گروه اقتصادی: توافقنامه احداث راه‌آهن رشت - آستارا اواخر اردیبهشت‌ماه امسال میان جمهوری اسلامی ایران و جمهوری فدراتیو روسیه طی مراسمی با حضور روسای جمهوری ۲ کشور به امضا رسید. 

جمهوری اسلامی ایران و روسیه با هدف تکمیل گذرگاه ریلی شمال - جنوب که جنوب آسیا را به شمال اروپا متصل می‌کند، توافقنامه احداث راه‌آهن رشت - آستارا را امضا کردند.

گذرگاه ریلی شمال - جنوب یکی از مسیرهای اصلی ترانزیت کالا از جنوب آسیا به شمال اروپا به شمار می‌رود که احداث آن از بیش از ۲ دهه پیش در دستور کار بوده و در دولت سیزدهم با شتاب بیشتری برای فعال‌سازی این ظرفیت ریلی تلاش شده است.

مسیر غربی کریدور شمال - جنوب که کشورهای روسیه، جمهوری اسلامی ایران و جمهوری باکو را شامل می‌شود از نظر ریلی دارای حلقه مفقوده‌ای به مسافت 162 کیلومتر بین رشت و آستارا بود که با امضای این توافق و احداث این مسیر ریلی عملا جنوب آسیا به شمال اروپا متصل خواهد شد.

بر اساس این توافقنامه فدراسیون روسیه 1.6 میلیارد یورو در این مسیر ریلی سرمایه‌گذاری خواهد کرد. قرار است این خط آهن راهبردی در مدت 48 ماه احداث شود.

طبق برنامه‌ریزی انجام شده شبکه برق در این قطعه به زیر زمین برده می‌شود.

پیگیری‌ها حاکی از آن است جمهوری باکو نیز طبق تعهد خود، ادامه این مسیر ریلی را در خاک خود تکمیل کرده و حتی تا یک کیلومتر در خاک ایران را هم ساخته است.

با تکمیل خط‌آهن رشت - آستارا و در ادامه اتصال به خط ریلی در کشور آذربایجان، حلقه مفقوده ریلی در کریدور ترانزیتی - ترکیبی شمال - جنوب با همکاری ایران و روسیه تکمیل خواهد شد و با تکمیل این کریدور ریلی، ایران هاب ترانزیت منطقه خواهد شد. حالا اخبار خوبی از همکاری طرف روس جهت تکمیل این خط آهن منتشر شده است.

* ۷۰ درصد مسائل فنی راه‌آهن رشت - آستارا از سوی روسیه نهایی شده است

معاون وزیر راه و شهرسازی در این باره گفت: ۷۰ درصد مسائل فنی راه‌آهن رشت - آستارا از جمله تعداد پل‌ها در طول مسیر، مسائل مربوط به بارگذاری میان ایران و روسیه نهایی شده و برای ۳۰ درصد باقی مانده نیز برنامه زمان‌بندی از سوی این کشور ارائه شده است. خیرالله خادمی درباره روند پیشرفت مراحل مربوط به طراحی و ساخت راه‌آهن رشت- آستارا افزود: توافقنامه‌ای با روسیه امضا شده تا این کشور برای احداث و تکمیل راه‌آهن رشت - آستارا وام دولتی در اختیار ما قرار دهد. وی خاطرنشان‌ کرد: این توافقنامه شامل شرایط عمومی و خصوصی موافقتنامه، الزامات کارفرما و ساختار همکاری در حوزه هزینه‌ها و برنامه زمان‌بندی اجراست. مدیرعامل شرکت ساخت و توسعه زیربنا‌های کشور همچنین از امضای نقشه‌های اجرایی راه‌آهن رشت - آستارا خبر داد و گفت: پس از نشست‌های فنی و تخصصی فراوان توسط کارشناسان دو کشور، نقشه راه به همراه اصلاحات ویژه برای افزایش سرعت و ظرفیت مسیر تهیه شد و توافقات انجام‌شده به امضای طرفین رسید. وی تاکید کرد: برنامه‌هایی پیش‌بینی شده که در صورت تاخیر روس‌ها، هزینه‌های این خط ریلی از طریق منابع داخلی تامین شود و تکمیل آن وابسته به مشارکت روس‌ها نباشد. خادمی بیان ‌داشت: دولت روسیه یک شرکت برای اجرای پروژه معرفی کرده و ایران نیز برای نهایی کردن مباحث طراحی و فنی، همچنین برآورد قیمت‌ها و به توافق رسیدن ۲ کشور درباره آنها، ۶ ماه به روسیه فرصت داده است. وی یادآور شد: از این فرصت ۶ ماهه، 2.5 ماه باقی مانده و در این مدت مطالعات منطقه‌ای و بازدید‌های محلی برای ارائه طرح نهایی و قیمت نیز انجام می‌شود تا در صورت تایید ایران، عملیات اجرایی آغاز شود. معاون وزیر راه و شهرسازی افزود: همچنین نقشه راه به همراه اصلاحات ویژه برای افزایش سرعت و ظرفیت مسیر تهیه و توافقات انجام‌شده به امضای طرفین رسیده است. وی ادامه ‌داد: تاکنون ۲ کشور درباره مسائلی مثل نقاط اجباری، تعداد پل‌های مسیر ریلی، شرایط و طول ایستگاه و محوطه آنها، همچنین شرایط بارگذاری به نتیجه رسیده‌اند و ۷۰ درصد مسائل فنی این پروژه حل شده است. خادمی اظهار داشت: در جلسه اخیر برنامه زمان‌بندی برای ۳۰ درصد باقی مانده و کار‌های اولیه و امور فنی از سوی روسیه تهیه و تحویل شده تا در مدت ۶ ماه تعیین‌شده تعهدات خود را اجرا کنند. وی تاکید کرد: به ‌منظور بررسی زوایای مختلف این همکاری در حوزه هزینه‌های اجرایی در محل اجرای این پروژه، می‌توان از تخصص و توان شرکت‌های ایرانی برای اتمام هرچه سریع‌تر این بخش نیز استفاده کرد. ابرپروژه ریلی رشت - آستارا که قرار است در مدت ۳ سال ساخته شود، در سال نخست بهره‌برداری یک میلیون مسافر و حدود ۱۰ میلیون تن بار را جابه‌جا خواهد کرد و بر این اساس می‌تواند سالانه تا ۲۰ میلیارد دلار برای ایران درآمدزایی داشته باشد. قرار است راه‌آهن رشت - آستارا در سال نخست ساخت، پیشرفت ۲۵ درصدی داشته باشد که این رقم در سال دوم به ۵۰ درصد می‌رسد و سال سوم و پایانی ۲۵ درصد نهایی کار پیش خواهد رفت.

