گروه سیاسی: موشک‌های قدیر و نصیر تولیدشده در صنایع دفاعی وزارت دفاع روز گذشته تحویل نیروی دریایی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی شد؛ موشک‌هایی که مشخصا در راستای افزایش قدرت دفاعی و تامین امنیت خلیج ‌فارس از سوی نیروی دریایی ارتش و سپاه تولید شده و تحویل آن به سپاه، در روزهایی که آمریکایی‌ها از اعزام نیروی نظامی به منطقه خبر می‌دهند، به منزله هشدار به بیگانه‌هایی است که به دنبال ایجاد تنش در آب‌های خلیج ‌فارس هستند. البته پیش از این موشک کروز دریایی «ابومهدی» توسط وزارت دفاع در اختیار نیروی دریایی ارتش و سپاه قرار گرفته بود؛ موشکی که بیش از هزار کیلومتر برد دارد.

شروع کار این خانواده در وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح ایران با ساخت موشک نور بود. موشک نور با موتور مینی‌جت طلوع -۴ و برد ۱۲۰ کیلومتر تولید شد؛ موشک‌هایی که از پلتفرم‌های وسیع ساحلی، دریایی و هوایی شامل بالگرد Mi-17 نیروی دریایی سپاه و جنگنده F4 نهاجا قابل پرتاب بودند.

برنامه وزارت دفاع برای ارتقای نور برای دستیابی به بردهای بالاتر، رو به جلو حرکت کرد تا پس از نور، به «قادر» ۲۰۰ کیلومتری رسید. طراحی قادر مشابه نور اما با قامت کشیده‌تر بود. وجه تمایز قادر نسبت به نور این بود که این موشک قابلیت پرتاب توسط جنگنده‌های F4 فانتوم نیروی هوایی هم را هم داشت و از این بابت، دست نیروی هوایی را برای انجام ماموریت‌های ضدکشتی باز می‌کرد. از مشخصات اعلام شده درباره موشک کروز «قادر» که با نام CM-200 شناخته شده، می‌توان به برد حداقل و حداکثر ۱۵ تا ۲۰۰ کیلومتر، طول 6.8 متری و وزن ۷۴۶ کیلوگرمی اشاره کرد که ۱۶۵ کیلوگرم از آن را سرجنگی تشکیل می‌دهد. قادر هواپایه با عنوان  CM-200A در مشخصات خود با تغییراتی همراه بود. نسخه هواپایه قادر با حداقل و حداکثر برد ۲۵ تا ۲۰۰ کیلومتر، با قطر یکسان نسبت به قادر ساحل‌پرتاب، با کاهش طول مواجه شده و طول آن به حدود 5.2 متر رسیده است. وزن این موشک هم با کاهش ۲۱۱ کیلوگرمی، به ۵۳۵ کیلوگرم رسیده که ۱۵۵ کیلوگرم از آن را سرجنگی تشکیل می‌دهد.

این روند توسعه ادامه یافت تا به موشک کروز قدیر رسید. موشک کروز قدیر مشابه برادر بزرگ‌تر خود اما با برد افزایش یافته به ۳۰۰ کیلومتر، استفاده گسترده‌ای در پرتابگرهای ساحلی و شناورهای رزمی نیروی دریایی ارتش دارد.

این موشک به همراه سایر اعضای خانواده، از سیستم هدایت اینرسی برای فاز ابتدایی و هدایت راداری فعال برای فاز پایانی استفاده می‌کند. به عبارت دیگر، یعنی بعد از کشف هدف دریایی توسط رادارهای کشف (چه توسط پرتابگرهای ساحلی، شناور و هوایی)، موقعیت هدف به موشک داده شده و موشک با سیستم هدایت داخلی یا همان اینرسی که مبنای آن شتاب‌سنج و ژیروسکوپ به عنوان حسگرهای حرکت و چرخش است، به سمت هدف روانه می‌شود و پس از رسیدن به محدوده هدف و فرارسیدن زمان فعال شدن رادار موشک، موشک با استفاده از رادار روی هدف قفل کرده و در فاز پایانی هدایت آن به شکل رادار فعال انجام می‌شود. از مشخصات اعلام‌شده درباره موشک CM-300  قدیر می‌توان به به برد حداقل تا حداکثر ۱۵ تا ۳۰۰ کیلومتر، قطر ۳۶۰ میلیمتری مشابه با قادر و طول حدوداً یکسان با آن و وزن ۷۷۰ کیلوگرمی اشاره کرد که ۱۶۵ کیلوگرم از آن را سرجنگی تشکیل داده است.

با توجه به ابعاد خانواده نور، ساخت نسخه‌های کوچک‌تر خانواده نور برای به‌کارگیری در شناورهای موشک‌انداز نیروی دریایی سپاه هم انجام شد تا موشک‌های کوثر یک و ۲ ساخته شد؛ موشکی که علاوه بر تفاوت در ابعاد، در پیشران هم دارای تفاوت بود و به جای استفاده از پیشران مینی‌جت، از موتور راکتی استفاده می‌کرد. موشک کروز بعدی در این کلاس، موشک کروز CM-35A نصر بود که با برد ۳۵ کیلومتری، در پلتفرم‌های مختلف شامل پرتابگرهای ساحلی، شناورهای تندروی نیروی دریایی سپاه و شناورهای نیروی دریایی راهبردی ارتش و همچنین بالگردهای بل۲۰۶ نیروی دریایی سپاه و جنگنده F4 فانتوم نیروی هوایی ارتش قابل حمل و پرتاب بود. از مشخصات اعلام شده موشک کروز CM-35A  می‌توان به حداقل و حداکثر برد ۵ تا ۳۵ کیلومتری، قطر ۲۸۰ میلیمتری، طول 3.2 متری و وزن ۳۶۰ کیلوگرمی که ۱۳۰ کیلوگرم از آن را سرجنگی تشکیل می‌دهد، اشاره کرد. نسخه هواپرتاب موشک نصر با نام CM-35A  با طول و قطر برابر، دارای حداقل و حداکثر برد ۵ تا ۳۵ کیلومتر است و با وزن ۳۲۱ کیلوگرمی سرجنگی ۱۳۰ کیلوگرمی را حمل می‌کند.

