلطه‌گری در منطقه را به اثبات رسانده است و آمادگی دارد که تجربه و ظرفیت‌های خود را در چارچوب سازوکارهای سازمان همکاری شانگهای به اشتراک بگذارد تا به ‌سوی منطقه‌ای عاری از تروریسم، افراط‌گرایی و جدایی‌طلبی پیش رویم.

در باب اقتصاد: سازمان همکاری شانگهای بیش از 60 درصد منطقه اوراسیا و بیش از 40 درصد از جمعیت جهان را به خود اختصاص داده است. این ظرفیت عظیم، توان بالقوه گسترده‌ای را به این سازمان برای توسعه تجارت و تعمیق همکاری‌های اقتصادی در اشکال مختلف اعطا کرده است. جمهوری اسلامی ایران ضمن حمایت از ابتکارهای سازنده همچون «ابتکار توسعه جهانی»، بر این باور است که همکاری اعضا در حوزه انرژی، فناوری، صنعت، کشاورزی، تجارت و بازرگانی می‌تواند چشم‌اندازی روشن از نظم منطقه‌ای عادلانه، پیش چشم ملل جهان بگشاید. این در حالی است که قدرت‌های سلطه‌گر غربی با توسل به اجبار اقتصادی و تحریم، امنیت و رفاه اقتصادی و اصول تجارت عادلانه را در جهان به مخاطره انداخته‌اند. با اتکا به تجربه دهه‌های گذشته، اینک کاملا مشهود است که در کنار نظامی‌گری، آنچه بسترساز نظام سلطه غربی شده، سلطه دلار بوده است و لذا هرگونه تلاش برای شکل‌دهی به یک نظام عادلانه بین‌المللی، نیازمند حذف این ابزار سلطه در مناسبات درون‌ منطقه‌ای است.

در باب تقویت پیوندها: توسعه اقتصادی همگانی مستلزم گسترش پیوندها و مسیرهای ترانزیتی و مواصلاتی در منطقه است. گسترش این پیوندها صرفا با رعایت حق حاکمیت کشورها می‌تواند به هدف والای همگرایی اقتصادی نایل ‌آید. هم‌اکنون ابتکارات بسیار ارزنده‌ای در سطح اوراسیا در جریان است که توانسته کشورهای عضو را به یکدیگر پیوند داده و زیرساخت‌های گسترش تجارت میان ملل منطقه را فراهم آورد. جمهوری اسلامی ایران همواره حمایت کامل خود از کلان‌پروژه‌های موجود نظیر گذرگاه شمال- جنوب و پروژه کمربند - راه را اعلام کرده و در اولویت خود قرار داده است. بندر اقیانوسی چابهار و گذرگاه‌های چابهار- سرخس نقش بی‌بدیل در اتصال کشورهای محصور در خشکی آسیای مرکزی به دریای عمان و اقیانوس هند را دارد و ما مصمم به تکمیل این مسیر ترانزیتی هستیم، همچنین با همت متخصصان ایرانی و همکاری مشترک ایران و روسیه، تکمیل مسیر ریلی کریدور شمال- جنوب وارد مرحله اجرایی شده است. بهره‌برداری از این شاهراه ارتباطی می‌تواند به ارتقا و ثبات زنجیره‌های تامین جهانی کمک کرده و امنیت را برای ملل منطقه به ارمغان آورد. همچنین مزیت‌های امنیتی و زیرساختی جمهوری اسلامی ایران برای افزایش خطوط انتقال انرژی، می‌تواند برای اجرای پروژه‌های مشترک اقتصادی با تضمین بهره‌وری بالا در اختیار اعضای محترم شانگهای قرار گیرد.

