گروه سیاسی: پس از عضویت دائمی و رسمی جمهوری اسلامی ایران در سازمان همکاری‌ شانگهای در تیرماه سال جاری، حالا نوبت به عضویت ایران در «بریکس» رسیده‌ است. 

بعد از روی کار آمدن سیدابراهیم رئیسی، دولت سیزدهم با پیروی از 2 مولفه در سیاست خارجی خود یعنی توازن و همسایه‌گرایی توانست در این عرصه به موفقیت‌های زیادی دست یابد. گواه این را می‌توان در عضویت رسمی ایران در سازمان همکاری‌ شانگهای، عادی‌سازی روابط با کشورهای منطقه، قراردادهای تجاری - سیاسی با کشورهای همسایه، سفرهای خارجی مثمر ثمر رئیس‌جمهور و وزیر امور خارجه کشورمان به کشورهای مختلف جهان از جمله آمریکای لاتین و قاره آفریقا دید.   

در ادامه روند مثبت در سیاست خارجی کشور، روز گذشته کنفرانس ایران و بریکس به منظور شناسایی ظرفیت‌های متقابل ایران و قدرت‌های اقتصادی نوظهور در مرکز مطالعات سیاسی و بین‌المللی وزارت امور خارجه با حضور وزیر و مقامات وزارت امور خارجه، نماینده آفریقای جنوبی در این کنفرانس و جمعی از سفرای خارجی مقیم تهران برگزار شد.

در روزهای ابتدایی مردادماه امسال علی‌اکبر احمدیان، دبیر شورای عالی امنیت ملی برای شرکت در نشست دبیران و مشاوران امنیت ملی کشورهای عضو و دوست بریکس به آفریقای جنوبی سفر کرد؛ سفری که در آن یک گام رو به جلو برای عضویت ایران در بریکس برداشته شد، البته با توجه به حضور وزیران خارجه چند کشور منطقه نظیر عربستان سعودی و امارات در نشست کیپ‌تاون به نظر می‌رسد سایر قدرت‌های منطقه‌ای نیز علاقه‌مند عضویت در گروه بریکس باشند.

اما موضوع عضویت ایران و برگزاری کنفرانسی پیرامون این موضوع در خردادماه توسط وزیر خارجه کشورمان برای نخستین بار اعلام شد. حسین امیرعبداللهیان که در نشست وزرای خارجه کشورهای بریکس و بریکس‌پلاس در کیپ تاون شرکت و سخنرانی داشت، ملاقات‌های دوجانبه‌ای انجام داد و به موضوعات مرتبط با همکاری‌های آتی ایران با بریکس پرداخت که موضوع عضویت ایران در بریکس مورد گفت‌وگو قرار گرفت. در همان سفر امیرعبداللهیان اعلام کرد بزودی کنفرانسی در تهران برگزار خواهد شد که ظرفیت‌های همکاری ایران و بریکس مورد بررسی قرار گیرد. از این رو این کنفرانس روز گذشته در تهران برگزار شد.

در ابتدای این کنفرانس مهدی صفری، معاون دیپلماسی اقتصادی وزارت امور خارجه درباره روابط ایران و بریکس گفت: گروه بریکس جزء شرکای هدفمند ما است و توانمندی‌های جمع‌شده میان اعضای بریکس باعث شده کشورهای بریکس در جامعه جهانی جایگاه بالایی داشته باشند. وی افزود: ما درباره هرگونه تصمیم‌گیری در بریکس هیچ قضاوتی نمی‌کنیم. بریکس در همکاری با کشورهای دیگر می‌تواند نقش خودش را تقویت کند.

