سمیرا کریمشاهی: نزدیک به 3 سال می‌شود دولت رجب طیب اردوغان در ترکیه پس از یک دهه بحران و فراز و نشیب در روابطش با رژیم‌ صهیونیستی، به برقراری روابط عادی و سپس استحکام بخشیدن به آن رو آورده است. این اقدام در زمره دومینوی عادی‌سازی روابط دولت‌های عربی با اسرائیل قرار نمی‌گرفت، چون ترکیه بعد از تاسیس این رژیم منحوس، نخستین کشوری در جهان اسلام بود که اسرائیل را به رسمیت شناخت و نسبت به برقراری روابط با آن رژیم اقدام کرد.

از سال 2002 تاکنون که قدرت در ترکیه تحت تسلط اردوغان و یارانش قرار دارد، مساله حمایت از فلسطین در عین حفظ روابط عمیق با اسرائیل برای سران حزب عدالت و توسعه چالش‌برانگیز بوده است. اردوغان از طرفی داعیه‌ نقش‌آفرینی مؤثر در جهان اسلام و رقابت در کنار ایران و عربستان را در این زمینه دارد و بخوبی می‌داند برای ملت‌های مسلمان «مساله فلسطین» تا چه حد حیاتی و حساسیت‌برانگیز است و از طرف دیگر معادلات سیاسی - امنیتی را به گونه‌ای برای دولت خود و کشورش ترسیم می‌کند که نمی‌تواند از حفظ رابطه با اسرائیل هم بگذرد.

بنابراین هرگاه جنایت‌های رژیم صهیونیستی تا حد جنگ‌افروزی بالا می‌گیرد، دردسرهای اردوغان هم آغاز می‌شود. شروع هر بحران در سرزمین‌های اشغالی میان 2 جبهه، به معنی سایه تهدید بر روابط دوجانبه ترکیه و اسرائیل است. مهارتی که دولت اردوغان در مدیریت روانی و اقناع افکار عمومی داشته، باعث شده در جنگ‌های متعددی که فلسطینیان کرانه باختری و غزه را پشت سر گذاشته‌اند، اردوغان بتواند خود را حامی فلسطین نشان دهد و بخشی از امکانان دولت را در کمک‌رسانی بسیج کند و همزمان تلاش کرده است روابط آنکارا-تل‌آویو را با حداقل آسیب مدیریت کند که در بعضی اوقات با شکست مواجه شده است.

اما همانطورکه گفته شد، از دور جدید بهبود روابط ترکیه با اسرائیل مدت زیادی نمی‌گذرد. با عملیات توفان الاقصی و جنایت‌ بی‌سابقه رژیم صهیونیستی علیه مردم غزه، قطعا دولت اردوغان نگران است تلاش‌ها و پذیرفتن‌ هزینه‌های برقراری روابط، عقبگردی را تجربه کند. موضع‌گیری محتاطانه اردوغان بعد از 7 اکتبر و ابراز همدردی با هرتزوگ، رئیس رژیم صهیونیستی، انتقادات زیادی را علیه دولت اردوغان در شبکه‌های اجتماعی ترکیه به همراه داشت. پیوند تاریخی، فرهنگی  و البته دینی  مردم ترکیه با ملت فلسطین باعث شده همواره نخستین واکنش‌ها را به صورت خودجوش علیه ظلم و جنایتی که در حق مردم فلسطین صورت می‌گیرد، داشته باشند. خیابان‌های شلوغ این روزهای شهرهای ترکیه به همراه موج انتقادات در فضای مجازی و احزاب این کشور که موقعیت را مناسب دیده‌اند، همه دولتمردان ترکیه را تحت تاثیر قرار می‌دهد.

دولت اردوغان با تمام چالش‌ها و سختی وضعیت موجود، موفق شد 2 انتخابات مهم و حیاتی را پشت سر بگذارد، در حالی ‌که با فاصله اندکی یک انتخابات مهم دیگر (شهرداری‌ها) را مقابل خود می‌بیند و بخوبی آگاه است در این فرصت چند ماهه، رویدادی در این سطح مانند حوادث غزه اگر کنترل نشود تا چه میزان می‌تواند بر فضای داخلی و آینده سیاسی آنها تاثیر بگذارد. از همین رو میزان کنشگری احزاب سیاسی ترکیه در این ‌روزها حائز اهمیت است.

بعد از شنبه‌ سیاه صهیونیست‌ها، درحالی که اردوغان طرفین را به خویشتنداری دعوت کرد، کمال قلیچداراوغلو، مخالف اصلی و غربگرای دولت، در یک واکنش هوشمندانه از ملت فلسطین حمایت کرد تا انتقادات بیشتری را به سمت اردوغان روانه کند. حزب اسلام‌گرای سعادت و حزب آینده به رهبری داووداوغلو، 2 حزبی بودند که در ائتلاف مخالفان اردوغان حضور داشتند و این روزها رهبری اصلی تجمعات مردمی علیه جنایات اسرائیل را بر عهده دارند. داووداوغلو جنایت بیمارستان المعمدانی را «قتل عام» و «تروریسم دولتی» اسرائیل نامید و اینکه اعلام انزجار در قالب راهپیمایی‌های خیابانی را ادامه خواهند داد. فاتح اربکان، رهبر حزب رفاه جدید که جزو متحدان اردوغان محسوب می‌شود، از دیگر چهره‌های فعال حاضر در تجمعات شهری ترکیه است و به نظر می‌رسد می‌خواهد میراثدار پدرش، نجم‌الدین اربکان در دشمنی با اسرائیل باشد. او در واکنش به جنایت هولناک هدف قرار دادن بیمارستان در غزه، با وحشی خطاب کردن اسرائیل، مردم را به تجمع مقابل مقرهای دیپلماتیک این رژیم در ترکیه فراخواند.