در باب وحدت: پیوندهای تاریخی و تمدنی میان کشورهای عضو سازمان همکاری شانگهای آرمان‌ها، اهداف و منافع مشترک را به ارمغان آورده و ما را به سوی تعریفی مشترک از امنیت و توسعه رهنمون می‌کند. مهم‌ترین گام در تقویت وحدت،‌ حفاظت از هنجارهای مترقی بومی، قاعده‌سازی بر اساس آن هنجارها و ممانعت از غلبه هنجارهای غربی است تا مفاهیم همکاری‌جویانه از معانی واقعی خود تهی نشوند. بزرگ‌ترین ظرفیت ما برای وحدت و صلح‌سازی، ظرفیت تمدنی ما است. اینک که این قاره کهن دوباره سر برآورده باید با تکیه بر اخلاق، معنویت، عدالت، عقلانیت و احترام به کرامت انسانی، بار دیگر تمدن‌ساز گردد. سازمان همکاری‌های شانگهای که نماد این «خانواده بزرگ تمدنی» است، اکنون در جایگاهی ایستاده که می‌تواند افق‌های جدیدی از همگرایی منطقه‌ای و همکاری‌های امنیت‌ساز را بنا نهد. احترام به ارزش‌ها و مقدسات ملت‌ها یک اصل وحدت‌بخش است و هرگونه اهانت به ارزش‌ها به‌خصوص اهانت برخی کشورهای اروپایی به قرآن کریم بیانگر سقوط اخلاقی آن و موجب نفرت‌پراکنی و گسترش ناامنی است که باید با نمایش وحدت ملل متمدن، با آن برخورد شود.

در باب احترام به حق حاکمیت ملت‌ها: چندجانبه‌گرایی در جهان معاصر به معنای تشریک مساعی و هم‌افزایی کشورهای مستقل برای نیل به خیر مشترک است. چنین برداشتی از چندجانبه‌گرایی در تعارض با ائتلاف‌سازی‌های امنیتی برای ترویج خشونت و خصومت با سایر کشورها است. چندجانبه‌گرایی واقعی به نفع ملت‌هاست و نه در خدمت قدرت‌ها. در پرتو احترام به حق حاکمیت کشورها و تکیه بر همکاری‌های سودمند متقابل، اهداف والای امنیت و توسعه پایدار قابل تحقق است. دولتی که امروز در چهارم جولای سالگرد استقلال خود را جشن می‌گیرد، استقلال بسیاری از کشورها را زیر پا می‌گذارد و حق تعیین سرنوشت را از بسیاری از ملت‌ها به‌خصوص ملت بزرگ فلسطین سلب کرده است. هیچ انسان آزاده یا ملت متمدنی نیست مگر آنکه دل در گرو آرمان فلسطین و آزادی این ملت مظلوم داشته باشد. جنایات امروز رژیم صهیونیستی در اردوگاه جنین، یادآور جنایات دردناک اشغال فلسطین در سال 1948 است. رژیم صهیونیستی نماد عینی تجاوز به حق حاکمیت ملت‌هاست.

در باب محیط زیست: یکی از مهم‌ترین تهدیدهایی که جامعه جهانی را در دوران حاضر تهدید می‌کند تغییرات آب و هوایی است. تغییرات اقلیمی امکان تبدیل شدن به تنش‌های ژئوپلیتیکی را دارد که می‌تواند کشورها را با بحران‌های امنیتی پیچیده‌ دست به گریبان کند. منطقه ما نیز با انواع تهدیدهای زیست‌محیطی نظیر کمبود منابع آب و گرمایش هوا و فرسایش خاک مواجه است. ماهیت این تهدیدها به گونه‌ای است که جز در پرتو همکاری‌های چندجانبه، درک آسیب‌های احتمالی در درازمدت و تنظیم قواعد و مقررات در چارچوب سازمان‌های منطقه‌ای امکان مقابله با آنها وجود ندارد. در همین راستا جمهوری اسلامی ایران بر این باور است که با ایجاد سازوکارهای چندجانبه از جمله تشکیل کارگروه‌های مشترک برای مدیریت و توزیع عادلانه منابع آبی، می‌توان مانع از تبدیل شدن اینگونه چالش‌ها به تنش شد.

* برافراشتن پرچم ایران در سازمان ‌همکاری شانگهای

با رسمی شدن عضویت ایران در سازمان همکاری شانگهای، پرچم جمهوری اسلامی ایران در مقابل دبیرخانه عمومی این سازمان در پکن برافراشته شد. همزمان با برافراشته شدن پرچم، سرود ملی جمهوری اسلامی ایران نیز نواخته شد. در این مراسم تعداد زیادی از مقامات رسمی، دیپلمات‌ها و خبرنگاران حضور داشتند.