بر اساس داده‌های هواشناسی و معادلات جوی، با توجه به مشاهده شاخص‌های دور پیوندی جوی، پاییز و زمستان امسال بارش‌های نرمال و فرانرمال در کشور رخ می‌دهد. این بارش‌ها که احتمالا بر اثر فعال شدن پدیده ال‌نینو در ایران رخ می‌دهد، معمولا تند و بعضا سیل‌آسا خواهد بود که برای پیشگیری از مخاطرات چنین بارش‌هایی باید تمهیدات لازم توسط نهادها و دستگاه‌های متولی اندیشیده شود.

رئیس مرکز ملی اقلیم و مدیریت بحران خشکسالی سازمان هواشناسی در گفت‌وگو با «وطن امروز» در این باره گفت: بارش‌های ناشی از پدیده ال‌نینو که در محدوده اقیانوس آرام به صورت دورپیوند پیش‌بینی می‌شود، نشان می‌دهد در صورت ورود این پدیده به ایران، بارش‌های خوبی در کشور رخ می‌دهد. حال از آنجا که داده‌های دورپیوند نشان از فعال شدن این پدیده در فصل پاییز دارد، احتمالا بارش‌ها در پاییز و زمستان امسال در کشور مناسب و بعضا فرانرمال خواهد بود.

احد وظیفه به پدیده ال‌نینو اشاره کرد و افزود: این پدیده حاصل فعال شدن توده‌های هوای سیال جوی است که با پیوستگی سامانه‌های جوی و تغییر الگوی آب و هوای اقلیمی همچنین  تغییر فازهای گرم و سرد، باعث فراوانی بارش‌ها می‌شود. وی در ادامه افزود: مدل‌های هواشناسی بیانگر آن است که بارش‌ها بین 50 تا 70 درصد نسبت به سال گذشته در فصل پاییز بیشتر خواهد بود. 

* احتمال شکل‌گیری پدیده ال‌نینو در کشور

طبق اعلام مرکز ملی اقلیم و مدیریت بحران خشکسالی سازمان هواشناسی، در حال حاضر در بخش شرقی و مرکزی اقیانوس آرام دمای سطح آب در حوضه حاره‌ای آن (فاصله بین 10 درجه شمالی و جنوبی خط استوا) بالاتر از محدوده نرمال قرار دارد که بیانگر رخداد ال‌نینو است. گردش‌های جوی در این منطقه مطابق شرایط ال‌نینو قرار دارد. از این رو  انتظار می‌رود شرایط ال‌نینو تا دی  و بهمن 1402  رشد  یابد. به عبارت دقیق‌تر افزایش بی‌هنجاری دمای آب اقیانوس آرام متناسب با تضعیف بادهای تجاری (بادهای بسامان) و تغییر گردش باد در سطوح زیرین و فوقانی اتمسفر زمین، در منطقه حاره اقیانوس و مناطق مجاور متصور است. بر اساس آخرین داده‌های مشاهداتی از ابتدای سال جاری بتدریج ناهنجاری نوسان جنوبی (لانینا - ال‌نینو) به سرعت تغییر فاز داد و از فاز سرد (لانینا) وارد فاز گرم (ال‌نینو) شد. انتظار می‌رود با احتمال قوی تا زمستان آتی یک رویداد ال‌نینو تشکیل شود و تأثیرات آن بر آب و هوای جهان بویژه در فصول پاییز و زمستان 1402گسترش یابد. دانشمندان علوم جو و اقیانوس مدت‌هاست کشف کرده‌اند ناهنجاری‌های فشار و دمای اقیانوسی (ال‌نینو و لانینا) نقش مهمی در گردش‌های جوی و آب و هوا در مقیاس‌های کوچک و بزرگ ایفا می‌کند و بویژه در فصل سرد که سامانه‌های جوی پرفشار حاکم  می‌شود، این موضوع صادق است.

