گروه سیاست خارجی: پس از تحرکات دیپلماتیک فراوان در نهایت ایران و ایالات‌متحده آمریکا به یک توافق درباره تبادل زندانی دست یافتند.

به گزارش «وطن امروز»، پنجشنبه شب ابتدا روزنامه نیویورک‌تایمز گزارش داد ۵ زندانی آمریکایی در ازای آزادی ایرانی‌هایی که به دلیل نقض تحریم‌ها مجرم شناخته شده‌اند از زندان آزاد خواهند شد. این روزنامه همچنین به نقل از منابعی که اشاره‌ای به نام آنها نشده خبر داد ۶ میلیارد دلار از دارایی‌های نفتی ایران نیز آزاد خواهد شد. طبق اعلام این روزنامه آمریکایی، جمهوری اسلامی ایران به عنوان نخستین گام در اجرای این توافق 5 نفر از زندانیان دوتابعیتی را از زندان اوین آزاد و تحت بازداشت خانگی نگه داشته است. در نهایت منابع ایرانی ساعاتی بعد از این گزارش‌ توافق تهران و واشنگتن برای مبادله زندانیان را تأیید کردند.

مسیر دیپلماسی تبادل با رفت و آمدهای دیپلمات‌های ارشد قطری و عمانی به تهران در نقش واسطه‌های پیام آمریکایی‌ها در نهایت به موفقیت منجر شد. در این میان آنچه حائز اهمیت است امتیاز دادن دولت بایدن در این مقطع زمانی است. دولت آمریکا از ابتدای استقرار بایدن و همکارانش در کاخ سفید پیشنهاد آزادسازی دارایی‌های بلوکه ایران را فقط در ازای توقف غنی‌سازی 20 درصد به بالای اورانیوم از سوی کشورمان مطرح می‌کرد. حالا اما ایران مشغول غنی‌سازی 60 درصد است و آمریکایی‌ها در نهایت مجبور شدند تن به آزادی منابع مالی ایران در عوض آزادی جاسوسان خود در تهران بدهند.

با کمرنگ شدن شانس احیای توافق هسته‌ای 2015، مساله‌ای که برای دستگاه سیاست خارجی آمریکا اهمیت دارد حفظ کانال‌های ارتباطی با تهران است. پیشروی برنامه هسته‌ای ایران از یک طرف و تشکیل ترتیبات سیاسی - امنیتی جدید در منطقه غرب آسیا که دست تهران را در خاورمیانه بازتر کرده است باعث شده واشنگتن به دیپلماسی بک چنل- Back Channel– خود با ایران ادامه دهد.

دولت بایدن البته تلاش دارد دیپلماسی حقوق بشری با تبادل زندانیان را مقدمه‌ای برای گفت‌وگوهای دیگر هسته‌ای و منطقه‌ای که جدا از برجام است، قرار دهد. اهداف آمریکا بر اساس گزارش‌های رسمی که از نزدیکان سیاست خارجی دولت بایدن در رسانه‌های این کشور که در مدت اخیر منتشر شده است، مهار پیشروی هسته‌ای و منطقه‌ای ایران و پرهیز از افزایش سطح تنش با کشورمان است. بر این اساس واشنگتن در پی توافقی است که مساله هسته‌ای و منطقه‌ای ایران را همزمان پوشش دهد.

با این همه فرآیند اجرای توافق اخیر تهران و واشنگتن به این شکل است که قرار است ابتدا پول‌های ایران در کره از واحد وون (واحد پول کره‌جنوبی) به یورو تبدیل شود و در ادامه به حسابی در قطر واریز شود تا در اختیار ایران قرار گیرد. پس از واریز این پول به حسابی در قطر، تبادل زندانیان نیز به انجام می‌رسد. در این تبادل، چهار تبعه آمریکایی (سیامک نمازی، عماد شرقی، مراد طاهباز و یک زندانی دیگر) در قبال آزادی همان تعداد یا بیشتر از ایرانیان در بند آمریکا آزاد می‌شوند.

همچنین منابع ایرانی گفتند تا وقتی پول‌های ایران کامل به قطر منتقل نشود، زندانیان آمریکایی آزاد نمی‌شوند.

