امروز درست یک سال از اقدام تروریستی مشترک اوکراین و ناتو برای قطع ارتباط مهم‌ترین شریان انتقال انرژی بین روسیه و اروپا می‌گذرد. 

26 سپتامبر 2022، موجی از انفجارهای مخفیانه و متعاقب آن نشت گاز زیر آب در  2 نقطه از خطوط لوله انتقال گاز طبیعی نورد استریم 1 و 2 نزدیک جزیره بوهمین دانمارک، همچنین نزدیک آب‌های ساحلی سوئد در دریای بالتیک جنوبی به وقوع پیوست. 

سهام غالب هر دو خط نورد استریم 1 و 2 به شرکت گازپروم روسیه تعلق داشت و مقصد آنها ساحل لوبمین از ایالت پومرانیای غربی در شمال غرب آلمان بود. 

تخریب خطوط لوله نورد استریم که مدت‌ها به عنوان نماد امنیت انرژی برای اقتصاد اروپا شناخته می‌شد، به کاتالیزوری برای آغاز یک بحران عظیم ورای جنگ اوکراین، برای اروپایی‌ها تبدیل شد.

اگرچه طی 12 ماه گذشته هویت عاملان و انگیزه‌های پشت این خرابکاری همچنان مورد بحث بوده اما تقریبا تمام منابع مستقل غربی فاش کرده‌اند هر دو دولت قبلی و فعلی واشنگتن برای این کار برنامه‌هایی داشته‌اند.

مسکو بارها به طور رسمی خواستار انجام تحقیقات بین‌المللی درباره انفجارهای خطوط نورد استریم شد اما دانمارک و سوئد به تحقیقات محلی در این مورد اکتفا کردند. حتی با وجود عضویت دو کشور دخیل در این وقایع در اتحادیه اروپایی - دانمارک، کشوری که یکی از انفجارها در خط لوله نورد استریم نزدیک آب‌های ساحلی‌اش رخ داد و آلمان که شریک رسمی خط نورد استریم 1 است – هیچ‌گاه کمیته‌ای تحقیقاتی در سطح قاره‌ای توسط بروکسل تشکیل نشد. در نهایت دانمارکی‌ها به عنوان رئیس دوره‌ای ناتو هرگز زیر بار آن نرفتند که یک یا چند متحد امنیتی اصلی‌شان - بویژه آمریکا – در این خرابکاری تاریخی نقش داشته‌اند. طبعا روسیه دیگر زیان‌دیده انفجارهای نورد استریم نیز بشدت هرگونه نقشی در این حمله را رد می‌کند. در نهایت دولت بایدن تلاش کرد با یکسری بازی‌های رسانه‌ای و انتشار مدارکی به اصطلاح محرمانه در مورد نقش دولت دست‌نشانده‌اش در کی‌یف، همه تقصیرات را گردن خود اوکراینی‌ها بیندازد.

گروه رسانه‌ای سوییسی راشن مارکت در تحلیلی که در سالگرد واقعه 26 سپتامبر منتشر کرده از آن تحت عنوان «لحظه 11 سپتامبر آلمان» یاد کرده و این اقدام را تروری اقتصادی خوانده که آینده اروپا را تغییر خواهد داد.

این گروه مستقر در زوریخ، در تحلیل خود به این موضوع اشاره می‌کند که برای سال‌ها، خطوط لوله نورد استریم 1و 2 مظهر ثبات انرژی برای بزرگ‌ترین اقتصاد اروپا یعنی آلمان بوده است. صنایع، خانوارها و موتور اقتصادی آلمان بشدت به جریان بی‌وقفه گاز روسیه متکی بوده‌اند. با این حال، یک شبه، اختلالی ناگهانی و جسورانه در تامین این انرژی حیاتی، موجی از شوک به سراسر آلمان وارد کرد و اقتصاد آن را در معرض آسیب قرار داد.

حمله به این خطوط گازی با دخالت احتمالی آمریکا، منجر به افزایش هزینه‌های انرژی در آلمان شده و این تازه آغاز کار است. صنایع ژرمن‌ها با هزینه‌های بی‌سابقه انرژی دست و پنجه نرم می‌کنند و مصرف‌کنندگان شاهد افزایش سرسام‌آور قبض‌های آب و برق هستند که به تعطیلی گسترده کسب‌وکارها و بی‌کاری گسترده دامن می‌زند. علاوه بر چشم‌انداز بد اقتصادی، موسسه  آیفو (IFO) پیش‌بینی کرده  اقتصاد آلمان در سال 2023 انقباض 0.4 درصدی را تجربه خواهد کرد. چشم‌انداز بهبود در نیمه دوم سال میلادی به دلیل مواجهه محدود این کشور با رونق بخش خدمات پس از همه‌گیری کرونا ضعیف به نظر می‌رسد. در حالی که کاهش 0.2 درصدی تولید ناخالص داخلی این کشور در 3 ماهه سوم پیش‌بینی می‌شود، رکود تمام‌عیار هنوز در افق هویدا نیست.

اقتصاد این کشور در 3 ماهه دوم سال 2023 سرسختانه راکد ماند و نتوانست از رکود زمستانی قبلی بازگردد و در نتیجه موقعیت خود را به عنوان یکی از شکننده‌ترین اقتصادهای بزرگ جهان مستحکم کرد. این رکود 3 ماهه با پیش‌بینی‌های قبلی مطابقت دارد و نشان‌دهنده کاهش 0.2 درصدی تولید ناخالص داخلی تعدیل‌شده سال به سال برای مدت مشابه است. آلمان، موتور اصلی اقتصاد اروپا، با اشاره به عواملی مانند تضعیف قدرت خرید، کاهش سفارش‌های صنعتی، کندی رشد اقتصاد چین و پیامدهای تشدید سیاست پولی تهاجمی، با چشم‌انداز اقتصادی تیره‌ای مواجه است. در حالی که برخی امید به تجدید حیات در پایان سال دارند، پیش‌بینی‌ها نشان می‌دهد آلمان ممکن است در طول سال 2023 به دلیل این چالش‌های مداوم از اقتصادهای بزرگ منطقه یورو عقب بماند.

