گروه اقتصادی: افزایش بی‌رویه قیمت خودرو در سال‌های اخیر موجب شد نه تنها قدرت خرید مردم برای تهیه این کالای مصرفی کاهش یابد بلکه موجب بدل شدن آن به کالای سرمایه‌ای شد. از این رو مشکلاتی در حوزه خودروسازی به وجود آمد و روز به روز التهابات این بازار بیشتر شد.

با این حال اما دولت سیزدهم سعی کرد با اتخاذ تصمیمات جدید و اعمال سیاست‌های به روز، اوضاع وخیم خودروسازی کشور را سامان دهد. وزیر صمت نیز سعی کرد با کنترل بازار خودرو و افزایش تولید مجددا قدرت خرید مردم برای تهیه خودرو را افزایش دهد.

یکی از اقدامات مثبت و مهمی که وزارت صمت در این حوزه انجام داد، افزایش تولید خودرو توسط 2 خودروساز بزرگ کشور بود. این موضوع در حالی بود که تا قبل از آن خودروسازانی همچون سایپا و ایران‌خودرو، به دلایلی همچون عدم ثبات قیمت‌ها، کمبود تولید و عدم داشتن برنامه مدون برای تولید خودرو، آن را به صورت قرعه‌کشی ارائه می‌دادند و تنها دلخوشی شرکت در آن را به مردم القا می‌کردند. این موضوع در حالی بود که متقاضیان در سامانه‌های فروش به قدری زیاد بودند که خرید خودرو را برای متقاضی به رویا تبدیل می‌کرد. همین امر نیز موجب می‌شد متقاضیان واقعی به بازار آزاد رو آورند و با هزینه بالاتری نسبت به کارخانه، خودروی مورد نیاز خود را خریداری می‌کردند.

در واقع رانت و فساد موجود در تولید و عرضه خودرو طوری بود که نه تنها ناامیدی را به مردم تزریق می‌کرد بلکه به التهابات بازار نیز دامن می‌‍‌زد. با این وجود اما برنامه‌ریزی وزارت صمت دولت سیزدهم در جهت افزایش تولید خودرو توسط 2 خودروساز سایپا و ایران‌خودرو موجب شد طلسم رانت و دلالی بشکند. به همین دلیل قیمت خودرو با شیب آرامی کاهش یافت و قیمت بازار و کارخانه را به یکدیگر نزدیک کرد. از همین رو می‌توان عملکرد مطلوبی را برای وزارت صنعت، معدن و تجارت قائل بود اما کماکان حوزه خودروسازی کشور نیازمند تصمیمات و سیاست‌های مناسب‌تری است.

در همین راستا مدیرکل صنایع خودروی وزارت صنعت، معدن و تجارت از تولید 643 هزار دستگاه خودرو در نیمه نخست امسال خبر داد و گفت: برنامه‌های تحولی دولت سیزدهم در حوزه تولید و تنظیم بازار خودرو نسبت به سنوات گذشته رشد مطلوبی داشته است.

عبدالله توکلی‌لاهیجانی با اعلام این خبر اظهار داشت: در نیمه نخست سال جاری 545 هزار دستگاه خودروی سواری تولید شده و ما ‌شاهد به ثمر نشستن برنامه‌های تحولی دولت سیزدهم در حوزه تولید و همچنین تنظیم بازار خودرو هستیم.

وی بیان کرد: در مدت یادشده 76 هزار دستگاه خودروی وانت در کشور تولید شده که در مقایسه با مدت مشابه پارسال از 46 درصد رشد برخوردار بوده است.

توکلی‌لاهیجانی بیان داشت: علاوه بر این، در نیمه اول امسال حدود 2 هزار دستگاه خودروی ون تولید شده که در مقایسه با مدت مشابه پارسال 41 درصد رشد را نشان می‌دهد.

