پس از پیروزی انقلاب اسلامی، سفارت آمریکا به مرکزی برای جاسوسی و توطئه علیه ایران تبدیل شد. یکی از این توطئه‌ها، طراحی جنگ داخلی و ایجاد ناامنی در مناطق مرزی ایران بود که رهبر انقلاب اسلامی نیز در دیدار اخیر دانشجویان و دانش‌آموزان به آن اشاره کردند. 

آمریکا از همان روزهای ابتدایی پیروزی انقلاب اسلامی، در فکر تجزیه  ‌ایران به چند منطقه کوچک‌تر بود تا از ‌این راه بتواند ابتدا حاکمیت مرکزی را تضعیف کند و سپس دست به براندازی انقلاب اسلامی بزند. در راستای این هدف، آمریکا توطئه‌های گوناگونی را طرح‌ریزی کرد.

به گزارش «وطن امروز» به نقل از مرکز اسناد انقلاب اسلامی و بنا بر اسناد کشف‌شده از لانه جاسوسی آمریکا، یکی از دیپلمات‌های آمریکایی به نام «جان گریوز» اظهار می‌کند: «هیچ‌یک از گروه‌‌ها، اعم از رهبران سنتی، نیروهای مسلح، مدیران و تکنسین‌های غرب‌زده، سیاستمداران لیبرال‌‌دموکرات، آرمان‌گرایان شبه‌‌نظامی و بالاخره افراطیون چپ‌گرا که شامل کمونیست‌‌ها نیز می‌شوند، نمی‌توانند به نحو آشکار برای به دست گرفتن قدرت اقدام کنند؛ چون همیشه ‌این خطر هست بنیادگرایان اسلامی که از حمایت بی‌دریغ توده‌ها برخوردارند، آنها را نابود کنند. معذلک بنیادگرایان اسلامی نیز آسیب‌‌پذیر هستند. به نظر من حداقل ۲ سناریو وجود دارد که می‌توان آشوب به پا کرد و باعث سقوط نهایی آنان شد».

گزارشگر سفارت آمریکا سناریوی اول را اینگونه تشریح می‌کند: «نیروهای رو به تفرق ناشی از نارضایتی‌های نژادی و منطقه‌ای، که اگر به نحو نامناسبی با آنها برخورد شود، می‌توانند سبب بسته شدن حوزه‌های نفتی و رکود در اقتصاد سنتی شوند یا ناسیونالیسم آنقدر بی‌اثر شود که توده‌های مردم از عدم استعداد و توانایی رهبران اسلامی خود ناراضی و ناامید شوند».

در یک سند دیگر به تاریخ 15 مرداد 1358 که دارای طبقه‌‌بندی «سری» است، چنین آمده است: «کردها ممکن است از قدرت کافی برای تضمین خودمختاری بیشتر برای خود در غرب‌ ایران برخوردار باشند اما در حال حاضر فکر می‌کنیم آنها قادر به بسط قدرت و نفوذ خود جهت براندازی دولت نیستند. اگر کردها، آذربایجانی‌ها، اعراب و سایر گروه‌‌های قومی، تلاش‌های خود را هماهنگ کنند (اغتشاش همزمان) و در جهت مشترک سرنگونی دولت کنونی، با یکدیگر همکاری و از یکدیگر حمایت کنند، به عقیده‌ ما آنها امکان موفقیت دارند».

در راستای پیاده کردن این طرح‌ها، پس از پیروزی انقلاب اسلامی، آمریکا به حمایت پنهانی از گروه‌های تجزیه‌‌طلب پرداخت. «حزب دموکرات کردستان ‌ایران» که برای تجزیه کردستان از ‌ایران دست به فعالیت زده بود، در همان نخستین ماه‌های فعالیت خود (اوایل تابستان 1358) میلیون‌‌ها دلار کمک از «پیمان ناتو» دریافت کرد و از نخستین گروه‌هایی بود که وارد مبارزه‌ مسلحانه با نظام نوپای جمهوری اسلامی شد.