* ایستادگی ایران در کنار آفریقای جنوبی باعث آزادی مردم این کشور شد

آنیل سوکلال، نماینده آفریقای جنوبی در این کنفرانس با اشاره به اینکه ایران یک تمدن قوی دارد، اظهار کرد: ایران در کنار آفریقای جنوبی ایستاد و باعث آزادی ما شد. ماندلا پس از آزادی از زندان به ایران سفر کرد. نماینده آفریقای جنوبی در ادامه افزود: بریکس برای پرداختن به همکاری‌های بین‌المللی ایجاد شده است. وی با بیان اینکه در سال ۲۰۲۳ آفریقای جنوبی میزبان بریکس خواهد بود افزود: سال 2023 سالی پرچالش همراه با کلی فرصت است تا بتوانیم به صورت جمعی به شرایط اقتصادی و تجاری جهان حاضر بپردازیم. نماینده آفریقای جنوبی در ادامه تصریح کرد: دنیا از سال ۱۹۴۵ شرایطش در حال تغییر است و ما به جهان فعلی به جهان در حال سرعت نگاه می‌کنیم اما ما یک روح همکاری در جهان نداریم. کرونا دنیا را دچار مشکل کرد. ما دیدیم که نگاه ملی به کرونا ایجاد شد و برخی کشورها واکسن را انبار کردند. ما یک سیستمی را ایجاد کردیم تا به تاثیر این بیماری در جهان بپردازیم. آنیل سوکلال اظهار کرد: کشورها باید به طور واقعی علاقه‌مند همکاری با ما باشند. چند وقت پیش آقای گوترش درباره جهان جنوب صحبت کرد. اکنون واقعیت‌های جهان فعلی با نظم جهانی یکسان نیست. ما باید بنای جهانی را تغییر دهیم. بسیاری گفتند بریکس در حال ایجاد یک جهان چندقطبی است. نماینده آفریقای جنوبی در این کنفرانس اظهار داشت: برای همین است که بریکس در حال نمایندگی جهان جنوب است و کشورهایی مانند ایران خواهان عضویت در آن هستند. وی در پایان خاطرنشان کرد: این نشان می‌دهد بریکس کار خودش را خوب انجام می‌دهد. ما می‌خواهیم یک تغییر بزرگ ایجاد کنیم. تولید ناخالص داخلی بریکس بسیار بالاست. زمانی که بریکس ایجاد شد 10 درصد اقتصاد جهان را در اختیار داشتیم اما اکنون تغییر رخ داده و بریکس در حال تقویت همکاری‌های خود است.

* آغاز شراکت ایران و بریکس در حوزه حمل‌و‌نقل

حسین امیرعبداللهیان نیز در اختتامیه کنفرانس «ایران و بریکس: چشم‌اندازهایی برای شراکت و همکاری» اظهار داشت: در ماه ژوئن امسال در نشست دوستان بریکس که در آفریقای جنوبی برگزار شد اعلام کردم به زودی کنفرانسی را در ایران برگزار خواهیم کرد و هدف این کنفرانس این خواهد بود که پتانسیل‌های ایران و بریکس را در یک مشورت متقابل مورد شناسایی قرار دهیم. وزیر امور خارجه کشورمان درباره بریکس و همکاری‌های جمعی گفت: بریکس بیانگر هم‌افزایی واقعی سیاسی و اقتصادی است و ظرفیت ایجاد اثرگذاری منطقه‌ای و بین‌المللی را دارد. امیرعبداللهیان افزود: رشد بریکس، اعتماد جهانی و اثرگذاری آن را افزایش داده است و تقاضای عضویت کشورهای مختلف نشان از این مطلب دارد، همچنین تلاش‌ها برای کاهش هزینه تجارت فی‌مابین و از جمله از طریق استقاده از ارزهای ملی گام مهمی است که در بریکس انجام می‌شود. 

وی افزود: در این راستا ایجاد بانک توسعه بریکس بدون آنکه بخواهد در نظامات کنونی اخلالی ایجاد کند می‌تواند نقش مهمی در تصمیمات مهم بانکی، مالی و پولی جهان داشته باشد. الگوسازی برای همکاری‌های جنوب - جنوب و حرکت به سمت جبران کاستی‌ها و ضعف‌های سازمانی و ایجاد ساختاری فراتر از ظرفیت ۵ کشور بنیان‌گذار این گروه، گام‌های مثبتی است که برداشته شده است. وزیر امور خارجه بیان داشت: تعامل با نهادهای چندجانبه از دستورکارهای دولت سیزدهم بوده و هست، سرعت بخشیدن به فرآیند عضویت در سازمان همکاری شانگهای با نقش‌آفرینی محوری رئیس‌‌جمهور، تعمیق روابط با اتحادیه اوراسیا با هدف ایجاد منطقه آزاد تجاری و حضور فعال‌تر در سازمان‌های چندجانبه و مواردی از این دست بیانگر سیاست چندجانبه‌گرایی است و درخواست ایران برای عضویت در بریکس برگرفته از این رویکرد است.

وی تصریح کرد: ایران به دلیل موقعیت ژئواستراتژیک و برخورداری از ذخایر عظیم نفت و گاز و نیروی جوان متخصص و ماهر و داشتن دستاوردهای علمی و فناورانه، شریکی مطمئن‌ برای روابط و همکاری‌های دو و چندجانبه به حساب می‌آید.

