گروه بین‌الملل: ۲۷ جولای گذشته (5 مرداد) گروهی از فرماندهان نظامی کشور نیجر تحت عنوان «شورای ملی حفاظت از میهن»، در پخش زنده شبکه تلویزیون ملی (ORTN) اعلام کردند با کودتا قدرت را در دست گرفته‌اند. این کودتا با استقبال مردم روبه‌رو شد اما کشورهایی مثل فرانسه و آمریکا بشدت با این کودتا مخالفت کردند. بعد از کودتای جمعی از نیروهای گارد ریاست جمهوری نیجر، مردم این کشور به خیابان‌ها ریختند و ابراز خوشحالی کردند. همچنین مردم نیجر سفارت فرانسه در این کشور را آتش زدند. تمامی تلاش‌های میانجی‌گرانه برای مذاکره با رهبران کودتا برای پایان دادن به بحران ایجادشده و آزادی رئیس‌جمهور بازوم تا این لحظه بی‌فایده بوده و ژنرال «عبدالرحمن چیانی» همچنان خود را رهبر جدید این کشور می‌داند و نخست‌وزیر جدیدی را برای کشور انتخاب کرده است. به همین دلیل وضعیت کنونی این کشور آفریقایی نگرانی‌هایی را درباره آینده آن و منطقه ایجاد کرده است. هرچند نخست‌وزیر جدید نیجر، شب گذشته اعلام کرد کودتاچیان برای گفت‌وگو با جامعه اقتصادی کشورهای غرب آفریقا اعلام آمادگی کرده‌اند. 

رهبران شورای نظامی در نیجر که «محمد بازوم» رئیس‌جمهور این کشور را برکنار کرده‌اند،  دیروز «لامین زاینی علی محمان» اقتصاددان و وزیر سابق دارایی را به عنوان نخست‌وزیر جدید این کشور معرفی کردند. در بیانیه‌ای که در تلویزیون رسمی نیجر منتشر شد، آمده است: «لامین زاینی علی محمان به موجب حکم رئیس شورای ملی حفاظت ملی و رئیس کشور، به عنوان نخست‌وزیر تعیین می‌شود». لامین زاینی در حال حاضر در پست نماینده بانک توسعه آفریقا در «جامنا» پایتخت چاد فعالیت دارد و پیش از آن، در ساحل عاج و گابن نیز همین سمت را داشت.

وبگاه شبکه المیادین با انتشار جدیدترین اخبار از نیجر نوشت: «ویکتوریا نولاند» معاون وزیر خارجه آمریکا در امور سیاسی، اعلام کرد به نیجر سفر کرده است تا با بخش وسیعی از «جامعه مدنی» در آنجا دیدار و برای حمایت از آن و راه‌حل‌های دیپلماتیک این مشکل اعلام آمادگی کند. وی به خبرنگاران گفت درخواست‌های متعددش برای دیدار با رئیس‌جمهور مخلوع بازوم رد شده و او نتوانسته با ژنرال «عبدالرحمن چیانی» رئیس شورای انتقالی نیز دیدار کند.

نولاند افزود که تنها با ژنرال «موسی سالو پارمو» فرمانده نیروهای ویژه و ۳ افسر دیگر به مدت بیش از ۲ ساعت دیدار داشته است. گفت‌وگوهای صورت‌گرفته با این طرف‌ها نیز بسیار صریح و گاهی «بسیار دشوار» بوده است. ژنرال پارمو در پست قبلی خود که دارای درجه سرهنگی بود، با نیروهای ویژه آمریکا در نیجر همکاری نزدیکی داشت. به گفته معاون وزیر خارجه آمریکا در امور سیاسی، «طرف مقابل نظرات و ایده‌های خود را درباره چگونگی ادامه کار دارد اما این ایده‌ها مطابق با قانون اساسی نیست» و این امر روابط بین ۲ کشور را «دشوار» می‌کند. وزارت خارجه آمریکا نیز به نوبه خود، در بیانیه‌ای درباره تحولات نیجر ابراز نگرانی کرد و با اشاره به سفر نولاند به این کشور در غرب آفریقا اعلام کرد وی در دیدار با اعضای شورای نظامی در نیجر، به آنها هشدار داد در صورت عدم احترام به قانونی اساسی، کشورشان در چه خطری می‌افتد. بنا بر بیانیه وزارت خارجه آمریکا، این امر شامل «هدر رفت صدها میلیون دلار از حمایت اقتصادی و امنیتی برای مردم نیجر» خواهد شد. 

