گروه اقتصادی: طرح آمارگیری هزینه و درآمد خانوار با قدمتی بیش از ٥٠ سال، از مهم‌ترین طرح‌های آماری مرکز آمار ایران است. هدف کلی این طرح، برآورد متوسط هزینه‌ها و درآمد یک خانوار شهری و یک خانوار روستایی در سطح کشور و استان‌هاست. جامعه هدف این طرح شامل همه خانوارهای معمولی ساکن و گروهی در نقاط شهری یا روستایی است. این خانوارهای نمونه از 387 شهرستان در مناطق شهری و 395 شهرستان در مناطق روستایی کل کشور انتخاب شده‌اند. 

گزارش جدید مرکز آمار از کاهش ضریب جینی و کاهش شکاف طبقاتی در دومین سال فعالیت دولت سیزدهم و همچنین رشد چشمگیر سهم یارانه از درآمد خانوار شهری و روستایی حکایت دارد که به وضوح اثر سیاست دولت در جایگزین شدن یارانه نقدی به جای یارانه ارز ۴۲۰۰ تومانی را نشان می‌دهد.

بر اساس این گزارش، سال ۱۴۰۱ متوسط درآمد سالانه خانوار شهری ۱۶۶ میلیون و ۹۶۴ هزار تومان و خانوار روستایی ۹۸ میلیون و ۶۳۸ هزار تومان بود که به ترتیب نسبت به سال قبل از آن 48.5 و 54.8 درصد افزایش داشته است. 

همچنین هزینه خالص خانوار شهری سال گذشته معادل ۱۳۷ میلیون و ۱۴۶ هزار تومان برآورد شده که نسبت به سال ۱۴۰۰ معادل 48.3 درصد افزایش داشته است. هزینه خالص خانوار روستایی نیز سال گذشته ۷۸ میلیون و ۸۵۹ هزار تومان برآورد شده که نسبت به سال ۱۴۰۰ رشد 51.9 درصدی را نشان می‌دهد.

* توزیع درآمد عادلانه شد

یکی از مهم‌ترین بخش‌های گزارش مرکز آمار، ضریب جینی است. این شاخص بیانگر وضعیت توزیع درآمد است و عدد آن بین صفر و یک (صفر تا ۱۰۰ درصد) است. هر چه عدد این شاخص به صفر نزدیک‌تر باشد، نشان‌دهنده توزیع یکسان درآمد میان خانوارهای کشور و هرچه این عدد به یک (۱۰۰ درصد) نزدیک‌تر باشد، نشان‌دهنده شکاف طبقاتی بیشتر است.

گزارش مرکز آمار نشان می‌دهد سال گذشته ضریب جینی از 39.38 درصد سال ۱۴۰۰ به 38.77 درصد کاهش یافته که به معنای عادلانه‌تر شدن توزیع درآمد در کشور است.

* عامل افزایش قدرت خرید چه بود؟ 

بررسی جزئیات گزارش مرکز آمار نشان می‌دهد علت کاهش ضریب جینی و همچنین رشد بیشتر درآمدها نسبت به هزینه خانوار، رشد چشمگیر یارانه در سال گذشته بوده است.

دولت سیزدهم بهار سال گذشته یارانه نقدی را جایگزین ارز ۴۲۰۰ تومانی کرد. یکی از مهم‌ترین دلایلی که مسؤولان دولت برای این کار اعلام کردند، ناعادلانه بودن بهره‌مندی دهک‌های مختلف از یارانه ارز ۴۲۰۰ تومانی بود. پیش از این خانوارهای پردرآمد بهره‌مندی بیشتری از یارانه ارزی داشتند، چرا که نسبت به خانوارهای دهک‌های پایین و کم‌درآمد، مصرف به مراتب بیشتری از کالاهای مشمول یارانه ۴۲۰۰ تومانی داشتند. در چنین شرایطی دولت سیزدهم تصمیم گرفت یارانه را به جای آنکه به کالاها اختصاص دهد، مستقیما به خانوار بپردازد تا بهره‌مندی خانوارها از یارانه، عادلانه‌تر شود.

گزارش مرکز آمار نشان می‌دهد سیاست دولت در این موضوع، اثربخش بوده به طوری که سهم یارانه از درآمد خانوار شهری در سال ۱۴۰۱ به 2.46 درصد افزایش یافته، در حالی که سال ۱۴۰۰ تنها 1.12 درصد بود. همچنین سهم یارانه از کل درآمد خانوار روستایی در سال ۱۴۰۱ معادل 5.3 درصد بوده، در حالی که سال ۱۴۰۰ تنها 2.38 درصد بوده است.

این ارقام نشان می‌دهد سیاست حمایتی دولت در سال گذشته باعث شده سهم یارانه از کل درآمد خانوار شهری و روستایی بیش از ۲ برابر شود.