شبکه خبری سی ان ان ۱۹ مردادماه به نقل از یک منبع مطلع درباره توافق اخیر ایران و آمریکا مبنی بر آزادی زندانیان گزارش داد این توافق با مذاکرات بر سر توافق هسته‌ای ایران مجزاست اما تاکید کرد آزادی نهایی آمریکایی‌ها «شاید بتواند به تسهیل مذاکرات در دیگر حوزه‌ها کمک کند». این منبع آمریکایی با اشاره به بازه زمانی سپتامبر درباره آزادی نهایی زندانیان دوتابعیتی تصریح کرد: یک دوره چند هفته‌ای طول می‌کشد تا این 5 آمریکایی بتوانند به ایالات‌متحده بازگردند.

همزمان یک مقام آگاه ایرانی هم در گفت‌وگو با ایرنا درباره جزئیات توافق با آمریکا برای آزادسازی پول‌های بلوکه ایران و تبادل زندانیان اظهار داشت: بر اساس توافق صورت گرفته پنج نفر از زندانیان ایرانی در آمریکا و 5 نفر از زندانیان آمریکایی در ایران تبادل خواهند شد، همچنین علاوه بر این تبادل متقابل، ۶ میلیارد دلار از پول‌های بلوکه‌شده ایران در کره‌جنوبی، به‌همراه مقدار قابل توجهی از وجوه ایران در بانک TBI عراق آزاد خواهد شد. این منبع آگاه درباره سایر وجوه بلوکه ایران در بانک‌های اروپایی افزود: فرآیند آزادسازی مبلغ دیگری از وجوه ایران در یکی از بانک‌های اروپایی نیز آغاز شده است. بر اساس این گزارش، وجوه بلوکه در کره باید در یکی از بانک‌های سوییس تبدیل به یورو شود که بنا بر اعلام این منبع آگاه، واریز وجوه به بانک‌ سوییسی تایید شده و این ارقام آماده انتقال به قطر است. بر اساس توافق صورت‌گرفته، زندانیان به محلی غیر از زندان منتقل شده‌اند اما تا زمانی که پول‌های آزادشده به حساب‌های مدنظر ایران واریز نشود، تبادل صورت نخواهد گرفت. به گفته این مقام آگاه، تبادل زندانیان پس از حصول اطمینان ایران از در دسترس بودن منابع مالی آزادشده در قطر صورت خواهد گرفت.

* وزارت امور خارجه: نحوه استفاده از منابع در اختیار ایران است

وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی ایران پنجشنبه 19 مرداد درباره آزادسازی منابع توقیف‌شده ایرانی و آزادی تعدادی از زندانیانی که غیرقانونی توسط آمریکا بازداشت شده‌اند بیانیه‌ای صادر کرد. در این بیانیه آمده است: فرآیند آزادسازی چند میلیارد دلار از دارایی‌های جمهوری اسلامی ایران که برای چند سال به‌ طور غیرقانونی در کره‌جنوبی توسط آمریکا توقیف شده بود، آغاز شد. ایران تضمین‌ لازم برای پایبندی آمریکا به تعهدات خود در این باره را دریافت کرده‌ است. این بیانیه می‌افزاید: آزادسازی و رفع محدودیت از منابع مالی جمهوری اسلامی ایران که غیرقانونی و به بهانه نگرانی بانک‌های خارجی از تحریم‌های ظالمانه ایالات‌متحده مسدود شده یا استفاده از آنها سخت شده است، همواره در دستورکار وزارت امور خارجه قرار داشته است. در این بیانیه آمده است: نحوه بهره‌برداری از منابع و دارایی‌های مالی رفع توقیف‌شده در اختیار جمهوری اسلامی ایران بوده و این منابع برای نیازهای مختلف کشور حسب تشخیص مراجع ذی‌صلاح هزینه خواهد شد. این بیانیه می‌افزاید: علاوه بر آزادسازی منابع مالی که به صورت غیرقانونی توقیف شده بود، حمایت از حقوق ایرانیان در سرتاسر جهان جزو وظایف ذاتی وزارت امور خارجه است. در این چارچوب، آزادی تعدادی از زندانیان بی‌گناه ایرانی که طی سال‌های گذشته به طور غیرقانونی و با اتهام واهی د‌ور زدن تحریم‌های ظالمانه آمریکا، در این کشور دستگیر و زندانی شده‌اند، به طور جدید توسط دستگاه دیپلماسی پیگیری شده است. در این راستا، آزادی تعدادی از زندانیانی که به طور غیرقانونی توسط آمریکا بازداشت شده‌اند، بزودی محقق خواهد شد. در این بیانیه عنوان شده است: زندانیان مدنظر آمریکا کماکان در ایران حضور دارند.