بر اساس این بیانیه، نولاند تاکید کرده کشورش در تماس نزدیک با «همپیمانان و شرکای خود، از جمله جامعه اقتصادی کشورهای غرب آفریقا (اکُواس)» باقی خواهد ماند. «آنتونی بلینکن» وزیر خارجه آمریکا نیز برای فشار بر «کودتاچیان» در نیجر، شنبه پیش از توقف «برنامه‌های کمک‌های خارجی» به دولت نیجر خبر داد. وی در عین حال گفت: «واشنگتن به فعالیت‌های خود در نیجر از جمله عملیات دیپلماتیک و امنیتی برای محافظت از پرسنل آمریکایی ادامه می‌دهد» و خواستار «بازگشت فوری دولت منتخب دموکراتیک نیجر» است. سفر معاون وزارت خارجه آمریکا در امور سیاسی به نیجر، تقریبا همزمان با پایان مهلت اکواس به شورای نظامی نیجر برای بازگرداندن کشور به شرایط قبل و بازگشت رئیس‌جمهور بازوم به قدرت صورت گرفته است. 

جامعه اقتصادی کشورهای غرب آفریقا طرحی را برای «مداخله نظامی احتمالی» در نیجر در صورت پایان ضرب‌الاجل تعیین‌شده، تهیه کرده بود اما با وجود پایان این مهلت از ۲ روز پیش تاکنون هیچ نشانه‌ای مبنی بر اجرای آن وجود ندارد. تنها عصر ۷ آگوست، اکواس اعلام کرد پنجشنبه آینده (۱۰ آگوست)، نشستی اضطراری در ابوجا، پایتخت نیجریه برای بحث درباره کودتای نیجر برگزار می‌کند. «ایموس لونگو» سخنگوی اکواس در بیانیه‌ای کوتاه اعلام کرد این «نشست اضطراری و فوق‌العاده» در ابوجا، درباره «وضعیت سیاسی در جمهوری نیجر» برگزار خواهد شد. با وجود‌ آنکه رهبران اکواس هفته پیش از تدوین یک طرح دخالت نظامی احتمالی در نیجر سخن می‌گفتند، خبرگزاری فرانسه به نقل از یک منبع در این سازمان نوشت اجرای چنین طرحی فوری صورت نخواهد گرفت. ریاست کنونی اکواس بر عهده نیجریه و «بولا‌تنیبو» رئیس‌جمهور آن است که در پی اعلام کودتا در نیجر و برکناری رئیس‌جمهور آن، تمام تعاملات مالی و خدماتی از جمله خدمات مرتبط با انرژی با نیجر را متوقف کرده است. این در حالی است که از یکشنبه شب پیش، همزمان با پایان مهلت اکواس برای بازگشت  رئیس‌جمهور برکنارشده نیجر به قدرت، رهبران کودتای نظامی ضمن رد این درخواست، حریم هوایی این کشور را تا اطلاع ثانونی بستند.  پس از آن بود که یک هیات رسمی از مالی و بورکینافاسو- ۲ همسایه جنوبی و غربی نیجر- عازم «نیامی» پایتخت این کشور شدند تا با حاکمیت نظامی جدید در این کشور غرب آفریقایی اعلام همبستگی کنند، زیرا پیش‌تر نیز طی بیانیه‌ای مشترک اعلام کرده بودند هرگونه مداخله نظامی در نیجر به مثابه اعلان جنگ علیه این ۲ کشور خواهد بود. از سوی دیگر تحرکات نظامی سریع ارتش الجزایر در طول نوار مرزی الجزایر با نیجر و حمل ادوات نظامی سنگین زرهی شامل تانک‌های T-72AG/T-90، ادوات مکانیزه، یگان‌های توپخانه و راکتی، پدافند هوایی، موتوریزه و مهندسی رزمی ارتش الجزایر به سمت نوار مرزی با نیجر و تحرک سریع نظامی الجزایر، ترس و وحشت غربی‌ها بویژه دولت استعمارگر فرانسه را که سال‌هاست مشغول غارت منابع کشورهای آفریقایی است برانگیخته است. مقامات الیزه  نسبت به آنچه از نظر زمامداران کاخ الیزه نیات بد الجزایر است هشدار داده‌اند. این در حالی است که مقامات الجزایر هرگونه مداخله نظامی در نیجر را رد کرده و دخالت غربی‌ها و کشورهای اکواس در امور داخلی نیجر را محکوم و مردود دانسته‌اند.‌ الجزایر همچنین اجازه استقرار نیروهای واگنر روسی را داده است.

