گروه سیاسی: صنعت هسته‌ای ایران همواره از مصادیق مهم و قابل ملاحظه‌ای است که پیرامون اهمیت آن بحث‌های متعددی صورت می‌گیرد. ارتباط آن با تحریم‌های ایالات متحده و فشار مستقیم به مردم ایران، تا علت سرمایه‌گذاری روی آن و نقش مهمی که می‌تواند در حوزه برق، کشاورزی و رادیودارو ایفا کند، از اهم مواردی است که مکرر مورد توجه قرار می‌گیرد، همچنین کشاکش دائم ایران و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی نیز بخش دیگری از این نگرانی‌ها و در امتداد آن فشار ایالات متحده به ایران را شامل می‌شود. در همین راستا «بهروز کمالوندی»، معاون و سخنگوی سازمان انرژی اتمی، طی گفت‏‎وگویی ضمن تشریح دستاوردهای هسته‎ای ایران در زمینه‎های مختلف، به توضیحاتی درباره وضعیت رابطه ایران و آژانس بین‎المللی انرژی اتمی، مکان‎های ادعایی در گزارش آژانس و کشورهای غربی، پروتکل‎های ورود بازرسان آژانس به ایران،  همچنین موضوع سفر احتمالی رافائل گروسی به ایران پرداخت.

کمالوندی در بخشی از این گفت‌وگو با اشاره به اینکه در حوزه تکنولوژی‌های پیشرفته، هسته‌ای سرآمد است، توضیح داد: دلیل سرآمد بودن هسته‌ای نیز این است که استانداردهای هسته‌ای باید ۲۵ تا ۳۰ درصد جلوتر از استانداردهای دیگر باشد، ضمن اینکه موضوع‌های ایمنی و امنیتی در هسته‌ای یک ضریب دست‌کم 1.3 دارد، بنابراین اگر کشوری در زمینه هسته‌ای پیشرفت کند، پیشرفت در دیگر زمینه‌ها نیز برایش اتفاق می‌افتد. به این معنا که اگر کشوری در صنعت هسته‌ای سانتریفیوژ یا رآکتور تولید کرده، دیگر می‌تواند سانتریفیوژهای مختلف یا رآکتورهای دیگر مانند برق عادی را تولید کند. آب سنگین ایران از نظر کیفیت در دنیا در رتبه نخست قرار دارد. مشتریان اروپایی هم برای خرید آب سنگین ایران صف کشیده‎اند؛ یک لیتر آب سنگین را هزار دلار می‌فروشیم.

کمالوندی درباره موضوع برق هسته‌ای و محقق ساختن سهم برق هسته‌ای از سبد انرژی کشورمان تصریح کرد: به صورت متوسط ۱۰ درصد برق تولیدی در کشور باید برق هسته‌ای باشد و هدف‎گذاری در زمینه تولید برق هسته‎ای، رسیدن به میزان تولید ۲۰ هزار مگاوات است. وی با اشاره به اینکه یکی از مسائلی که مطرح می‌کنند این است که حجم سرمایه‎گذاری در صنعت هسته‌ای بالاست، تصریح کرد: حجم سرمایه‌گذاری در این صنعت بالاست اما این سرمایه‎گذاری است که تا ۱۰۰ سال به شما میوه می‌دهد. در حالی که یک نیروگاه معمولی ۲۰ سال کار می‌کند، یک نیروگاه هسته‌ای پنج برابر یک نیروگاه معمولی کار می‌کند.

کمالوندی در بخشی دیگر بیان کرد: نباید این‎گونه تصور شود که مثلا افرادی که به نمایندگی از کشورهای‌شان در شورای حکام حضور دارند، همه جزئیات غنی‎سازی را می‌دانند، گذشته از آنها، بازرسان آژانس بین‎المللی انرژی اتمی هم اطلاعات زیادی ندارند. من به مسؤولان آژانس بین‎المللی انرژی اتمی بارها گفته‎ام مگر شما اورانیوم ۶۰ درصد را جای دیگری دیده‎اید؟ پس هر چه می‌خواهید در این زمینه بدانید، باید از ما بپرسید. ما به آنها می‌گوییم شما را به کشورهای دارای سلاح هسته‌ای راه نمی‌دهند که شما بتوانید اورانیوم ۸۰ درصد را ببینید، هیچ کشور دیگری بیشتر از 19.5 درصد تولید نمی‌کند، مگر کشورهای دارای سلاح اتمی. پس ما که در این سطح تولید می‌کنیم، از شما و بازرسان شما در این باره بیشتر اطلاعات داریم. کمالوندی با اشاره به دیدار اخیر با رهبر معظم انقلاب گفت: من با قطعیت می‌گویم که در کشور ما هیچ‌‌کس به اندازه مقام معظم رهبری اهمیت این صنعت را نمی‌داند. ایشان تاکید کردند که صنعت هسته‌ای مایه اقتدار و آبرو است و هرکسی که ایران قوی را می‌خواهد باید به این صنعت توجه داشته باشد. مقام معظم رهبری تاکید زیادی بر صنعت هسته‌ای دارند، اما متاسفانه بخش‌های دیگر در کشور در این زمینه با ما همکاری نمی‌کنند.