وزیر امور خارجه اظهار داشت: روابط ایران با اعضای بریکس در وضعیتی مناسب قرار دارد و اراده طرفین برای افزایش مراودات اقتصادی و سیاسی وجود دارد. شراکت بین ایران و بریکس از جمله در حوزه حمل‌و‌نقل و کریدور شمال - جنوب عملا شروع شده است. وی افزود: نشاط بخشیدن به تحرک در ظرفیت‌های ترانزیتی ایران یکی از زمینه‌های همکاری به حساب می‌آید؛ مانند همکاری ایران و چین برای اتصال چین به دریای عمان و اینکه ایران از طریق حمل‌و‌نقل ترکیبی می‌تواند چین را به برزیل و آفریقای جنوبی متصل کند.

* ایران نامزد قوی برای عضویت در بریکس است

سرگئی ریابکوف، معاون وزیر خارجه روسیه نیز در حاشیه کنفرانس با اشاره به اینکه آینده برجام به تصمیم آمریکا و اروپا بستگی دارد، گفت: زمان آن خواهد رسید که ایران عضو کامل گروه بریکس شود اما این مساله زمان خواهد برد و  نمی‌تواند یک جدول زمانی مشخص برای عضویت ایران در گروه بریکس بدهد، زیرا تلاش برای پیشرفت این روند در حال انجام است.

ریابکوف با اشاره به اینکه درباره بریکس با علی باقری، همتای ایرانی‌اش صحبت کرده، ادامه داد: درباره مسائل مرتبط با بریکس صحبت کردیم، چون ما آشکارا به این نتیجه رسیدیم که ایران یکی از نامزدهای قوی برای تبدیل شدن به یکی از اعضای کامل بریکس است. همچنین درباره برخی موضوعات مربوط به آژانس بین‌المللی انرژی اتمی هم گفت‌وگو کردیم.

* مزیت‌های متقابل عضویت ایران در بریکس

بریکس ائتلافی به رهبری قدرت‌های اقتصادی نوظهور جهان است که از کنار هم قرار گرفتن حرف اول انگلیسی نام ۵ کشور شامل برزیل، روسیه، هند، چین و آفریقای جنوبی تشکیل شده‌ است. در واقع بریکس را می‌توان یک باشگاه اقتصادی با گرایشات سیاسی و حتی فرهنگی تمدنی دانست؛ کشورهایی که فقط بازیگرانی در حال توسعه نیستند، بلکه قطب‌های اصلی ساختار چندقطبی آینده جهان به شمار می‌روند. از ویژگی‌های اعضای بریکس می‌توان به بزرگ‌ترین و پرجمعیت‌ترین کشورهای دنیا تا متنوع‌ترین منابع و قدرتمندترین ارتش‌های جهان اشاره کرد. این ۵ کشور ۴۲ درصد جمعیت، ۳۰ درصد سرزمین‌ها، ۲۶ درصد تولید ناخالص داخلی و ۲۰ درصد تجارت کالایی جهان را در اختیار دارند. همان‌طور که در اظهارات وزیر امور خارجه کشورمان نیز اشاره شد، موقعیت جغرافیایی منحصربه‌فرد ایران و قابلیت‌ها و ظرفیت‌های بی‌نظیر آن در حوزه انرژی، تزانزیت و فعالیت‌های تجاری و اقتصادی منجر شد اعضای بریکس نگاهی ویژه به تهران داشته باشند و ایران از جذابیت بالایی برای کشورهای قدرت مثلا و قدرت‌های نوظهور این گروه برخوردار است. 

در مقابل نیز عضویت در بریکس، فرصت‌های اقتصادی - سیاسی قابل توجهی را در اختیار ایران قرار می‌دهد و بریکس به‌رغم مزیت‌های اقتصادی برای ایران می‌تواند برای خنثی‌سازی تحریم‌های غربی به کمک تهران برآید. از بعد سیاسی نیز همکاری ایران با 3 قدرت هسته‌ای و ۲ عضو دائم شورای امنیت سازمان ملل نیز می‌تواند تهران را در مقابله با تحریم‌های ظالمانه آمریکا، هژمونی سیاسی و اقتصادی غرب یاری کند.

اجلاس آتی سران بریکس، اواخر مرداد در ژوهانسبورگ آفریقای جنوبی برگزار می‌شود که در این جلسه قرار است تقاضای عضویت کشورهای جدید نظیر ایران مطرح و بررسی شود.