از سوی دیگر رادیو فرانسه مدعی شده کشورهای آفریقایی قصد دارند برای مقابله با کودتاچیان در نیجر ۲۵ هزار نیروی نظامی خود را راهی این کشور آفریقایی کنند. به گفته این کشورها، نیجریه می‌تواند نیمی از این سربازان را فراهم کند. سنگال، بنین و ساحل عاج هم می‌توانند سربازان‌شان را اعزام کنند. این کشورها همگی از اعضای اکواس (جامعه اقتصادی کشورهای غرب آفریقا) هستند؛ نهادی که پیش‌تر ضرب‌الاجلی را برای حاکمان نظامی جدید نیجر تعیین کرد و خواستار آزادی محمد بازوم، رئیس‌جمهوری برکنارشده این کشور تا نیمه‌شب یکشنبه شد. این بلوک آفریقایی تهدید کرد در صورت برآورده‌نشدن خواسته‌هایش، حاکمان نظامی نیجر باید آماده مداخله نظامی اکواس باشند اما با وجود منقضی شدن ضرب‌الاجل تعیین‌شده، اکواس واکنشی به برآورده‌نشدن درخواست‌هایش نشان نداد. یک مقام ریاست جمهوری نیجریه به رادیو RFI فرانسه گفت: نیجریه مصمم است رهبر عملیات باشد و در صورت لزوم بیش از نیمی از نیروهایی را که قصد مداخله در نیجر را دارند فراهم خواهد کرد.

مساحت کل نیجر حدود 1.3 میلیون کیلومتر مربع است که آن را از نظر مساحت بزرگ‌ترین کشور در منطقه غرب آفریقا می‌کند. حدود 80 درصد جمعیت آن در جنوب و غرب کشور، در پایتخت نیامی که بزرگ‌ترین شهر نیجر است، متمرکز شده‌اند. نیجر دارای 24 میلیون نفر جمعیت است که اکثریت قریب به اتفاق آنها مسلمان هستند. مشخصه نیجر وجود منابع طبیعی بسیار از جمله اورانیوم، الماس، طلا و زغال‌سنگ است. نیجر یکی از فقیرترین کشورهای جهان است، زیرا در سال 2015 در میان 188 کشور در رتبه آخر در شاخص توسعه انسانی سازمان ملل قرار گرفت. گزارش‌های رسمی وزارت کشور نیجر نشان می‌دهد نزدیک به 43 درصد جمعیت آن در فقر شدید زندگی می‌کنند.

ظاهرا فرانسه و آمریکا از سرمایه‌گذاری در این کشور از سوی روسیه که به دنبال تعمیق نفوذ خود در قاره آفریقا است نگران هستند. پاریس پس از خروج نیروهای خود از مالی، استراتژی جدیدش در قبال آفریقا را روی نیجر متمرکز کرد و هدف آن اجرای اهداف ژئوپلیتیکی خود در غرب آفریقا بود. نیجر رتبه چهارم تولید اورانیوم را در جهان دارد. نیجر، فرانسه را با اورانیوم روشن می‌کند، زیرا 35 درصد نیاز فرانسه به این ماده را پوشش می‌دهد و نیروگاه‌های هسته‌ای آن به تولید 70 درصد برق کمک می‌کنند.

