پس از آزادسازی منابع بلوکه‌شده ایران در فراسوی مرز‌ها آثار گرانبهای میراث فرهنگی و تمدنی مصادره شده کشور شامل 3506 لوح هخامنشی نیز با گذشت 85 سال به ایران بازگشت. 

رئیس‌جمهور پس از بازگشت از نیویورک با دستانی پر وارد کشور شد؛ سوغات سیدابراهیم رئیسی الواح فراوان مصادره‌شده توسط آمریکا بود که حدود 9 دهه از این اتفاق می‌گذشت اما دولت با رایزنی‌های نتیجه‌بخش توانست مسیر بازگشت آثار کهن و ارزشمند فرهنگی کشور را هموار کند. دولت سیزدهم طی ۲ سال اخیر بارها در مجامع بین‌المللی مانند دادگاه لاهه استرداد این الواح را با اهتمام ویژه‌ پیگیری کرده و خواستار آن شده بود میراث‌ تاریخی ملت را به کشور بازگرداند که در نهایت پنجمین محموله الواح در قالب ۳۵۰۶ لوح بسته‌بندی شده، پس از سالیان سال از سوی هیات ایرانی به کشور بازگشت. رئیس‌جمهور ۲۷ شهریور برای دومین بار به ‌منظور شرکت در هفتادوهشتمین مجمع عمومی سازمان ملل عازم نیویورک شد. حضور هیات‌ بلندپایه دیپلماتیک ایران بازتاب‌های زیادی در عرصه رسانه به همراه داشت و در حاشیه این سفر رایزنی‌های زیادی هم در حوزه‌های گوناگون شکل گرفت. بیش از ۸۵ سال از خروج گِل‌نبشته‌هایی که فقط برای مطالعه در اختیار دانشگاه شیکاگو قرار گرفته بود، می‌گذرد و حالا بعد از ده‌ها سال و رایزنی‌های وزارت امور خارجه و میراث فرهنگی به موطن اصلی خود باز‌گشت؛ الواح هخامنشی که در تخت جمشید پیدا شده بود و جهت بررسی و یک دوره مطالعاتی ۳ ساله به امانت به آمریکا فرستاده شد اما با پیروزی انقلاب اسلامی در ایران، دولت آمریکا مانع استرداد آنها شد. بر اساس اطلاعات کسب شده، ۳۵۰۶ لوح در پنجمین مرحله استرداد با رایزنی دولت سیزدهم به خاک مادری بازگشت؛ لوح‌هایی با محتوای مدیریت منابع راه‌ها، روابط اجتماعی، مایحتاج اساسی زندگی، دستمزدها، اقتصاد جامعه هخامنشی به خط میخی و زبان عیلامی و آرامی که در ۹ صندوق هر کدام به وزن ۷۵ کیلوگرم از طریق هواپیمای حامل هیات‌ ایرانی وارد خاک کشور شد.

پس از آزادسازی منابع بلوکه‌شده، اکنون شاهد آزادسازی لوح‌های هخامنشی مصادره‌ شده هستیم که آمریکا با دیپلماسی عزتمندانه دولت سیزدهم مجبور به  استرداد آنها به کشور شده که برگ زرین‌ و نقطه عطف دیگری در دیپلماسی حجت‌الاسلام رئیسی است.

این لوح‌ها با رایزنی‌های گسترده و فشرده وزارت امور خارجه، مرکز امور حقوق بین‌الملل ریاست‌جمهوری و وزارت میراث فرهنگی در هماهنگی با موسسه شرق‌شناسی شیکاگو که سال ۹۸ وعده انتقال آنها به ایران را داده بودند اما فرآیند صدور مجوز آن توسط خزانه‌داری آمریکا به بهانه‌ کرونا دچار تعلل شد، به کشور بازگشت.

به گفته کارشناسان، این الواح به نسبت لوح‌هایی که در مراحل قبل وارد کشور شده‌اند سالم‌تر بوده و قابل خواندن هستند. رئیس‌جمهور نیز پس از ورود به ایران در واکنش به خبر خوش بازگشت میراث فرهنگی گفت: در این سفر با پیگیری‌های خوبی که دوستان ما در وزارت میراث فرهنگی و گردشگری و دفتر ایران و وزارت امور خارجه در نیویورک انجام دادند، بحمدالله الواح دوره هخامنشی که در اختیار آمریکا و مرکز شرق‌شناسی دانشگاه شیکاگو بود، تحویل ایران شد؛ الواحی که قرار بود در ابتدا 3 سال در اختیار آنها باشد اما این ۳ سال به 84 سال تبدیل شد.

رئیس‌جمهور ادامه داد: این الواح باید به ایران برگردانده می‌شد و به لطف خدا با پیگیری‌هایی که انجام شد، 3 هزار و 500 لوح را با خودمان آوردیم و تحویل موزه‌های جمهوری اسلامی ایران خواهد شد و آقای وزیر میراث فرهنگی هم برای تحویل این الواح آمده‌‎اند. نهایتا نیز این الواح با اسکورت ویژه به موزه ملی منتقل شدند.