دمای آب اقیانوس تا عمق 200 متری در منطقه وسیعی از اقیانوس آرام استوایی به طور منظم بین فازهای گرم (ال‌نینو) و سرد (لانینا) جابه‌جا می‌شود. به این پدیده نوسان جنوبی و به فاز گرم نوسانات جنوبی ال‌نینو گفته می‌شود. 

از رویدادهای ال‌نینو - لانینا به عنوان یک شاخص برای پیش‌بینی فصلی و اقلیمی در هواشناسی و اقلیم‌شناسی استفاده می‌شود و انتظار می‌رود رویداد ال‌نینو در آب و هوای فصل پاییز  و زمستان 1402 تأثیرات مهمی بر جا بگذارد.

ال‌نینو یا لانینا معمولا بین اواخر تابستان و اوایل پاییز ایجاد می‌شود، سپس تا بهار سال بعد ادامه می‌یابد اما برخی رویدادهای ال‌نینو یا لانینا می‌تواند 2 یا 3 سال طول بکشد.

علاوه بر دمای اقیانوس، یکی از تفاوت‌های اصلی در بین فازهای گرم و سرد، الگوهای فشاری مرتبط است که ایجاد می‌کند و مناطق پرفشار و کم‌فشار در 2 سوی اقیانوس آرام استوایی بین شرق و غرب آن جابه‌جا می‌شود. 

این تغییرات فشار در طول زمان سبب تغییر گردش جهانی هوا شده و بر آب‌وهوای فصلی در هر دو نیم‌کره تأثیر می‌گذارد و معمولا در اوج بی‌هنجاری دما و فشار یعنی در پاییز و زمستان بر مناطق جنب حاره مانند ایران تأثیر بیشتری دارد. در نیم‌کره شمالی با  رویداد ال‌نینو و لانینا به سبب تغییرات گردش‌های جوی در لایه‌های مختلف جو، مناطق با بارندگی بیشتر از نرمال و کمتر از نرمال جابه‌جا می‌شوند. در شرایط لانینا در جنوب‌شرق آسیا در کشورهایی مانند فیلیپین و اندونزی و شمال استرالیا بارش تجمعی بیشتر از نرمال و ترسالی روی می‌دهد و در دوره ال‌نینو این مناطق کم‌بارش می‌شوند و بر عکس آنها، در شرایط ال‌نینو مناطقی مانند حوزه مرکزی اقیانوس آرام، شرق آفریقا و جنوب‌غرب آمریکا با بارش‌های بیشتر از نرمال و ترسالی مواجه می‌شوند. تحقیقات آماری نشان داده است معمولا با رویداد ال‌نینو غالبا بارش تجمعی پاییزی در ایران در شرایط مطلوب بوده و بارش‌های تجمعی در حد نرمال و فراتر از نرمال دریافت شده است. برعکس در سال‌های وقوع شرایط لانینا در اکثر استان‌های کشور بارش‌های تجمعی پاییزی به کمتر از نرمال گرایش داشته است. با این تفاسیر برای پاییز و زمستان امسال با احتمال بالا با رویداد ال‌نینو مواجه خواهیم بود، بنابراین انتظار می‌رود «در کنار سایر عوامل تاثیرگذار و دورپیوندهای موثر»، بارش تجمعی مناطق مختلف کشور در پاییز و نیمه اول زمستان 1402 بویژه در نیمه غربی به حد نرمال و فراتر از نرمال برسد. خروجی مدل‌های عددی پیش‌بینی فصلی بیانگر احتمال بالا (50 تا 70 درصد ) برای وقوع بارش‌های نرمال تا بیش از نرمال در فصل پاییز و زمستان 1402 است.  

شایان ذکر است اگرچه سیل از یک محدوده زمانی  یک یا 2 هفته بیشتر قابل پیش‌بینی نیست ولی با توجه به انتظارات کلی از بارش‌های احتمالی، برای کاهش آسیب‌های احتمالی و خسارت‌های ناشی از سیل‌های گسترده مانند اواخر سال 97 و اوایل سال 98 و برای حفظ آب و خاک باید برنامه‌های اجرایی متناسب در دستور کار متولیان امر قرار گیرد.

***

نرمال شدن دبی آب شرب آستارا