پس از ساخت نسخه هدایت فروسرخ نصر با نام «نصر بصیر»، نسخه جدیدتر این موشک با نام CM-90   نصیر ساخته شد؛ موشکی که علاوه بر کشیده‌تر شدن بدنه و بزرگ‌تر شدن ابعادش، برخلاف سایر اعضای این خانواده که دارای پیشران راکتی بودند، از پیشران توربوجت بهره می‌برد. موشک نصیر با قابلیت پرتاب از روی پلتفرم‌های ساحلی و دریایی، دارای حداقل و حداکثر برد ۱۰ و ۹۰ کیلومتر است و با قطر ۱۸۰ میلیمتر و طول حدود ۴ متری، با وزن ۳۵۱ کیلوگرمی می‌تواند سرجنگی ۱۳۰ کیلوگرمی را با سرعت حداکثر 0.8 ماخ حمل کند.

کروزهای خانواده نور در برخی زیرمجموعه‌ها دارای پیشرانه توربوجت و راکتی سوخت جامد هستند که به طور عمده موشک‌های کوتاه‌برد ایران را تشکیل می‌دهند. استفاده از پیشران توربوجت باعث می‌شود تا موشک به بردهای بیشتر دسترسی داشته باشد و طبیعتاً می‌تواند محدوده بیشتری را برای کشف و هدف قرار دادن اهداف طی کند. موشکی با چنین ساختاری به این علت که پیشران توربوجت در زمان شلیک نمی‌تواند سرعت لازم برای پرتاب و جدا شدن موشک از لانچر را فراهم کند، به سرعت اولیه نیاز دارد. این نیاز با استفاده از یک بوستر سوخت جامد که موشک را به سرعت مورد نیاز برای فعالیت پیشران می‌رساند، برطرف و بوستر پس از انجام وظیفه، از موشک جدا می‌شود. 

در طرف مقابل، موشک‌های کروز مجهز به پیشران راکتی، نسبت به موتور توربوجت ساختار ساده‌تری داشته و علاوه بر مسائل هزینه تمام‌شده برای ساخت، مانند کروزهای توربوجت به بوستر برای پرتاب نیاز ندارند. وزن و ابعاد کمتر (که بخشی از آن با حذف بوستر موشک‌های توربوجت فراهم شده) این موشک‌ها این امکان را فراهم می‌کند تا علاوه بر به کارگیری در شناورهای سبک، بتوان آنها را روی پلتفرم‌های هوایی شامل بالگرد و جنگنده‌های سبک هم حمل و پرتاب

 کرد.

شاید مهم‌ترین نکته در موشک‌های کروز ایرانی فارق از مساله مقدار و نوع سرجنگی، نوع پلتفرم حمل‌کننده، برد و نوع سیستم هدایت، سرعت آنها باشد. در حال حاضر کروزهای ایرانی در تمام انواع شامل خانواده نور با سرعت حداکثر 0.8 ماخ و خانواده سومار، هویزه و ابومهدی با حداکثر سرعت 0.78 ماخ، همگی سرعتی زیرصوت (ساب سونیک) دارند. در شرایطی که در حال حاضر طیف وسیعی از سامانه‌های پدافندی کوتاه و میان‌برد برای مقابله با تهدیدات کروز در حال توسعه است، موشکی با سرعت ساب سونیک با احتمال هدف قرار گرفتن بالایی مواجه است.

 این احتمال علاوه بر موشک‌های کروز تهاجمی زمینی که برای هدف قرار دادن اهداف دشمن در خشکی استفاده می‌شوند و باید از مقابل طیف گسترده‌ای از رادارهای کشف و شناسایی و سامانه‌های رهگیری عبور کند، برای موشک‌های کروز ضدکشتی هم صادق است. در حال حاضر کشورها در شناورهای نظامی در کلاس‌ها و رده‌های وزنی مختلف تلاش دارند تا با استفاده از سیستم‌های پدافندی مختلف در بردهای کوتاه تا بلند و از نوع دفاع نقطه‌ای با نواخت تیر بالا تا سیستم‌های موشکی کوتاه‌برد تا بردبلند، بتوانند از شناورهای خود در مقابل تهدیدات مختلف بویژه کروزهای ضدکشتی و پهپادهای انتحاری حفاظت کنند. 

در این شرایط می‌توان حدس زد در صورت استفاده از موشکی با سرعت زیرصوت، درصد موفقیت موشک و احتمال رسیدن به هدف و اصابت به آن کاهش می‌یابد. اگر چه می‌توان این درصد عدم موفقیت را با افزایش تعداد موشک‌های کروز شلیک شده جبران کرد اما استفاده از موشک‌های سوپرسونیک یا همان فراصوت با سرعتی ما بین یک تا ۵ ماخ (به طور دقیق‌تر 1.2 ماخ تا ۵ ماخ) این احتمال اصابت به هدف را افزایش و شانس سامانه‌های پدافندی زمین و دریاپایه را در کشف و انهدام، کاهش می‌دهد.