بخش‌های انرژی‌بر آلمان، بویژه شرکت‌های خودروسازی مشهورش، بار عمده این اختلال را متحمل شده‌اند. این صنایع زیربنای قدرت اقتصادی آلمان را تشکیل می‌دهند و هرگونه اختلال در عملکرد آنها عواقب گسترده‌ای دارد. در حال حاضر، برخی شرکت‌ها در نظر دارند تأسیسات تولید خود را به مناطق باثبات‌تر انرژی منتقل کنند.

واقعه 26 سپتامبر با 11 سپتامبر آمریکا به طرز چشمگیری مشابه است. حملات تروریستی 11 سپتامبر 2001، موجی از شوک را به اقتصاد ایالات متحده وارد کرد و باعث رکود اقتصادی و ارزیابی مجدد اساسی از امنیت ملی و انعطاف‌پذیری اقتصادی در این کشور شد. به طور مشابه، خرابکاری نورد استریم نقاط آسیب‌پذیری‌ وابستگی آلمان به یک منبع انرژی را آشکار کرد.

این حادثه زیرآبی در پس پرده روابط آلمان با آمریکا را تیره کرده است. اتهام دخالت آمریکا به تنش بین این متحدان دیرینه ناتو منجر شده است. این پیامد دیپلماتیک، پیچیدگی این وضعیت وخیم را دوچندان می‌کند.

پیامدهای گسترده‌تر صنعتی‌زدایی آلمان و نیروی کار پیر آن در حال رخ دادن است و بر قدرت اقتصادی و رقابت اتحادیه اروپایی سایه می‌افکند. این چالش دوگانه، تهدیدی برای حیات اتحادیه اروپایی در سال‌های آتی است.

قدرت فناوری رو به کاهش آلمان، بویژه در چالشی که در بخش خودروهای الکتریکی با سایرین- بویژه آمریکا، چین و ژاپن دارد - مشهود است. به طور عام، می‌توان رکود فناوری اتحادیه اروپایی در مقایسه با ایالات متحده را مایه نگرانی کشورهای پیش‌رو این قاره دانست. 

آلمان همچنین در مسیر انتقال انرژی و سرمایه‌گذاری‌های فناوری دیجیتال با موانعی مواجه است. پیری جمعیت، این چالش‌ها را تشدید و تنش‌های نسلی ایجاد می‌کند که پایه‌های صنعتی این کشور را لرزان می‌سازد.

این عوامل در مجموع چشم‌انداز اقتصادی تاریکی را هم برای آلمان و هم اتحادیه اروپایی ترسیم می‌کند. در حالی که اقتصاد آمریکا با مجموعه‌ای از چالش‌های خود از جمله افزایش قیمت دارایی‌ها و فشارهای تورمی دست و پنجه نرم می‌کند، بعید است سال 2023 از اقتصاد جهانی منفک شود. در مقابل از آنجا که آلمان با پیامدهای حمله نورد استریم دست و پنجه نرم می‌کند، مجبور است ضمن در نظر گرفتن مشکلات اقتصادی منطقه یورو، با چالش‌های اساسی درباره امنیت انرژی و انعطاف‌پذیری اقتصادی دست و پنجه نرم کند.

آیا این کشور می‌تواند منابع انرژی خود را برای کاهش وابستگی به گاز روسیه متنوع کند؟

آیا آلمان واقعا سرمایه‌گذاری قابل توجهی در انرژی‌های تجدیدپذیر و زیرساخت‌ها برای کاهش اختلالات آینده انجام خواهد داد؟

چالش دشوار دیگر این است که آیا برلین مهارت کافی دارد تا در رقص تانگوی روابط دیپلماتیک پیچیده خود مابین آمریکا و روسیه زمین نخورد؟ 

در هر حال یک واقعیت غیرقابل انکار است: خرابکاری در نورداستریم به مثابه  فراخوانی برای آلمان و جهان تلقی می‌شود. این امر بر اهمیت وابستگی متقابل بازار جهانی انرژی و ضرورت اولویت دادن کشورها به امنیت انرژی و انعطاف‌پذیری صحه می‌گذارد. همان‌طور که 11 سپتامبر رویکرد آمریکا به امنیت ملی‌اش را برای همیشه تغییر داد، 21 سال بعد، رویداد 26 سپتامبر نیز این پتانسیل را دارد که سیاست‌های اقتصادی و انرژی آلمان را برای سال‌های آینده دیگرگون سازد.

البته باید اذعان کرد هنوز باید برای درک عواقب کامل این حمله به اقتصاد آلمان منتظر ماند اما یک چیز مسلم است: این کشور گفت‌وگوی ملی را درباره امنیت انرژی، ثبات اقتصادی و ساخت رونمایی پیچیده برای روابط بین‌المللی‌اش آغاز کرده است. درس‌های به‌دست‌آمده از بحران انرژی احتمالا فراتر از مرزهای آلمان بازتاب می‌یابد و یادآور شکنندگی اقتصادهای مدرن در دنیایی به هم پیوسته است.