مدیرکل صنایع خودروی وزارت صنعت، معدن و تجارت گفت: تولید حدود 19 هزار دستگاه انواع خودروی سنگین (کامیون، کامیونت و کشنده) و رشد 44 درصدی تولید در این حوزه، از دیگر آمار قابل ذکر است.

* رشد 72 درصدی تولید خودروسازان خصوصی

توکلی‌لاهیجانی افزود: علاوه بر این در نیمه نخست امسال حدود 139هزار دستگاه خودرو در بخش خصوصی تولید شد که در مقایسه با تولید 81 هزار دستگاه در مدت مشابه پارسال، حدود 72 درصد رشد تولید را نشان می‌دهد. در این مدت سهم بخش خصوصی از تولید خودرو در کشور 22 ‌درصد بوده است.

مدیرکل صنایع خودروی وزارت صنعت، معدن و تجارت افزود: در حوزه توسعه فناوری‌های جدید در صنعت خودرو نیز برنامه‌های جامعی در وزارت صمت تدوین شده است که امیدواریم ثمرات آن را در آینده نزدیک در جامعه شاهد باشیم.

* رشد 23 درصدی تولید انواع خودرو

بر اساس آمار اعلامی از سوی وزارت صمت، در شهریور امسال 89 هزار و 54 دستگاه خودروی سواری توسط بخش دولتی و خصوصی در کشور تولید شده است که در مقایسه با تولید 86 هزار و 451 دستگاه خودروی سواری در شهریور سال گذشته، تولید در این بخش 3 درصد رشد داشته است.

همچنین در 6 ماه نخست امسال 545 هزار و 180 دستگاه خودروی سواری و در 6 ماه نخست سال گذشته 456 هزار و 617 دستگاه خودروی سواری توسط بخش خصوصی و دولتی تولید شده است که مقایسه این ارقام نشان می‌دهد تولید خودروی سواری 19 درصد رشد داشته است.

از سویی بررسی آمار اعلامی وزارت صمت نشان می‌دهد در نیمه اول سال 1401 تعداد 105 هزار و 722 دستگاه خودروی ناقص نیز تکمیل شده بود که رشد تولید نیمه اول سال جاری نسبت به تولید و تکمیل نیمه اول سال 1401 حدود 2.1 درصد خواهد بود.

تولید وانت در 6 ماه ابتدای امسال نسبت به مدت مشابه سال گذشته 46 درصد رشد داشته است به طوری که در 6 ماه نخست امسال 76 هزار و 32 دستگاه وانت و در 6 ماه نخست سال گذشته 52 هزار و 82 دستگاه وانت تولید شده است.

همچنین در شهریور سال گذشته 11 هزار و 424 دستگاه وانت و در شهریور امسال 14 هزار و 15 دستگاه وانت تولید شد که بر این اساس تولید وانت در شهریور امسال نسبت به مدت مشابه سال گذشته 23 درصد رشد داشته است. 

این گزارش می‌افزاید:  تولید مینی‌بوس و میدل‌باس در 6 ماه نخست امسال نسبت به مدت مشابه سال گذشته نیز 3 درصد رشد داشته است. با این حال اما تولید اتوبوس در شهریور امسال نسبت به شهریور سال گذشته 35 درصد کاهش داشته و در 6 ماه نخست امسال نسبت به مدت مشابه سال گذشته 25 درصد کاهش یافته است. در 6 ماه ابتدای امسال 420 دستگاه اتوبوس و در 6 ماه ابتدای سال گذشته 560 دستگاه اتوبوس تولید شده است. این یعنی پیش‌بینی می‌شود تولید خودرو در پایان سال به ۱,2 میلیون دستگاه برسد.

تولید کامیونت، کامیون و کشنده نیز در 6 ماه نخست امسال نسبت به مدت مشابه سال گذشته 44 درصد رشد داشته است. در مجموع تولید انواع خودرو در 6 ماه نخست امسال نسبت به مدت مشابه سال گذشته 23 درصد رشد داشته است به‌طوری که در 6 ماه اول سال گذشته 524 هزار و 256 دستگاه انواع خودرو در کشور تولید شده اما در 6 ماه ابتدای امسال 642 هزار و 930 دستگاه انواع خودرو تولید شده است.

