گروه سیاست ‌خارجی: توافق 6 میلیارد دلاری ایران و آمریکا برای آزادی پول‌های بلوکه تهران در کره‌جنوبی روز گذشته اجرایی شد و 5 زندانی ایرانی از زندان‌های ایالات متحده آزاد و برخی جاسوسان آمریکایی زندانی در تهران هم راهی قطر شدند. 

به گزارش «وطن امروز»، روز گذشته، رئیس‌کل بانک مرکزی ایران اعلام کرد: ۱۹ مرداد سال جاری، تمام منابع غیرقابل دسترس ایران که در بانک‌های کره‌جنوبی نگهداری می‌شد به حساب بانک مرکزی سوییس برای تبدیل به یورو منتقل شد. ۶ بانک ایرانی در ۲ بانک قطری حساب باز کردند و طبق توافقات شکل گرفته تمام پرداخت‌ها توسط کارگزاران بانک‌های قطری و همچنین سوئیفت انجام می‌شود. محمدرضا فرزین افزود: روز یکشنبه از مقامات قطری نامه رسمی دریافت کردیم که حساب ۶ بانک ایران فعال و معادل 5 میلیارد و ۵۷۳ میلیون و ۴۹۲ هزار یورو به حساب بانک‌های ایران و ۲ بانک قطری واریز شده است. 5 زندانی آمریکایی توسط تیم قطری تحویل گرفته شده و به دوحه منتقل شدند و از سوی دیگر 5 زندانی ایرانی که در زندان‌های ایالات متحده بودند آزاد شدند. خبرگزاری فرانسه دیروز به نقل از یک مسؤول آمریکایی خبر داد «جو بایدن» رئیس‌جمهور آمریکا در چارچوب توافق تبادل زندانیان تهران و واشنگتن 5 زندانی ایرانی را عفو کرده است. این مسؤول آمریکایی همچنین درباره 5 جاسوس آمریکایی که تهران را به مقصد قطر ترک کردند، گفت این افراد مدت کوتاهی در دوحه توقف خواهند داشت و سپس راهی واشنگتن خواهند شد. وی همچنین گفت اتهام این 5 ایرانی آزاد شده مرتبط با اعمال خشونت نیست؛ 2 نفر از آنها در زندان بودند و 3 نفر دیگر اتهامی علیه‌شان مطرح نیست. پیش از این، رسانه ایرانی «نور نیوز» خبر داد ۲ نفر از 5 زندانی آزاد شده ایرانی به نام‌های مهرداد معین‌انصاری و رضا سرهنگ‌پور  که در جریان مبادله زندانیان ایرانی و آمریکایی آزاد شدند و قصد سفر به ایران را داشتند، بر اساس برنامه از پیش تعیین‌شده وارد دوحه، پایتخت قطر شدند. همزمان 3 زندانی ایرانی دیگر نیز که ساکن آمریکا بودند، آزاد شدند. «علی باقری» معاون سیاسی وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران نیز درباره توافق تهران- واشنگتن گفت: طی مذاکرات فشرده‌ای که در طول چند سال گذشته به صورت غیرمستقیم بین ایران و آمریکا انجام شد، یکی از موضوعات مهم تبادل زندانیان و آزادسازی منابع مالی ایران بود. دیپلمات ارشد جمهوری اسلامی ایران در ادامه گفت: در جریان این تبادل 5 زندانی ایرانی که به صورت غیرقانونی توسط دستگاه‌های امنیتی آمریکا تحت تعقیب و بازداشت قرار گرفته‌اند، آزاد می‌شوند. باقری با بیان اینکه تعدادی از این افراد به کشور باز‌می‌گردند و تعدادی از آنها به خاطر اینکه از قبل در آمریکا زندگی می‌کردند، در آمریکا باقی خواهند ماند، ادامه داد: ایران و دولت سیزدهم نسبت به سرنوشت تمام ایرانیان حتی ایرانیانی که در خارج از کشور زندگی می‌کنند، اهتمام و توجه ویژه دارند. باقری در پایان گفت: امیدواریم آزادی این زندانیان ایرانی از دست آمریکا باعث شود آمریکایی‌ها این مساله را بخوبی متوجه شوند که بیش از این به اقدامات غیرقانونی خود در تحت تعقیب قرار دادن ایرانیان به خاطر انجام دادن اقدامات قانونی در آمریکا ادامه ندهند. 