همچنین پایگاه‌های نظامی فرانسه در نیجر مستقرند، زیرا پاریس حدود 1500 سرباز فرانسوی در نیجر دارد، علاوه بر اینکه پایگاه مرکزی نیروهای ناتو در منطقه تحت اختیار فرانسه در ساحل نیجر است. به نوشته روزنامه انگلیسی فایننشال تایمز، به گفته ناظران، ثبات نیجر و موقعیت جغرافیایی آن به ارتش فرانسه کمک می‌کند مرزهای لیبی را تحت نظر داشته باشد و برای فرانسه این کشور حائز اهمیت است.

دومینیک کارایول، کارشناس نظامی و استراتژیک فرانسوی گفت: نفوذ پاریس در کشورهای غرب آفریقا بویژه پس از این کودتا وارد مرحله حساسی شده است، زیرا روسیه از این موضوع استفاده می‌کند به خصوص اینکه در مالی و بورکینافاسو هم همین اتفاق رخ داد.

از سوی دیگر واشنگتن هراس دارد پایگاه هواپیماهای بدون سرنشین آن در شهر آگادز نیجر در معرض خطر بیفتد. به گزارش گاردین انگلیس، ایالات متحده می‌گوید از سال 2012 حدود 500 میلیون دلار برای کمک به نیجر برای افزایش امنیت خود هزینه کرده است.

سرنگونی بازوم که در کنفرانس‌های با حضور پوتین درباره آفریقا شرکت نکرد، فرصتی را برای برخی رقبای استراتژیک واشنگتن بویژه روسیه و چین ایجاد می‌کند تا نفوذ بیشتری در آفریقا داشته باشند، بویژه اینکه گروه واگنر با یافتن وجه اشتراک به دنبال همکاری با کشورهای غرب آفریقاست. از سوی دیگر مسکو پناهگاه امنی در برابر هرگونه تحریم احتمالی غرب و سازمان‌های منطقه‌ای و قاره‌ای است، همان‌طور که در ۲ سال گذشته با کشورهای مالی و بورکینافاسو این ارتباط را برقرار کرد. دو سال قبل هم بعد از کودتا در مالی دولت نظامی این کشور اعلام کرد ۴ فروند بالگرد ساخت روسیه به همراه اسلحه و مهمات با یک هواپیمای باری، همزمان با تنش در روابط باماکو با پاریس، تحویل این جمهوری آفریقایی شده است. کامارا افزود: مالی این بالگردها را در قرارداد دسامبر ۲۰۲۰ برای تقویت نیروهای مسلح در نبرد به همراه نیروهای فرانسوی، اروپایی و سازمان ملل متحد با شورشیان وابسته به داعش و القاعده سفارش داده است. این تسلیحات هم زمان با تیرگی روابط باماکو با پاریس، متحد اصلی نظامی‌اش، بر سر تلاش احتمالی مالی برای به کارگیری وابستگان روس در پی تجدیدنظر پاریس در ماموریت نیروهای 5 هزار نفری ضدتروریستی‌اش در منطقه، تحویل مالی شده است.

رویترز به نقل از منابع آگاه دیپلماتیک و امنیتی افزود: همراه با نزدیک شدن شورای نظامی حاکم بر مالی به استخدام نیروهای گروه واگنر روسیه، پاریس تحرکات دیپلماتیک را برای لغو آن به راه انداخته و چنین تصمیم‌هایی را با حضور نیروهای فرانسه در این کشور، ناسازگار دانسته است.

* المیادین: کشورهای آفریقایی روابط با روسیه و چین را به آمریکا و فرانسه ترجیح می‌دهند

شبکه خبری المیادین در گزارشی نوشت: اکثر کشورهای آفریقایی در حال حاضر روابط با روسیه و چین را بر روابط با ایالات‌متحده، فرانسه و غرب ترجیح می‌دهند، بویژه که آفریقا به مدت 5 قرن از استعمار اروپا آسیب دیده است. نابودی توانایی‌های انسانی، اقتصادی و اجتماعی جوامع آفریقایی توسط اروپایی‌ها انجام شد، بنابراین کشورهای آفریقایی روسیه و چین را به عنوان سکوی نجات از استعمار غرب برای دستیابی به توسعه اقتصادی و ثبات سیاسی می‌دانند.