گفتنی است در 6 ماه نخست سال 1398 در مجموع 379 هزار و 796 دستگاه انواع خودرو و در 6 ماه نخست سال 1399 در مجموع 468 هزار و 953 دستگاه انواع خودرو در کشور تولید شده بود. همچنین در این مدت در سال 1400 در مجموع 486 هزار و 444 دستگاه انواع خودرو تولید شده بود.

* برنامه تحول صنعت خودرو

در ابتدای دولت سیزدهم صنعت خودروی کشور در وضعیت نامطلوبی بود به‌گونه‌ای که از سال ۱۳۹۷ تا ۱۴۰۰ عملا تولید خودرو به زیر یک‌میلیون دستگاه در سال افت کرده بود و پدیده تولید ناقص و انباشته شدن خودروها در پارکینگ خودروسازان به عارضه‌ای مزمن در صنعت خودروی کشور تبدیل شده بود.

نتیجه این عارضه، افت کیفی محصولات انبارشده در پارکینگ خودروسازان و افزایش بدهی خودروسازان به زنجیره تامین و همچنین تقاضای انباشته شده در بازار خودروی کشور بود به طوری که عرضه غیرشفاف و قطره‌چکانی خودرو به بازار باعث رواج قرعه‌کشی و تبدیل بازار خودرو به جولانگاهی برای سوداگری شده بود.

متقاضیانی بودند که در ۲۰ دوره پیاپی عرضه محصولات یک خودروساز شرکت می‌کردند و خودرویی به آنان تعلق نمی‌گرفت، یا آنکه سامانه فروش یک خودروساز در عرض چند دقیقه نخست تکمیل ظرفیت را اعلام می‌کرد؛ این در حالی بود که ظرفیت تولید در صنعت خودروی کشور وجود داشت و فقط کافی بود با سیاست‌گذاری درست و تزریق نقدینگی، امکان بهره‌برداری از مزیت بازار برای خودروساز فراهم شود.

نقشه راه تحول صنعت خودروی ایران بر اساس برنامه تدوین‌شده وزارت صنعت، معدن و تجارت شامل 3 مرحله اصلی آماده‌سازی و احیای ظرفیت‌های موجود (نیمه دوم سال ۱۴۰۰ تا پایان سال ۱۴۰۱)، استانداردسازی همه محصولات و تمرکز بر گسترش صادرات (سال ۱۴۰۲) و تمرکز بر همکاری‌های فناورانه منطقه‌ای و بین‌المللی (سال‌های ۱۴۰۳ و ۱۴۰۴) است.

حذف محصولات قدیمی، تولید محصولات متکی بر طراحی بومی (دانش‌بنیان شدن خودروسازی)، دستیابی به کیفیت رقابتی، بهره‌برداری از فرصت خارجی و گسترش بازارهای صادراتی مبتنی بر محصول و فناوری و همکاری‌های فناورانه خارجی بر مبنای طراحی و سرمایه‌گذاری مشترک در فناوری‌ها، از جمله برنامه‌های پیش‌بینی شده است.

با طراحی برنامه تحول صنعت خودروی کشور و اجرای گام نخست آن، یکی از بالاترین رشدهای تولید خودرو در دنیا در سال ۱۴۰۱ در صنعت خودروی کشورمان محقق شد به‌گونه‌ای که با تولید یک میلیون و ۳۴۷ هزار خودرو در این سال بسیاری از ظرفیت‌های معطل در سایت‌های تولید خودروسازان به کار گرفته و جلوی تولید خودروی ناقص گرفته شد و در عرضه خودرو نیز با اجرای طرح سامانه یکپارچه نوبت‌دهی، در عمل شفافیت لازم برای مدیریت تقاضا در حوزه خودرو فراهم آمد.