گروه اقتصادی: روند کاهشی شاخص بورس و همچنین قیمت دلار چند ماه است شروع شده است. با این اتفاق بازار ارز و بازار سرمایه دستخوش تغییراتی شده که می‌تواند بر اقتصاد داخلی تاثیرگذار باشد. بر همین اساس نگاهی به شاخص بازار سرمایه از اواسط خرداد 1402 بیانگر این ریزش تداومی است به‌ طوری که شاخص کل به یک میلیون و 983 هزار و 103 واحد رسید. 

بررسی بازار در هفته‌های گذشته حاکی از آن است که تنها بازار بورس نبوده که ریزش داشته و دلار نیز همپای این بازار ریخته است که می‌توان آن را ناشی از اعمال سیاست تثبیت اقتصادی از سوی بانک مرکزی داشت. بر همین اساس علی مومنی، کارشناس بازار سرمایه درباره روند بورس گفت: در هفته‌های گذشته اخبار گوناگونی با موضوعات مختلف موجب شدت عرضه‌ها در بازار سرمایه شده است. وی ادامه داد: انتشار صورت‌های مالی ۱۲ ماه خودروسازان، حواشی مربوط به افزایش نرخ خوراک پتروشیمی‌ها و سوخت گاز صنایع در کنار کاهش قیمت دلار، همچنین کاهش جهانی قیمت کامودیتی‌ها و از بین رفتن اعتماد به سیاست‌گذار در بازار سهام، از جمله موضوعاتی بوده که منجر به ریزش بورس در هفته‌های گذشته شده است.

کارشناس بازار سرمایه تاکید کرد: اگر افزایش نرخ خوراک پتروشیمی‌ها را به عنوان مهم‌ترین عوامل ریزش بورس در نظر بگیریم، باید گفت این افزایش نرخ در حال حاضر موجب کاهش سودآوری و حتی بعضا زیان‌ده شدن بسیاری از پتروشیمی‌ها می‌شود و طبیعتا با این شرایط سرمایه‌گذاران خرد و کلان ترجیح می‌دهند دارایی خود را به صنایع سودده انتقال دهند و این خروج سرمایه از صنایع پتروشیمی و پالایشی که تاثیر بزرگی در کلیت بازار دارند، باعث تسری فضای منفی به کل بازار و افت قیمت سهام شده است. مومنی با اشاره به اثرگذاری این موضوع در روند حرکتی بازارهای موازی تاکید کرد: این موضوع ممکن است موجب کاهش عرضه و بر هم خوردن نظام عرضه و تقاضای ارزی در سامانه مبادلات ارزی و در نتیجه افزایش نرخ‌ها شود.

همچنین بررسی بازارهای غیررسمی دلار و روند قیمت‌دهی کانال‌های تلگرامی از قیمت ارز غیررسمی نشان از آن دارد که قیمت دلار کاهشی شده و با توجه به کاهش انتظارات تورمی و اجرای سیاست‌های تثبیت اقتصادی بانک مرکزی در دوره جدید، به نظر می‌رسد روند نزولی قیمت دلار که در ماه‌های اخیر آغاز شده است، ادامه‌دار باشد. بررسی قیمت دلار در بازار غیررسمی نشان می‌دهد طی ۸۰ روز اخیر نرخ ارز بیش از ۱۲ درصد ریزش را تجربه کرده و قیمت دلار از مرز ۵۵ هزار تومان در اردیبهشت وارد کانال ۴۷ هزار تومان در تیر شده است.

توسعه دیپلماسی اقتصادی دولت سیزدهم از قاره آفریقا تا آمریکای لاتین نشان از نگاه فرامنطقه‌ای دولت در کنار ایده ایجاد روابط تجاری با همسایگان دارد که همراه با اخبار مثبتی که در هفته‌های اخیر در سطح بین‌المللی از مسیر دیپلماسی سیاسی و اقتصادی دولت سیزدهم مانند فراهم شدن حق برداشت ویژه از صندوق بین‌المللی پول، تبادل زندانیان، حضور هیات‌های کشورهای خارجی در تهران و انعقاد تفاهمنامه‌های مختلف اقتصادی و تجاری منتشر شده، همچنان دورنمای کاهشی نرخ ارز را نشان می‌دهد.

البته فارغ از اخبار مثبت ماه‌های اخیر، از تأثیر به نتیجه رسیدن بخشی از اقدامات بانک مرکزی که از اواخر سال گذشته آغاز شد نیز نمی‌توان عبور کرد. تغییر رویه فروش ارز با کارت ملی، ایفای نقش فعال بانک مرکزی در بازار ارز و راه‌اندازی مرکز مبادله ارز و طلا از اصلی‌ترین اقدامات بانک مرکزی بود که موجب ثبات قیمت دلار طی ماه‌های اخیر شده است. به عبارت دیگر مجموعه سیاست‌های‌ ارزی بانک مرکزی باعث شد فضای بازار در ماه‌های اخیر ثبات را تجربه کند و در نتیجه بسیاری از نوسان‌گیران و دلالان ارزی، در موقعیت فروش قرار بگیرند.

