کد خبر: 267389تاریخ: 1402/7/6 00:00
تثبیت در «قاصد»؛ تمرکز بر «قائم»
مهدی بختیاری: سپاه پاسداران صبح دیروز چهارشنبه 5 مهر، جدیدترین ماهواره خود را با نام «نجم» (نور 3) به فضا پرتاب کرد و این ماهواره توسط ماهواره‌بر «قاصد» با موفقیت به مدار 450 کیلومتری زمین تزریق شد. نیاز نیروهای مسلح به فضا - بویژه در سال‌های اخیر که مولفه‌های مهم فناورانه در ماموریت‌های آنها نقش اساسی دارد - بسیار گسترده و به یکی از ابعاد اصلی برای تکمیل این ماموریت‌ها بدل شده است. تصویربرداری در طیف‌های مختلف نوری با کیفیت و تفکیک بالا، خدمات رله مخابرات، ارسال فرامین و دریافت داده در مسافت‌های بسیار دور به‌صورت بی‌درنگ (Real Time) مثلا برای پهپادها و شناورهای دریایی و در نهایت خدمات مکان‌یابی جهانی برای سامانه‌های هدایت و ناوبری موشک‌ها و ادوات نظامی و نفرات، از جمله مهم‌ترین نیازهای یک نیروی نظامی به خدمات ماهواره‌ای است. ما در حوزه‌های غیرنظامی نیز با همین رویکرد و الزام مواجهیم و فناوری‌های فضایی در این حوزه‌ها نیز تاثیرات فراوانی دارد که این نیازمندی‌ها - علاوه بر استفاده از ظرفیت‌های داخلی- با صرف هزینه‌های هنگفت برای استفاده از خدمات ماهواره‌های خارجی برطرف می‌شود اما این رویکرد در حوزه نظامی امکان اجرا ندارد. از یک طرف، کشور ما با شدیدترین تحریم‌های خارجی بویژه در حوزه نظامی مواجه است که استفاده از این امکان خارجی را بسیار محدود می‌کند و از طرف دیگر، منطقی نیست در ماموریت‌های مهم نظامی، اطلاعات حساس و حیاتی از منابع خارجی گرفته شود.
انجام این ماموریت در سپاه پاسداران با محوریت فرماندهی فضایی در نیروی هوافضای سپاه شکل گرفت که منجر به نخستین پرتاب در اردیبهشت 99 شد که طی آن، ماهواره‌بر «قاصد»، ماهواره «نور 1» را با موفقیت به مدار 425 کیلومتری زمین تزریق کرد.
پس از آن، اسفند 1400 دومین پرتاب (نور 2) با استفاده مجدد از ماهواره‌بر «قاصد» انجام شد و پرتاب اخیر نیز سومین ماموریت رسمی این ماهواره‌بر است که نشان‌دهنده قابل اعتماد بودن «قاصد» برای انجام پرتاب‌ها در مدار لئو است که حالا می‌توان از ظرفیت آن برای پرتاب ماهواره‌های دولتی و دانشگاهی نیز استفاده کرد.
ماهواره جدید (نجم) که نسبت به ماهواره قبلی (نور 2) ۷ کیلوگرم سنگین‌تر است، یک ماهواره سنجشی و شناسایی محسوب می‌شود که دوربین مورد استفاده در آن، از دقت 2.5 برابری نسبت به «نور 2» برخوردار است.
بهره‌گیری از سنسورهای پیشرفته‌تر نسبت به نور 1 و 2 و افزایش سرعت فرآیندهای تثبیت (که طی یک ساعت انجام شد) از دیگر تفاوت‌های «نجم» با نمونه‌های قبلی است که به عنوان جدیدترین حلقه از زنجیره فرآیند فضایی در نیروی هوافضا، بیشترین کاربرد را در تکمیل نیازهای اطلاعاتی سپاه خواهد داشت.
این در حالی است که به گفته سردار جعفرآبادی، فرمانده فضایی نیروی هوافضای سپاه، خانواده‌ای از ماهواره‌های نور در دست توسعه است که در پرتاب‌های بعد در فضا قرار خواهند گرفت (یکی از اهداف سپاه می‌تواند استفاده از ترکیب تصاویر چند ماهواره نور با دقت مشابه برای رسیدن به تفکیک چند برابر بهتر باشد).
اما همان‌طور که گفته شد، دستیابی به یک ماهواره‌بر قابل اعتماد و تثبیت آن در پرتاب‌های مختلف را باید یکی دیگر از مهم‌ترین برنامه‌های سپاه در حوزه فضایی دانست که «قاصد» مصداق اصلی آن است که خیال فرماندهان برای تزریق موفق ماهواره‌های با وزن کمتر از 50 کیلوگرم را برطرف کرده است.
این موشک در مرحله اول، از سوخت مایع و در مراحل دوم و سوم از سوخت جامد استفاده می‌کند و این ۳ مرحله با یک ساختار خطی در طول هم قرار گرفته‌اند.
در مرحله اول، به جای توسعه یک پیشران جدید، از یک ابتکار آزموده‌شده در دنیا استفاده شد و آن هم به‌کارگیری یک موشک نظامی بالستیک (قدر) در ماموریت پرتاب است که موجب حذف کامل هزینه تحقیق و توسعه، طراحی، شبیه‌سازی، ساخت و آزمایش و کسب قابلیت اطمینان برای مرحله اول ماهواره‌بر می‌شود.
در مرحله دوم «قاصد»، از موتور سوخت جامد پیشرفته «سلمان» استفاده می‌شود که بهمن 98 رونمایی شد. این موتور در بدنه بیرونی و عایق اطراف سوخت جامد از مواد فیبر کربن بهره می‌برد که سبب کاهش وزن آن به میزان قابل توجهی شده است، به‌علاوه سلمان دارای خروجی یا نازل تمام متحرک است که فناوری بالایی محسوب شده و موجب استفاده بهینه از نیروی رانش می‌شود.
با این حال، نیروی هوافضای سپاه که ارسال ماهواره به مدار ژئو در ارتفاع 36 هزار کیلومتری را به عنوان هدف خود تعیین کرده، برای این منظور، طراحی و ساخت انواع جدیدی از ماهواره‌ها و ماهواره‌برها را در دستور کار دارد.
در حالی که به گفته سردار امیرعلی حاجی‌زاده، فرمانده نیروی هوافضای سپاه، همین ماهواره‌بر قاصد نیز در آینده با تغییراتی - نظیر استفاده از موتور سوخت جامد در مرحله اول- روبه‌رو خواهد بود اما ماهواره‌برهای بزرگ و جدید از کلاس «قائم» نیز در راه است.
ماهواره‌بر «قائم 100» آبان سال گذشته نخستین تست زیرمداری خود را انجام داد و حالا با تثبیت ماهواره‌بر «قاصد»، تمرکز بیشتر روی عملیاتی شدن ماهواره‌بر «قائم 100» خواهد بود؛ ماهواره‌بری که می‌تواند ماهواره‌های تا وزن 80 کیلوگرم را در مدار 500 کیلومتری زمین قرار دهد.