* واکنش کاخ سفید

کاخ سفید در ساعات ابتدایی انتشار توافق با بیان اطلاعاتی محدود ضمن تأیید اینکه چند زندانی آمریکایی به بازداشت خانگی منتقل شده‌اند، گفت مذاکرات برای آزادی نهایی آنها ادامه دارد. سخنگوی شورای امنیت ملی آمریکا در بیانیه‌ای ضمن تأیید اینکه چند زندانی آمریکایی به بازداشت خانگی منتقل شده‌اند، گفت مذاکرات برای آزادی نهایی آنها ادامه دارد. در این بیانیه آمده است: «ما تاییدیه‌هایی دریافت کرده‌ایم مبنی بر اینکه ایران 5 نفر از زندانیانی را که به صورت ناعادلانه دستگیر شده بودند، از زندان آزاد کرده و آنها را تحت بازداشت خانگی قرار داده است». در بخش دیگری از این بیانیه آمده است: «ما تا زمانی که آنها به خانه‌شان در ایالات‌متحده بازگردند، آرام و قرار نخواهیم داشت. تا آن زمان، مذاکرات برای آزادی نهایی آنها کماکان ادامه دارد». این بیانیه همچنین تأکید می‌کند: «بنابراین ما درباره وضعیت بازداشت خانگی آنها یا درباره تلاش‌های‌مان برای اطمینان از آزادی آنها جزئیات ناچیزی برای ارائه دادن در اختیار داریم».

* بلینکن: اجرای تحریم‌ها ادامه دارد

آنتونی بلینکن، وزیر خارجه آمریکا درباره توافق مبادله زندانیان میان تهران و واشنگتن اظهارنظر کرد و آن را «گامی مثبت» دانست. وی همچنین مدعی شد با این زندانیان گفت‌وگو کرده است. بلینکن گفت: «نیازی به گفتن نیست که آنها از اینکه از زندان خارج شده‌اند بسیار خوشحالند. باور من این است که این شروعی برای پایان کابوس آنهاست». دیپلمات ارشد آمریکا در پاسخ به سوال یک خبرنگار مبنی بر اینکه آیا در ازای آزادی این ۵ آمریکایی 5 زندانی ایرانی آزاد خواهند شد، گفت: «من وارد هیچ‌ جزئیاتی که داریم چه کاری انجام می‌دهیم نمی‌شوم، چون نمی‌خواهم روند بازگشت هموطنان‌مان به خانه را با خطر مواجه کنم». وی در بخش دیگری از اظهاراتش تصریح کرد ایران بابت آزاد کردن این زندانی‌ها از تخفیف تحریمی برخوردار نخواهد شد. او اضافه کرد تنها وجوه مسدودشده ایران به حساب‌هایی منتقل خواهد شد تا بتوان از آن تنها برای مصارف بشردوستانه استفاده کرد. بلینکن گفت آمریکا اجرای تحریم‌ها علیه ایران را ادامه خواهد داد.