کاهش نرخ ارز که از آن به ‌عنوان لنگر اسمی تورم یاد می‌شود، موجب کاهش قیمت در بازارهای خودرو و مسکن در ماه‌های اخیر شده است.

* نقش فعال بانک مرکزی در بازار ارز

به دلیل تغییر رویه فروش ارز با کارت ملی، تقاضای سفته‌بازانه در بازار بشدت کاهش یافته است و همین امر موجب خروج بخشی از فعالان بازار غیررسمی ارز شده است. ایجاد حساب ارزی برای متقاضیان دریافت ارز با کارت ملی موجب شد دلالان نتوانند از طریق اجاره کارت ملی افراد، بازار را ملتهب کنند. از سوی دیگر بهبود وضعیت تجاری و الزام عرضه ارز توسط صادرکنندگان در مرکز مبادله نیز سمت عرضه ارز را تقویت کرده و موجب شده محدودیتی برای تأمین ارز وجود نداشته باشد.

به نظر می‌رسد بازیگری فعال بانک مرکزی برای تنظیم‌گری معاملات بازار ارز و ایجاد یک سازوکار رسمی برای کشف قیمت مرجع انواع ارز و طلا موجب شد بتدریج تمام مبادلات ارزی به سامانه مرکز مبادله بازار منتقل و تقاضا از سایر بازارها خارج شود.

* موفقیت بانک مرکزی در ثبات بازار ارز

با وجود نتیجه‌بخش بودن سیاست اخیر بانک مرکزی با محوریت تثبیت اقتصادی اما برخی نمایندگان مجلس بویژه اعضای کمیسیون اقتصادی، نسبت به عملکرد بانک مرکزی موضع منفی اتخاذ کرده‌اند. این عده از نمایندگان مجلس خواستار حذف ارز ۲۸۵۰۰ تومانی شده‌اند، زیرا آن را غیرقانونی می‌دانند. این در حالی است که کارشناسان معتقدند روش مدنظر نمایندگان مجلس موجب گرانی مجدد ارز خواهد شد و ضروری است در شرایط فعلی مجلس به حمایت از بانک مرکزی بپردازد.

* تخلیه انتظارات تورمی بازار ارز

دیگر در بازار ارز خبری از صف‌های خرید نیست و صرافی‌ها خلوت شده‌اند. در گذشته، افراد زیادی سعی می‌کردند از صرافی‌ها ارز مورد نیاز خود را با دردسر کم تهیه کنند اما در شرایط کنونی، تهیه ارز سهمیه‌ای برای معامله‌گران بسیار سخت شده است به طوری که دیگر افرادی در صف تهیه ارز در خیابان فردوسی مشاهده نشده‌اند‌ و خریداران کد ملی نیز دیگر در سبزه‌میدان و میدان فردوسی حضور ندارند. در این میان نباید از سیاست جدید بانک مرکزی درباره خرید ارز سهمیه‌ای از طریق بازگشایی حساب ارزی در فروکش کردن خرید ارز با کد ملی براحتی عبور کرد.

* گشایش‌های ارزی در طول چند ماه اخیر

علاوه بر آزادسازی بخشی از منابع بلوکه شده کشور در ماه‌های اخیر، ایران از ظرفیت منابع مالی خود در صندوق بین‌المللی پول نیز برای افزایش ذخایر ارزی استفاده کرد. یکی از ظرفیت‌های مشارکت کشورها در صندوق بین‌المللی پول، استفاده از فرصت حق برداشت مخصوص (SDR) در شرایط خاص است. رؤسای مختلف بانک مرکزی کشورمان هم در سال‌های گذشته بویژه در زمان تنگنای ارزی تحریم که با بحران کرونا همزمان شده بود، تلاش‌هایی برای دسترسی به سهمیه ایران داشتند که موفقیتی در این زمینه حاصل نشد اما چندی پیش خبرهای متفاوتی از آن ‌سوی اقیانوس اطلس مخابره شد. محمدرضا فرزین پس از دیدارهای خود با مقامات صندوق بین‌المللی پول در واشنگتن خبر داد در حال حاضر ایران دارای 4.8 میلیارد SDR حق برداشت ویژه (معادل 6.7 میلیارد دلار) است که می‌تواند از این منابع به ‌منظور کمک به وضعیت اقتصادی موجود  با کمترین تشریفات اداری و به‌ سرعت استفاده کند.