عزت‌الله ضرغامی، وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی نیز درباره بازگشت الواح ایرانی به کشور در ایکس نوشت: پیگیری‌های مستمر نتیجه داد و سرانجام ۹ صندوق، هر کدام به وزن ۷۵ کیلوگرم که شامل مجموعه‌ای ارزشمند از میراث فرهنگی و تمدنی کشور است، از آمریکا تحویل گرفته شد. رئیس‌جمهور که به منظور شرکت در هفتاد و هشتمین مجمع عمومی سازمان ملل به مقر این سازمان در نیویورک سفر کرده بود، عصر پنجشنبه ۳۰ شهریورماه به همراه محموله‌ای از الواح هخامنشی وارد ایران شد. با بازگشت ۳۵۰۶ لوح هخامنشی، بخش دیگری از این الواح که همچنان در آمریکاست، پس از بسته‌بندی، به ایران انتقال داده خواهد شد. الواح هخامنشی از جمله آثاری است که حدود ۹۰ سال پیش با موافقت دولت وقت ایران از کشور خارج و برای مطالعه و بررسی به دانشگاه شیکاگو به «امانت» سپرده شد. الواح در ۵۰ صندوق چوبی شامل حدود ۲ هزار جعبه مقوایی و چند پیت نفتی که در تخت جمشید (پارسه، پرسپولیس) به پارافین آب‌شده آغشته شده بودند، از راه بوشهر به آمریکا فرستاده شدند. قرار بود این الواح ۳ سال پس از مطالعه به ایران بازگردانده شوند. بعد از مطالعه و انتشار نتایج مطالعات در قالب چند کتاب، استرداد الواح آغاز شد، که در ۳ مرحله بخش کوچکی از آنها به کشور بازگردانده شد؛ ۱۷۹ قطعه در نخستین محموله ارسالی در سال ۱۳۲۷ به تهران رسید. دومین محموله شامل ۳۷ هزار قطعه بود که سال ۱۳۲۹ به ایران بازگردانده شد و سال ۱۳۸۳ سومین محموله یعنی ۳۰۰ قطعه لوح به ایران تحویل داده شد. برای بازگشت بخش چهارم الواح به کشور، یک شکایت اما ورق را برگرداند. پرونده معروف «جنی روبین» علیه ایران تشکیل شد. رویترز در اسفند ۱۳۹۶، آن را بررسی کرد و درباره آن نوشت: «۳ سال پیش دادگاهی در آمریکا حکم داد آثار تاریخی ایران که امانت در دانشگاه شیکاگو بودند، مصادره شوند و غرامت ۷۱ میلیون و ۵۰۰ هزار دلاری حاصل از فروش آن به قربانیان آمریکایی که در انفجار انتحاری در بیت‌المقدس بودند، پرداخت شود. در نتیجه دادگاه آمریکایی حکم مصادره این اشیای تاریخی را صادر کرد و دستور فروش الواح را داد اما در بررسی نهایی قضات دیوان عالی در دادگاهی که دوم اسفند ۱۳۹۶ برگزار شد، حکم مصادره و فروش الواح هخامنشی ایرانی لغو شد. پس از این مرحله، مجوز خروج را اوفک (دفتر کنترل دارایی‌های خارجی آمریکا) باید صادر می‌کرد و سرانجام سال ۱۳۹۸ پس از ۸۴ سال، چهارمین محموله از الواح که شامل ۱۷۸۰ قطعه لوح هخامنشی بود به ایران بازگشت. درحال حاضر حدود ۱۳ هزار قطعه از الواح هخامنشی همچنان در اختیار موسسه شیکاگو است که وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی چندی پیش از بازگشت تمام این الواح به ایران تا پایان سال خبر داده بود.

بی‌تردید می‌توان این دستاورد فرهنگی - تمدنی و استیفای حقوق ملت ایران را در کنار دیگر دستاوردهای سفر رئیسی به نیویورک، از دفاع قاطع او از ساحت قرآن و روشنگری درباره پشت‌‌پرده تحرکات افراطی‌ غرب علیه مقدسات‌ و نظام خانواده، تا اعلام قاطع صریح‌ مواضع ایران در زمینه‌های مختلف از مذاکرات رفع ‌تحریم‌ها، تا نقش‌آفرینی در گسترش صلح و مبارزه با تروریسم‌ و توصیه‌های او به رسانه‌ها برای آزادی‌خواهی و حق‌گویی‌ و لزوم حفظ استقلال نهادهای ورزشی‌ در برابر سیاست‌بازی قدرت‌های سلطه‌طلب، ثمره ماندگار دولت سیزدهم در صحنه دیپلماسی با پایداری و ایستادگی و پرهیز از دیپلماسی التماسی دانست که تلاش کرد پرونده استرداد الواح هخامنشی را ببندد.