* انتقاد شدید جمهوری‌خواهان

سیاستمداران و شخصیت‌های حزب جمهوری‌خواه بشدت جو بایدن، رئیس‌جمهور آمریکا را به دلیل توافق مبادله زندانیان با ایران مورد انتقاد قرار دادند. مایک پنس، معاون رئیس‌جمهور سابق آمریکا به توافق تبادل زندانیان میان ایران و آمریکا که با میانجیگری قطر شکل گرفته است واکنش نشان داد و آن را بزرگ‌ترین باج واشنگتن به ایران در تاریخ ایالات‌متحده خواند. پنس در حساب شبکه ایکس (توئیتر سابق) خود نوشت: «در حالی ‌که از آزادی گروگان‌های آمریکایی استقبال می‌کنم ملت آمریکا باید بداند رئیس‌جمهور بایدن مجوز بزرگ‌ترین باج‌دهی تاریخ آمریکا به رژیم ایران را صادر کرده است». از طرف دیگر، مایک پمپئو، وزیر سابق خارجه آمریکا در حساب شبکه ایکس در انتقاد از این توافق نوشت: «ایران نباید از گروگان نگه داشتن آمریکایی‌ها منتفع شود». جیم ریش، عضو ارشد کمیته روابط خارجی مجلس سنای آمریکا هم در توئیتی نوشت: «با آنکه من از بازگشت آمریکایی‌های ناحق‌ بازداشت ‌شده به خانه استقبال می‌کنم اما آزاد کردن ۶ میلیارد دلار از دارایی‌های ایران باعث تشویق به گروگان‌گیری می‌شود و سرازیر شدن پول برای ستیزه‌جویی‌های رژیم را به همراه خواهد داشت». تام کاتن، نماینده جمهوری‌خواه مجلس سنای آمریکا نیز در بیانیه‌ای در واکنش به توافق مبادله زندانیان میان ایران و آمریکا آن را «رقص بایدن به ساز ایران» تفسیر کرد و خواستار متوقف کردن آن شد. تام کاتن در بیانیه‌ای نوشت: «در حالی که ما همیشه از آزادی گروگان‌های آمریکایی استقبال می‌کنیم اما اگر آنها بعد از پرداخت ۶ میلیارد دلار باج از سوی رئیس‌جمهور بایدن آزاد شوند، این مماشات بزدلانه تنها آیت‌الله‌ها در ایران را به گرفتن گروگان‌های بیشتر و استفاده از این دستاوردهای شرورانه برای حمله به نظامیان ما، تأمین مالی تروریسم و مسلح کردن روسیه جسورتر خواهد کرد». وی در ادامه مدعی شده است: «این چرخه تا زمانی که رئیس‌جمهور بایدن رقص به ساز ایران را متوقف کند و به ستیزه‌جویی‌های آنها پاسخ قاطع و مصمم بدهد، ادامه خواهد داشت».

* باقری: تضمین لازم را گرفتیم

علی باقری‌کنی، معاون سیاسی وزیر امور خارجه در حساب کاربری خود در شبکه ایکس نوشت: فرآیند آزادسازی چند میلیارد دلار از دارایی‌های ایران که چند سال است به ‌طور غیرقانونی توسط آمریکا توقیف شده، آغاز شد. ایران تضمین‌ لازم برای پایبندی آمریکا به تعهدات خود را دریافت کرده ‌است. آزادی چند ایرانی که به ‌طور غیرقانونی در آمریکا بازداشت شده بودند، در این چارچوب است.

دفتر نمایندگی ویژه آمریکا در امور ایران هم اعلام کرد: «از خبر امروز درباره آزادی 5 شهروند آمریکا از زندان و انتقال آنها به بازداشت خانگی استقبال می‌کنیم. تا زمانی که آنها بتوانند ایران را ترک کنند و نزد عزیزان‌شان بازگردند، آرام نخواهیم گرفت». رابرت مالی، نماینده سابق ویژه آمریکا در امور ایران نیز روز پنجشنبه به وقت محلی در حساب شخصی خود در شبکه اجتماعی ایکس نوشت: «این تنها نخستین قدم است و هر روزی که آنها از آزادی محروم شوند، مدت زیادی است اما برای سیامک، مراد، عماد و ۲ نفر دیگر که آزاد شده‌اند و برای خانواده‌های آنها، این یک خبر خوب است که مدت زیادی منتظر آن بودیم. من می‌دانم همکارانم تا زمانی که آنها به خانه بازگردند، بی‌وقفه تلاش خواهند کرد».