وی به موضوع تحریم‌ها علیه صنعت هسته‌ای کشورمان اشاره کرد و گفت: برخی نخبگان ما حتی تحریم‌های کشور را به پای موضوع هسته‌ای می‌گذارند. در پاسخ به این افراد باید به زمان اعمال نخستین تحریم‌های هسته‌ای علیه ایران اشاره کرد. نخستین قطعنامه هسته‌ای علیه ایران با نام قطعنامه ۱۶۹۶ توسط شورای امنیت در جولای ۲۰۰۶ تصویب شد. در واقع کمتر از ۱۷ سال از زمان شروع بهانه‎جویی‌ها علیه این صنعت می‌گذرد اما از ۴۴ سال پیش یعنی از زمان پیروزی انقلاب مورد تحریم قرار گرفتیم، آن زمان که بحث صنعت هسته‌ای نشده بود، دلیل آن تحریم‌ها چه بود؟

وی افزود: ماده ۱۲۳ قانون همکاری‌های هسته‌ای آمریکا یا «گلدن استاندارد» می‌گوید برای انجام همکاری‌های هسته‌ای با دیگر کشورها، ۲ تعهد باید از آنها گرفته شود؛ نخست عدم غنی‎سازی و دوم عدم بازفرآوری. آمریکایی‌ها این ۲ مورد را میوه ممنوعه می‌دانند، زیرا می‌خواهند این ۲ مورد فقط در انحصار کشورهای قدرتمند باشد. معاون امور بین‎المللی، حقوقی و مجلس سازمان انرژی اتمی ایران با اشاره به نقش زنان در صنعت هسته‌ای کشور گفت: رافائل گروسی، مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، حضور زنان دانشمند در صنعت هسته‌ای کشورمان را در سفر اخیر خود به ایران مشاهده کرد. گروسی از سهم زنان در این صنعت تعجب کرده بود؛ اکنون آنچه در ذهن گروسی جا افتاده این است که بخش مهمی از صنعت هسته‌ای ایران را زنان اداره می‌کنند. این موضوعی است که باید هم در سطح داخلی و هم در سطح بین‎المللی به آن پرداخته شود. معاون سازمان انرژی اتمی ایران همچنین به موضوع حقوق هسته‌ای پرداخت و گفت: در توسعه حقوق هسته‌ای مشکلات زیادی داریم. به لحاظ سخت‌افزاری جلو رفته‎ایم اما از نظر حقوقی و قانونی کار زیادی انجام نشده است.

کمالوندی تاکید کرد: برخی کنوانسیون‌ها در این زمینه، کنوانسیون‌های بی‌ضرر هستند. ما در سال‌های اخیر روی برخی از این کنوانسیون‌ها کار کرده‎ایم و باید فعالیت خود را در این زمینه افزایش بدهیم. باید هم در مسائل فقهی، موضوع هسته‌ای را باز کنیم و هم در حقوق به آن بپردازیم. متاسفانه حقوق هسته‌ای در کشور ما مهجور است. کمالوندی در بخشی دیگر درباره رابطه ایران و آژانس بین‎المللی انرژی اتمی بیان کرد: رابطه ایران و آژانس یک رابطه توأم با مسائلی است که بعضا از ناحیه سیاسی به آن وارد می‌شوند.

وی با اشاره به اینکه در حالی ‌که کشورهای قدرتمند تلاش می‌کنند آژانس را تحت فشار قرار بدهند، اظهار کرد: ما تلاش کردیم رابطه‌ای متوازن با آژانس داشته باشیم که فراز و نشیب‌های خاص خودش را داشته و دارد اما به‌صورت کلی در حال حرکت رو به جلو هستیم. برای مثال، زمانی در گزارش‌های آژانس موضوع 4 مکان مطرح بود که بعدا به ۳ مورد و اکنون به ۲ مورد کاهش یافته است و امیدواریم در آینده تعداد مکان‌های ادعایی بازهم کاهش یابد و صفر شود. 