بنا به این گزارش، نکته ویژه این توافق غیرمستقیم بین ایران و آمریکا این است که آزادسازی پول‌های ایران بدون پیوستن به FATF و همچنین خارج از چارچوب مذاکرات برجام انجام شد. آمریکا که از سال گذشته مذاکرات احیای برجام را به دلیل اغتشاشات در ایران به تعویق انداخته بود و درصدد ایجاد تحریم و انزوای بیشتر علیه تهران در جهان بود، به توافق برای آزادی پول‌های ایران در کره‌جنوبی تن داد؛ نکته‌ای حائز اهمیت که نشان می‌دهد توافق برای گرفتن امتیاز بیشتر از آمریکا فقط در چارچوب برجام نیست و روند توافق بد در دولت روحانی، در دولت رئیسی دوباره تکرار نخواهد شد. در این میان آنچه حائز اهمیت است امتیاز دادن دولت بایدن در این مقطع زمانی است. دولت آمریکا از ابتدای استقرار بایدن و همکارانش در کاخ سفید پیشنهاد آزادسازی دارایی‌های بلوکه ایران را فقط در ازای توقف غنی‌سازی 20 درصد به بالای اورانیوم از سوی کشورمان مطرح می‌کرد. حالا اما ایران مشغول غنی‌سازی 60‌درصد است و آمریکایی‌ها در نهایت مجبور شدند تن به آزادی منابع مالی ایران در عوض آزادی جاسوسان خود در تهران بدهند. دولت بایدن البته تلاش دارد دیپلماسی حقوق بشری با تبادل زندانیان را مقدمه‌ای برای گفت‌وگوهای دیگر از جمله هسته‌ای و منطقه‌ای که جدا از برجام است، قرار دهد. اهداف آمریکا بر اساس گزارش‌های رسمی که از نزدیکان سیاست خارجی دولت بایدن در رسانه‌های این کشور در مدت اخیر منتشر شده است، مهار پیشروی هسته‌ای و منطقه‌ای ایران و پرهیز از افزایش سطح تنش با کشورمان است. بر این اساس واشنگتن در پی توافقی است که مساله هسته‌ای و منطقه‌ای ایران را همزمان پوشش دهد. 

پنجشنبه نوزدهم مرداد روزنامه نیویورک‌تایمز از توافق میان ایران و آمریکا بر سر تبادل زندانیان خبر داد و نوشت: 5 جاسوس آمریکایی در ازای آزادی چند زندانی ایرانی و دسترسی تهران به ۶ میلیارد دلار منابع بلوکه‌ خود در کره‌جنوبی، اجازه ترک ایران را پیدا خواهند کرد. در نخستین قدم این توافق، ایران 5 ایرانی- آمریکایی را از زندان آزاد و آنها را در حبس خانگی نگه‌ داشته و آمریکا نیز فرآیند انتقال منابع مالی ایران را آغاز کرد. سیامک نمازی، مراد طاهباز و عماد شرقی که به جرم جاسوسی در زندان بودند و بخشی از حبس ۱۰ ساله خود را گذرانده‌اند و ۲ زندانی دیگر که نام آنها اعلام نشده. به گفته یک منبع آگاه ایرانی این اقدام در حال نهایی‌شدن است و ممکن است اسامی اعلام شود، با 5 ایرانی که به ادعای دور زدن تحریم‌های ایران در آمریکا زندانی بودند، مبادله شدند.

خبرنگار شبکه الجزیره نیز از واشنگتن گزارش داد بسیاری از جمهوری‌خواهان آمریکایی معتقدند توافق اخیر تهران و واشنگتن بهترین معامله برای ایالات متحده نیست و آنها احساس می‌کنند ایالات متحده ممکن است زیاده‌روی کرده باشد. بنا بر گزارش خبرنگار الجزیره، منتقدان این توافق در واقع بر این باورند معامله میان ایران و آمریکا می‌تواند «موجب تشویق بیشتر برای بازداشت آمریکایی‌ها شود». خبرنگار الجزیره افزود: آنها می‌گویند این امر می‌تواند نیروهای آمریکایی را در خاورمیانه و سراسر جهان در معرض خطر قرار دهد و حتی اقتصاد ایران را تقویت کند. این خبرنگار همچنین گفت: اما دولت بایدن بسیار تدافعی بوده و در حال چرخش و عقب‌نشینی است و می‌گوید جایگزین چنین توافقی می‌تواند این باشد که این آمریکایی‌ها بقیه عمر خود را در زندان بگذرانند. موضوع بعدی درباره این توافق آن است که میانجی این تبادل قطر و عمان بوده‌اند نه اروپا. این موضوع حائز اهمیت خواهد بود که اروپا که همواره درصدد میانجی‌گری بین تهران و واشنگتن بود، قافیه بازی را باخته است و دوحه و مسقط جایگزین آنها در توافق شده‌اند. در همین ارتباط ناصر کنعانی، سخنگوی وزارت خارجه ایران روز گذشته در پاسخ به سوالی درباره عملیات تبادل زندانیان بین ایران و آمریکا گفت: «بر اساس آخرین اخباری که من دارم، امروز تبادل زندانیان انجام می‌شود و 5 ایرانی زندانی در آمریکا آزاد می‌شوند و 5 زندانی آمریکایی در ایران نیز در اختیار این کشور قرار می‌گیرند». 

