با آنکه نزدیک به 2 سال از تصویب قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت می‌گذرد اما برخی دستگاه‌های متولی هنوز نسبت به اهمیت این قانون کم‌توجهند؛ قانونی که در صورت همکاری همه‌جانبه دستگاه‌های متولی در اجرای آن، می‌تواند زمینه رشد فرزندآوری در کشور و مواجه نشدن کشور با بحران سالخوردگی را در دهه‌های آینده فراهم کند. هر چند طی این مدت میزان رشد فرزندآوری بویژه در فرزندان دوم و سوم قابل توجه بوده ولی هنوز تغییر چندانی در میزان تولد فرزندان اول به چشم نمی‌خورد.

در این باره دبیر کارگروه تخصصی ستاد ملی جمعیت در گفت‌وگو با «وطن امروز» گفت: حرکت جمعیت کشور به سمت سالخوردگی مشکلی است کاملا جدی و بر این اساس باید فرزندان بیشتری متولد شوند اما متاسفانه هنوز بخش مهمی از قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت بدرستی اجرا نشده است؛ قانونی با 73 ماده و بیش از 200 حکم اجرایی که ده‌ها دستگاه متولی آن هستند. 

حسین مروتی با بیان اینکه بودجه‌ای که سال گذشته باید به این قانون اختصاص داده می‌شد بدرستی تخصیص نیافت، گفت: با وجود محدودیت‌های منابع اما 60 تا 70 درصد این قانون اجرا شده است و قانون جوانی جمعیت در قیاس با قانون حمایت از تسهیل ازدواج روند قابل قبولی را سپری می‌کند. وی با بیان اینکه طبق قانون، استنکاف از این قانون با جریمه مواجه می‌شود و برای متولیان آن جنبه حقوقی دارد، افزود: این اقدام باعث می‌شود دستگاه‌ها به قانون تمکین کنند به طوری که اکنون در بخش مسکن و ارائه زمین به خانواده‌های‌ داری چند فرزند اقدامات قابل قبولی شده است.

وی افزود: اگر چه سازمان ثبت احوال در ارائه آمار موالید همراهی چندانی ندارد اما آمار و ارقام نشان می‌دهد با اجرای قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت درصد تولد بچه‌های دوم و سوم طی این مدت افزایش یافته است و این موضوع یکی از مهم‌ترین شاخص‌های رشد جمعیت در کشور می‌تواند باشد، چرا که رفتار فرزندآوری در کشور تغییر کرده است. مروتی ادامه داد: رشد موالید بچه‌های دوم و سوم طی این مدت 7 درصد افزایش یافته است که باید تلاش شود تولد فرزندان اول نیز افزایش یابد.

همچنین حسین مروتی، دیروز در پنجمین مجمع سلامت شهرستان محلات که با محوریت «جوانی جمعیت، تعالی سلامت، همگام با پزشک خانواده» در سالن کنفرانس مرکز آموزش عالی محلات برگزار شد، اظهار کرد: حرکت جمعیت کشور به سمت سالخوردگی مشکلی است که با آن مواجه هستیم. بر این اساس باید فرزندان بیشتری متولد شوند تا پشتیبان این قشر از جمعیت کشور باشند. وی گفت: برنامه‌ کشورهای توسعه‌یافته برای کشورهای در حال توسعه این بود که از طریق کنترل جمعیت به توسعه‌یافتگی دست یابند، در حالی که خود آنها با استفاده از انبوه جمعیت جوان‌شان به توسعه رسیده بودند. ایران تنها کشور در حال توسعه است که با سالخوردگی جمعیت مواجه شده است. 