 اعضای حزب وطن با گرایش‌های ضد استعماری نیز از اقدامات دولت‌ آنکارا به‌شدت ناراضی‌اند. آنها معتقد به شدیدترین واکنش‌ها مانند بستن پایگاه‌های نظامی آمریکایی، قطع ارتباط با اسرائیل و اخراج سفیر و توسل به زور هستند.

در واکنش به جنایت بیمارستان المعمدانی، دوغو پرینچک، رهبر این حزب در گفت‌وگوی زنده با شبکه اولوسال حاضر شد و واکنش‌های زبانی مقامات ترکیه را به باد انتقاد گرفت. رهبر حزب وطن با کنایه به نعمان کورتولموش، رئیس پارلمان ترکیه که گفته بود با صدای بلند باید بر سر اسرائیل فریاد زد، اعلام کرد: پیروزی در جنگ با فریاد به دست نمی‌آید. جنگ با زور و سلاح پیروز می‌شود. اگر قرار است ترکیه برای فلسطین گام بردارد، ابتدا دولت باید راه خود را از آمریکا جدا کند. پایگاه‌های آمریکا در ترکیه باید فوراً پاکسازی شوند و راه خودمان را از ناتو جدا کنیم. اوزگور بورسالی، دبیرکل حزب وطن نیز در پیامی اعلام کرد ترکیه با از سرگیری فوری روابط با سوریه و همکاری با ایران و روسیه می‌تواند به تررویسم در منطقه به رهبری اسرائیل و آمریکا پایان دهد و این حمایت واقعی از فلسطین خواهد بود.

سیاست ترکیه طی 10 روز ابتدایی تحولات غزه به اصطلاح یکی به نعل زدن و یکی به میخ شبیه بود. به عنوان مثال همزمان که محموله‌های کمکی این کشور برای غزه به پشت گذرگاه رفح می‌رسد، از سوی دیگر کمک چهارتنی ترکیه به رژیم صهیونیستی نیز به بندر حیفا ارسال شده است. از سه‌شنبه‌شب و بعد از جنایت بیمارستان المعمدانی، خشم تازه‌ای سرتاسر این کشور را فرا گرفته که ادامه این سیاست را برای دولت این کشور سخت می‌کند. با اینکه در بیانیه‌ وزارت خارجه ترکیه در محکومیت جنایت سه‌شنبه‌شب نامی از عامل آن یعنی صهیونیست‌ها نیامده است اما مقامات ترکیه‌ای ناچار شده‌اند با لحن تندتری علیه اسرائیل موضع‌گیری کنند. مردم ترکیه از همان شب مقابل سفارت و کنسولگری این رژیم تجمع کردند و اگر ممانعت پلیس ترکیه نبود، چه‌بسا این مقرها به تصرف مردم درمی‌آمد. اسرائیل به صهیونیست‌های حاضر در ترکیه هشدار داده هرچه سریع‌تر این کشور را ترک کنند. در تجمع سه‌شنبه‌شب مردم ترکیه، یک بنر توسط افرادی که گفته می‌شود از حزب چپ(SP) بودند در مقابل سفارت اسرائیل به اهتزاز درآمد که روی آن نوشته بود: «الروم را فراموش نکنید». افرایم الروم، سرکنسولگر اسرائیل در ترکیه بود که در سال 1971 توسط جریان چپ افراطی ترکیه و افرادی همچون حسین جواهر و ماهر چایان ربوده و به قتل رسید. 

دولت ترکیه به منظور برون‌رفت از فشار فضای داخلی و مطالبه اقدام عملی علیه اسرائیل، به دنبال ابتکار عملی است که صهیونیست‌ها را از طریق فشار بین‌المللی از ادامه اقدامات جنایتکارانه‌شان در غزه منصرف کند. طرح اولیه چنین اقدامی را هاکان فیدان، وزیر خارجه ترکیه در رایزنی با مقامات منطقه‌ای از جمله مصر و همچنین گفت‌وگو با طرف آمریکایی مطرح کرده است. محور اصلی ابتکار فیدان تضمین صلح پایدار در فلسطین اشغالی با مهار اسرائیل توسط چند کشور نقش‌آفرین به عنوان ضامن است تا به‌تدریج این سرزمین به سمت ایده دو دولتی حرکت کند. هرچند جزئیاتی از طرح وزیر خارجه ترکیه در دست نیست اما تجربه نزدیک به 80 سال مواجهه با رژیم صهیونیستی ثابت کرده چانه‌زنی‌های دیپلماتیک صرفا می‌توانند اثری موقت و کوتاه‌مدت داشته باشند و شرارت این رژیم، از پشت میزهای مذاکره خاموش شدنی نیست و به نظر می‌رسد خود مقامات ترکیه بویژه شخص فیدان هم به این مهم آگاه باشند. اما همانطور که گفته شد اردوغان برای خروج از زیر فشار داخلی با طرح‌های دیپلماسی زمان می‌خرد و امیدوار است تحولات غزه به سمت و سویی نرود که دولت ترکیه مجبور به خروج از لاک احتیاط شود.