کنعانی همچنین گفت « ۲ نفر از شهروندان ایرانی آزاد شده در آمریکا به کشور بازمی‌گردند و یک نفر دیگر نیز با توجه به حضور خانواده‌اش به کشور دیگری سفر می‌کند و ۲ نفر دیگر نیز با توجه با سابقه حضور و زندگی‌شان در همان آمریکا باقی می‌مانند». 

قطر 8 دوره میزبان مذاکرات بین ایران و آمریکا برای موضوع تبادل زندانیان و آزادی اموال بلوکه ایران در کره‌جنوبی بود. اصطلاحی که برای این مدل مذاکره وجود دارد معروف به «دیپلماسی شاتل» یا «دیپلماسی رفت و برگشت» است. این موضوع از زمان جنگ یوم‌کیپور در سال 1973 مصطلح شد؛ زمانی که هنری کیسینجر، وزیر خارجه آمریکا بود و بین اسرائیل از یک طرف و مصر و سوریه از سوی دیگر هدایت مذاکرات غیرمستقیم را بر عهده داشت. این توافق یکی از موفق‌ترین روش‌های دیپلماسی در دولت رئیسی بود. در همین رابطه یک مقام پیشین شورای امنیت ملی آمریکا در یادداشتی مدعی شد: دولت بایدن به منظور خودداری از ورود به نزاعی سیاسی با کنگره بر سر توافق با ایران در آستانه انتخابات ریاست‌جمهوری،‌ به طور «مخفیانه» با ایران توافقی انجام داد که با وجود دادن امتیازات اقتصادی فراوان به تهران، دستاوردهای کمی برای واشنگتن داشته است. این یادداشت مطرح می‌کند «تنها درخواست‌های بایدن» در قبال موارد ادعایی این است که «در تولید اورانیوم در سطح تسلیحاتی به آستانه هسته‌ای شدن(گریز هسته‌ای) نزدیک نشوید و 5 شهروند آمریکایی گروگان‌گرفته شده در ایران را آزاد کنید».

این مطلب می‌افزاید: در ژوئن و ژوئیه، دولت بایدن بیش از ۱۰ میلیارد دلار از دارایی‌های بلوکه‌ ایران در عراق را آزاد کرد که بغداد را قادر ساخت هزینه برق خریداری شده از ایران را به حساب‌های بانکی تعیین‌شده در عمان برای استفاده ایران انتقال دهد. حالا ۶ میلیارد دلار دیگر نیز به حساب‌هایی در قطر منتقل می‌شود که کمک دیگری به بودجه حکومت ایران می‌کند. 

گلدبرگ نوشت: «گزارش‌های متعددی نیز می‌گوید واشنگتن به تهران اجازه می‌دهد 6 میلیارد دلار را با حق برداشت ویژه از دارایی‌های ذخیره تکمیلی در صندوق بین‌المللی پول، با ارز بدون پشتوانه معاوضه کند. در عین حال، مقامات آمریکا حالا اذعان دارند اجازه داده‌اند صادرات نفت ایران به چین به میزان برآوردشده 1.4 تا 2.2 میلیون بشکه در روز پس از آگوست برسد که بیشترین میزان صادرات‌شان پس از پایان دادن به مشارکت آمریکا در توافق هسته‌ای توسط دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور پیشین آمریکاست». در ادامه این مطلب با تلقی صدور مجوز معافیت تحریمی از سوی جو بایدن برای انتقال پول‌های آزادشده ایران از کره‌جنوبی به عنوان «لغو تحریم‌» برای ایران آمده است: «بر اساس تخمین حداقلی، ارزش این لغو تحریم‌ها با درآمد سالانه ۲۵ میلیارد دلار برابر است. ایران حالا به دنبال انتقال 3 میلیارد دلار دیگر نیز از ژاپن است. روی هم رفته، این حداقل ۵۰ میلیارد دلار باج‌دهی است، فقط ۶ میلیارد دلار در ازای گروگان‌ها نیست». 

 

 ***