* کریدور شمال - جنوب چیست؟

دالان شمال - جنوب، یکی از مسیرهای مهم ترانزیتی در آسیای میانه است که مسافت ۱۶ هزار کیلومتری حمل بار از طریق کانال سوئز را با یک مسیر ۷ هزار کیلومتری جایگزین کرده و در مقایسه با مسیرهای سنتی از نظر مسافت و زمان تا ۴۰ درصد کوتاه‌‌تر و از نظر هزینه تا ۳۰ درصد ارزان‌‌تر است. در این کریدور، اتصال خلیج عمان و بندر چابهار در ساحل شرق دریای مکران یا دریای عرب به عنوان بندری استراتژیک به این راهگذر در مبادله کالا به شرق کشور و همسایه‌های شرقی و آسیای میانه نقش مهمی ایفا خواهد کرد. این کریدور تحت یک پروژه ترانزیتی چندوجهی عمل می‌کند و ۲ حمل دریایی، یکی حمل دریای خزر و دیگری حمل جنوب را شامل می‌شود و توسط یک بارنامه سراسری از طریق ترکیب خشکی و دریا انجام می‌شود و کشتی به مقصد می‌رسد.

این کریدور از ۳ محور تشکیل شده است؛ محور میانی از طریق دریای خزر است که مسیر زمینی از سن‌پترزبورگ در شمال غرب روسیه به منطقه آستاراخان در دریای خزر آغاز و سپس از طریق دریا توسط کشتی‌ها به بندر انزلی ایران منتقل می‌شود. در نهایت با حمل‌و‌نقل زمینی به بندر چابهار و سپس به بمبئی هند وصل می‌شود. محور شرقی، مسیری زمینی است که از روسیه به ایران شروع می‌شود و از قزاقستان، ترکمنستان و ازبکستان می‌گذرد. مسیر غربی از روسیه به ایران و از طریق آذربایجان بوده و مستلزم تکمیل ساخت خط ریلی رشت - آستارا در داخل ایران است.

* چرا راه‌آهن رشت - آستارا مهم است؟

خط‌آهن رشت - آستارا در شمال ایران حلقه مفقوده این کریدور است و در صورت احداث این قطعه ریلی، می‌توان گفت بندر بمبئی در هند تا هلسینکی فنلاند به طول ۱۳ هزار کیلومتر، با اتصال مستقیم ریلی و با عبور از خاک ایران به یکدیگر متصل خواهند شد. مسیر ریلی رشت - آستارا حتی به راهگذر «شرق -  غرب» نیز معنا می‌بخشد و قطار کانتینری شانگهای - تهران را می‌توان از مسیر رشت - آستارا - تفلیس، راهی اروپا کرد. اگر این بخش از کریدور ریلی تکمیل شود، کشورهایی مثل آذربایجان و روسیه می‌توانند از کوتاه‌ترین مسیر به خلیج‌فارس و آب‌های آزاد متصل شوند و در هزینه‌های خود نیز صرفه‌جویی کنند. هزینه حمل کالاهای ترانزیتی از این مسیر، ۳۰ درصد نسبت به سایر مسیرهای منطقه ارزان‌تر است و زمان حمل‌ونقل کالاهای هندی به روسیه هم از طریق کانال سوئز به نصف کاهش می‌یابد.

برای ایران این کریدور دسترسی به ۱۰ شهر روسیه با یک میلیون مصرف‌کننده یا بیشتر در امتداد رودخانه ولگا را باز می‌کند اما به عنوان یک مسیر اتصال به آسیای مرکزی و منطقه دریای سیاه گسترده‌تر است. کالاهای ایرانی را می‌توان از طریق آذربایجان به سمت شرق به بندر آکتائو قزاقستان فرستاد. با این حال یک احتمال دیگر، نگاه به سمت غرب به سمت بنادر دریای سیاه گرجستان و بازار اروپاست. این احتمال با لغو تحریم‌های آمریکا واقعی‌تر خواهد بود.