رویکرد اصلاح پایگاه‌های داده‌ای نظام مالیاتی از طریق ساماندهی دستگاه‌های پوز و اجرای فاز اول سامانه مؤدیان در سال 1402، موجب شد نه‌تنها بخش مهمی از مشاغل خاص امکان فرار مالیاتی نداشته باشند، بلکه درآمد مالیاتی دولت نیز 176 درصد افزایش یافت.

«مالیات» یکی از جنبه‌های اساسی اقتصاد کشور است، زیرا بودجه لازم را برای انجام وظایف و ارائه خدمات عمومی در اختیار دولت قرار می‌دهد. سیستم سنتی و غیرهوشمند مالیاتی اما به دلیل عدم اطمینان در وصول مالیات متناسب با درآمد کسب شده افراد، همواره مورد انتقاد قرار گرفته، چراکه منجر به اخذ مالیات ناعادلانه و فرار مالیاتی توسط برخی مشاغل خاص با درآمدهای کلان شده است. دولت با شناخت محدودیت‌های نظام مالیاتی سنتی بویژه در زمینه شفاف نبودن جریان مالی مشاغل، اصلاحات مالیاتی قابل توجهی‌ انجام داد که سبب استقرار موفقیت‌آمیز نظام مالیاتی هوشمند و اخذ مالیات واقعی از مشاغل خاص شد. سیستم مالیاتی سنتی و ممیزمحور دارای معایبی فراوانی است، از جمله فقدان داده‌های مالی قابل اتکا برای وصول واقعی مالیات‌ها متناسب با درآمد کسب شده افراد که سبب شده است حتی اخذ مالیات علی‌الراس از برخی مشاغل خاص برای آنها صرفه داشته باشد و درآمدهای خود را شفاف نکنند.این موضوع می‌تواند منجر به مالیات ناعادلانه شود، زیرا مشاغل خاص با وجود اکتساب درآمدهای کلان، سهم منصفانه مالیات خود را پرداخت نمی‌کنند. علاوه بر این در سیستم مالیاتی سنتی  و ممیزمحور به دلیل وابستگی بیش از اندازه به تشخیص ممیزان، امکان شکل‌گیری امضاهای طلایی و نقاط فسادخیز نیز وجود دارد که با هوشمندسازی نظام مالیاتی و حذف ممیز از فرآیند اخذ مالیات، این مشکل نیز حل خواهد شد.

* اصلاحات مالیاتی دولت سیزدهم در سال 1401

دولت‌ با شناخت محدودیت‌های نظام مالیاتی سنتی و ممیزمحور، اصلاحات مالیاتی قابل توجهی را برای جمع‌آوری مالیات‌های هوشمندانه و عادلانه انجام داد. یکی از اصلاحات کلیدی، سازماندهی سیستم مالی مشاغل از طریق سازماندهی دستگاه‌های پوز (POS) بود. این اصلاح مهم علاوه بر اینکه زمینه فرار مالیاتی از طریق تعدد دستگاه‌های پوز را حل کرد، به دولت امکان داد تا داده‌هایی موردنیاز در زمینه تراکنش‌های مالی کسب‌وکارها را جمع‌آوری کند.

اصلاح مهم دیگر، اجرای سامانه مودیان پایانه‌های فروشگاهی در تیر 1401 بود که جریان کالا و امکان تطبیق آن با جریان تراکنش‌های مالی را روشن کرد که این موضوع نیز در احصای درآمد مشاغل و شفافیت زنجیره تامین و توزیع کالا بسیار مهم و اثرگذار است.

علاوه بر این، دولت‌ با تکیه بر این داده‌های جدید امکان اخذ مالیات هوشمند را پیدا کرد و در سال جاری، به هوشمندسازی نظام مالیاتی و حذف ممیز از فرآیند اخذ مالیات پرداخت.

* تأثیر اصلاحات مالیاتی بر وصول مالیات واقعی از مشاغل خاص با درآمدهای کلان در سال 1402

اصلاحات مالیاتی یک سال اخیر تأثیر بسزایی در اصلاح نظام مالیاتی و هوشمندسازی نظام مالیاتی در جهت اخذ مالیات مشاغل خاص و همچنین کاهش امکان فرار مالیاتی داشته است، اصلاحات به دولت این امکان را داد تا داده‌های قابل اعتمادتری را درباره تراکنش‌های مالی کسب‌وکار جمع آوری کند، که امکان محاسبه دقیق مالیاتی را فراهم می‌کرد.

این امر فرصت فرار مالیاتی توسط مشاغل با درآمدهای بزرگ را کاهش داد، در نتیجه، اصلاحات مالیاتی اعمال شده توسط دولت سیزدهم در ایران برای رفع محدودیت‌های داده‌ای از طریق ساماندهی نظام مالی مشاغل، اجرای سیستم پایانه‌های فروشگاهی و ساده‌سازی نظام مالیاتی طراحی شده است، این اصلاحات تأثیر قابل توجهی بر جمع‌آوری و فرار مالیاتی داشت.

رویکرد مهم اصلاح پایگاه‌های داده‌ای نظام مالیاتی از طریق ساماندهی دستگاه‌های پوز و اجرای فاز اول سامانه مودیان در سال 1402 موجب شد نه‌تنها بخش مهمی از مشاغل خاص امکان فرار مالیاتی را نداشته باشند، بلکه درآمدهای مالیاتی دولت نیز 176 درصد افزایش یافت که نشان‌دهنده اهمیت اصلاحات مهم انجام‌شده است که زمینه را برای چنین مواردی فراهم کرده است.