علاوه بر این، «مایلز کاپلند» نیز که در جنگ دوم جهانی با ژنرال «دونوان» در دستگاه امنیتی ارتش آمریکا و در تدارک کودتای 28 مرداد 1332 نیز با «کرمیت روزولت» همکاری کرده بود، اوایل سال 1979 (1358) به ‌عنوان عضو گروهی از مشاوران بین‌‌المللی برای دیدار از مناطق عشایری و بررسی امکان شورش آنها به ‌ایران سفر می‌کند.

پس از مدتی، ۲ نفر از رؤسای سابق ‌ایل قشقایی به نام‌‌های خسرو و ناصر قشقایی از آمریکا و آلمان غربی به‌ ایران آمدند و بلافاصله به استان فارس عزیمت و مدعی ریاست ‌ایل قشقایی شدند. برادران قشقایی با حمایت از بنی‌‌صدر، تلاش زیادی کردند تا عشایر فارس را مجددا زیر پرچم خود گرد آورند و یک آشوب تجزیه‌طلبانه جدید را در منطقه حساس کوچ‌ ایل قشقایی (از جنوب اصفهان تا خلیج فارس) پدید آورند.

خسرو قشقایی قبل از بازگشت به‌ ایران، به واشنگتن رفته و طرح عملیات را با مقامات سازمان «سیا» هماهنگ ساخته‌ بود اما توطئه برادران قشقایی به‌رغم تمهیدات مفصل مادی و فرهنگی به نتیجه نرسید. سرانجام، شورش نافرجامی که به غائله «اردوخان» شهرت یافت، تنها توانست عده معدودی را به ‌عنوان اعضای ثابت به خود جذب کند که شورش آنها نیز با مداخله‌ قوای انتظامی پایان یافت.

اما دولت آمریکا که در سال 1358 تلاش بسیاری برای حمایت از طرح‌‌های تجزیه‌طلبانه‌ گروهک‌های مختلف به عمل آورده بود، با توجه به وضعیت نه‌چندان مساعد کشور در آن مقطع، آنچنان به موفقیت ‌این طرح‌ها دل بسته بود که یکی از سناتورهای آمریکایی به نام سناتور «جکسون» طی مصاحبه‌ای در مهر 1358 اظهار کرده بود: «انقلاب ‌ایران محکوم به شکست است و آن کشور در آستانه تجزیه به قطعات کوچک است».

در جریان اغتشاشات پاییز 1401 نیز پروژه تجزیه ایران هدف اصلی گروه‌های ضدایرانی بود؛ گروه‌هایی که تحت حمایت مستقیم رژیم صهیونیستی، آمریکا و دیگر دولت‌های غربی از جمله انگلیس و فرانسه بودند.

با آغاز آشوب‌های خیابانی از اواخر شهریورماه سال قبل، گروه‌های تجزیه‌طلب در غرب کشورمان تمام اهتمام خود را به بهره‌برداری از این ناامنی‌ها معطوف کردند. با این حال همه چیز به برنامه‌ریزی گروه‌های تجزیه‌طلبی همچون کومله و دموکرات محدود نمی‌شد. بهره‌گیری از این گروه‌ها به شکل ویژه‌تری از سوی دولت‌های غربی به عنوان برنامه‌ریزان اغتشاشات نیز پیگیری می‌شد. ضدانقلاب خارج‌نشین نیز ابایی از نشست و برخاست با تجزیه‌طلبان نداشت. 

در همان روزها، یک فایل صوتی از رعنا رحیم‌پور، خبرنگار بی‌بی‌سی فارسی منتشر شد که عملا به وجود یک سناریو برای فعال کردن گسل‌های قومیتی و حرکت به سمت تجزیه‌طلبی در حاشیه آشوب‌های خیابانی در ایران اعتراف می‌کرد. در این فایل صوتی وی به شکل بی‌پرده از هدف تکه‌تکه و تجزیه شدن ایران خبر می‌دهد و تاکید می‌کند هدف پشت پرده آشوب‌طلبی‌ها در ایران نه دموکراسی، بلکه تجزیه است! رحیم‌پور مشخصا خبر می‌دهد در رسانه سعودی اینترنشنال ابلاغ شده که فقط با رهبران احزاب «تجزیه‌طلب» گفت‌وگو و به آنها تریبون داده شود.