وی ادامه داد: ما در حالی با سالخوردگی جمعیت مواجه هستیم که از نظر اقتصادی، توان مدیریت مشکلات شدید ناشی از مواجهه با سالخوردگی جمعیت را نداریم. تفاوت دیگر ایران با این کشورها این است که آنها در طول یک مدت زمان طولانی با سالخوردگی مواجه شدند. میزان کاهش نرخ باروری در ایران در مدت 2 دهه و در فرانسه ظرف بیش از ۳۰۰ سال رخ داده است. وی عملکرد شبکه‌های بهداشت و سلامت در این دو دهه را در ایجاد معضل کاهش نرخ باروری موثر دانست و افزود: این شبکه به دلیل گستردگی، نفوذ در دور افتاده‌ترین نقاط کشور و مقبولیت بین عموم، از طریق ارتباط چهره به چهره با مردم فرهنگ‌هایی را به آنان منتقل کرد که بسیاری از آنها مطلوب بود اما در بحث جمعیت موفق عمل نکرد. وی ادامه داد: در دوره‌ای، بسیاری از خانواده‌ها تحت تاثیر این فرهنگ‌های انتقالی، بدون در نظر گرفتن موقعیت اجتماعی یا تمکن مالی، صرفا تمایل به داشتن 2 فرزند پیدا کردند که موجب همگرا شدن جمعیت خانواده‌ها در ایران شد. تغییر این فرهنگ نیز صرفا از طریق شبکه بهداشت و سلامت اتفاق خواهد افتاد. وی با تاکید بر اینکه مطالعات علمی نشان می‌دهد کشور در حوزه‌های مختلف، ظرفیت افزایش جمعیت را دارد، اظهار کرد: از عواملی که موجب ایجاد سالخوردگی جمعیت می‌شود، کاهش نرخ باروری در زنان و افزایش امید به زندگی است. سقوط نرخ باروری کشور از ۶ به ۲ فرزند باعث می‌شود جمعیت ما با شیب تندی به سمت سالخوردگی حرکت کند. دبیر کارگروه تخصصی ستاد ملی جمعیت اظهار کرد: در قانون حمایت از جوانی جمعیت، ظرفیت‌های بسیار خوبی برای مقابله با افرادی که در انجام این قانون کوتاهی می‌کنند وجود دارد. وی با اشاره به مشکلات تک‌فرزندی برای خانواده‌ها و آینده فرزندان، افزود: این مساله در آینده صندوق‌های بازنشستگی را نیز با مشکل مواجه خواهد کرد. باید به فرزندآوری از دیدگاه یک سرمایه‌گذاری نگاه کرد. در زمان اجرای سیاست‌های کنترل جمعیت بسیاری از آسیب‌های این سیاست‌ها از جمله سقط جنین برای مردم بیان نشد. مروتی گفت: تلفات ناشی از سوانح رانندگی در کشور سالانه حدود ۱۸ هزار نفر است و توان بسیاری برای کاهش این آمار به‌کار گرفته می‌شود، در صورتی که بر اساس آمار اعلامی وزارت بهداشت، سالانه حدود ۲۵۰ هزار مورد سقط جنین در کشور انجام می‌شود، اما هیچگونه اقدام یا فرهنگ‌سازی‌ای برای مقابله با این اقدام انجام نمی‌شود.

* کاهش نرخ رشد جمعیت در کشور نگران‌کننده است

دبیر مرکز مطالعات راهبردی جمعیت کشور گفت: کاهش نرخ رشد جمعیت در کشور نگران‌کننده بوده و به ۶ دهم درصد رسیده است. صالح قاسمی دیروز در جلسه تبیین بحران سالمندی و چالش‌های حوزه جوانی جمعیت، با بیان اینکه جمعیت عامل بقای جوامع بشری و تمدن‌ها و موجودیت کشورها است، اظهار کرد: متاسفانه آمار جمعیت ایران در حال جابه‌جایی رکوردهاست و اگر با روند فعلی این نرخ ادامه یابد حوالی سال ۱۴۱۵ به نرخ رشد جمعیت صفر و در سال ۱۴۲۰ به نرخ رشد منفی خواهیم رسید. وی تصریح کرد: با توجه به آمارهای موجود، جمعیت ایران بعد از رسیدن به ۹۰ میلیون نفر روند کاهشی خواهد یافت و باید به ضرورت چاره‌ای برای رفع این مشکل اندیشید، البته این امر مستلزم توجه همه بخش‌ها به این موضوع است. این مسؤول با بیان اینکه در بررسی روند جمعیتی نرخ باروری نیز به‌شدت کاهش یافته است، گفت: استان‌های گیلان، مازندران، البرز، مرکزی و سمنان پایین‌ترین نرخ باروری کشور را ثبت کرده‌اند که این آمارها در طول تاریخ ایران بی‌سابقه است. دبیر مرکز مطالعات راهبردی جمعیت کشور به وضعیت سطح جانشینی در کشور اشاره کرد و یادآور شد: نرخ باروری به 1.6 فرزند رسیده و در سریع‌ترین مدت به این نرخ رسیده‌ایم که جای تامل دارد و نظام مدیریت و برنامه‌ریزی از وضعیت فعلی جامانده است. وی همچنین با اشاره به اینکه روند فعلی جامعه را به‌سرعت به سمت سالمندی سوق می‌دهد، افزود: ۱۲ درصد از جمعیت کشور را سالمندان تشکیل می‌دهند ولی برای ۲۵ سال آینده این رقم به بیش از ۳۰ درصد می‌رسد که مهم‌ترین پیامد آن در حوزه اقتصاد خود را نشان خواهد داد و قطعا رکود اقتصادی را شاهد خواهیم بود و از نظر نیروی کار نیز با مشکل مواجه می‌شویم. قاسمی با بیان اینکه با سالمند شدن جامعه فشار روی شبکه بهداشت و درمان تخریب‌‌کننده خواهد بود، گفت: با بررسی وضعیت و افزایش تعداد سالمندان، فشار روی سازمان‌های بیمه بسیار افزایش یافته و قطعا مشکلات جدی را به همراه خواهد داشت. دبیر مرکز مطالعات راهبردی جمعیت کشور به آمارهای نگران‌کننده در بخش سقط جنین نیز اشاره کرد و یادآور شد: ۹۵ درصد از سقط جنین‌ها عنوان جنایی دارد یعنی طرفین خودخواسته اقدام به سقط کرده‌اند که در این بخش باید تلاش بیشتری انجام شود، چرا که آمار بسیار بالاست.