معاون سازمان انرژی اتمی ایران با بیان اینکه غیر از بحث مکان‌ها، بحث‌های معمولی با آژانس داریم که در همه جای دنیا وجود دارد، با این تفاوت که آنها به دلیل سیاسی شدن بحث‌های مرتبط با ایران، موضوع‌های مذکور را به بهانه اینکه بر اساس برجام و قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت باید به شورای حکام گزارش کنند، به این شورا می‌برند و آنجا هم هر کسی از جایگاه سیاسی حرفی می‌زند، گفت: برخی مواقع ۲۵ نفر از ۳۵ نماینده کشورهای عضو شورای حکام اصلا نمی‌دانند موضوعات فنی مطروحه مثلا «اس‌آردی» (اختلاف بین فرستنده و دریافت کننده) چیست یا نمی‌دانند که ۸۴ درصد تحت چه شرایطی ممکن است تصادفی ایجاد شود. این کشورها تنها کاری که می‌کنند این است که از دستخط اروپایی‌ها به عنوان سرمشق استفاده می‌کنند. به همین دلیل بارها به آژانس گفته‎ایم که به اندازه کافی تحت فشار هستیم، پس در گزارش‌های خودتان مراقبت باشید چیزهایی که می‌نویسید وسیله فشار بر ما از طریق سوءاستفاده برخی کشورها نشود.

«کمالوندی» ضمن اشاره به اینکه رابطه ایران با آژانس تحت تاثیر مسائل سیاسی است اما با وجود این گفت‎وگو میان ما برقرار است و رفت و آمدها انجام می‌شود، گفت: سعی کردیم مفاهمه‌ای ایجاد کنیم، دورنمای کلی هرچند کُند اما رو به جلو است. در فضای سیاسی که قصد اعمال فشار بر ما است، موفق شدیم تعداد مکان‌ها را کاهش دهیم و موضوع‌هایی مانند ۸۴ درصد را از دستور کار خارج کنیم که اینها موفقیت بزرگی هستند.

سخنگوی سازمان انرژی اتمی ایران گفت: در گفت‌وگو با مقام‌های آژانس بین‎المللی انرژی اتمی هم گفتم آژانس در مقابل برخی کشورها سخاوتمندانه رفتار می‌کند اما در موضوع ما رفتار دیگری دارد. وی با تاکید بر اینکه تاکنون اجازه نداده‌ایم حقی از کشور ضایع شود و قانون اقدام راهبردی به‌طور کامل و دقیق در حال اجرا شدن است، عنوان کرد: رابطه ایران و آژانس یک رابطه دارای فراز و نشیب است که در نهایت به سمت حل موضوع‌ها در حال حرکت هستیم. معاون امور بین‌المللی، حقوقی و مجلس سازمان انرژی اتمی درباره رفت‌وآمدهای میان ایران و آژانس بین‎المللی انرژی اتمی اظهار کرد: سفرها و رفت‌وآمد میان ایران و آژانس یک امر طبیعی است، مهندس اسلامی مهرماه به کنفرانس عمومی آژانس که همزمان با مجمع عمومی سازمان ملل برگزار می‌شود، خواهد رفت و با رافائل گروسی نیز دیدار خواهد کرد.

کمالوندی با اشاره به موضوع ورود بازرسان آژانس به کشور گفت: ایران قراردادی با آژانس به نام «پی‌اندآی» (امتیازات و مصونیت) دارد که پیش از انقلاب اسلامی امضا شده است و ما همچنان آن را اجرا می‌کنیم. وی با بیان اینکه بر اساس این قرارداد، آژانس برای بازرس خود شرایط امکانات و وسایل را تعیین می‌کند و روند برای بازرسان مانند دیپلمات‌هاست و آنها نیز از امتیازها و مصونیت‌هایی برخوردار هستند، اظهار کرد: براساس «پی‌اندآی» برای بازرسان آژانس مصونیت قائل می‌شویم، اما به‌طور معمول پیش از دادن چنین مصونیتی بررسی‌های لازم انجام می‌شود و این حق هر کشوری است که درباره بازرس‌های معرفی‌شده از سوی آژانس بررسی‌های دقیق امنیتی داشته باشد. سخنگوی سازمان انرژی اتمی در پایان گفت: در این رابطه از دستگاه‌های امنیتی خودمان کمک می‌گیریم، اگر این دستگاه‌ها بازرسان مورد نظر را تایید کردند، ما موافقت خود را به آژانس اعلام می‌کنیم؛ این روند دارای بازه زمانی مشخصی است که در پروتکل و پادمان این مدت قدری متفاوت است.