محمدرضا اسماعیلی: عمرش 22 سال بود؛ شاید در ابتدا بگوییم سن بسیار پایینی است اما در میان جوایز ادبی کشور پیشکسوت بود.

چرا نام یک جایزه ادبی که در بستر مسجد شکل گرفت به نام شهید است؟ شهید حبیب غنی‌پور هم خود اهل قلم بود. وی یکی از اعضای نویسندگان این مسجد بود که سال 59 فعالیت ادبی خود را با انتشار کتاب «سوره بچه‌های مسجد» شروع کرد و با تحصیل در رشته ادبیات دانشگاه شهید بهشتی، این راه را ادامه داد. شهید غنی‌پور چند بار عازم جبهه شد و سرانجام در عملیات کربلای 5 به شهادت رسید و به همین دلیل، این جایزه به نام او متبرک شده است و در سالروز عملیات کربلای 5 اختتامیه این جایزه ادبی در مسجد برگزار می‌شد. 

لازم است درباره تنها مسجد تربیت‌کننده قصه‌نویس به دهه 50 بازگردیم؛ اواسط دهه 50، به همت زنده‌یاد امیر‌حسین فردی، نویسنده و مدرس نویسندگی که سال  92 درگذشت، محافل داستان‌خوانی و قصه‌گویی در کتابخانه مسجد جواد‌الائمه(ع) در یکی از محله‌های جنوب غرب تهران محله سی متری جی برگزار می‌شد. وی از موسسان شورای نویسندگی مسجد جواد‌الائمه(ع)  بود. مرحوم فردی در این مسجد که کتابخانه‌ای با 7 هزار عضو داشت، تلاش کرد ذائقه مخاطبان و کتابخوانان را تغییر دهد؛ در دوره‌ای که ادبیات انقلاب اسلامی به این سطح بلوغ نرسیده بود.

پس از پیروزی انقلاب اسلامی در سال ۱۳۵۷، جلسه‌های داستان‌نویسی  دوشنبه‌های هر هفته با حضور اعضای فعال‌تر و علاقه‌مندان داستان‌نویسی، آغاز شد و رونق خاصی به فعالیت‌های این جمع بخشید. جلسات صمیمی و پر‌شورِ این گروه یاد‌گیرنده، 18 سال دوام داشت که حاصل آن معرفی چندین نویسنده و منتقد ادبی به جامعه ادبیات داستانی ایران بود.

سال 1365 که حبیب غنی‌پور به شهادت می‌رسد در همان روزها یکی از دوستانش یعنی امیرحسین فردی ایده برپایی یک جایزه ادبی را می‌دهد و این ایده بعد از 11 سال یعنی سال 1376 اجرایی می‌شود؛ دوره‌ای که فقط جایزه کتاب سال برگزار می‌شد و در بدنه ادبیات انقلاب هیچ جایزه‌ای به این رسمیت و البته مردمی آغاز به کار نکرده بود. 

از سال 1376 تا همین دیروز که 22 دوره‌اش به طور خیلی ساده برگزار شد، این جایزه آثاری را در ۳ بخش رمان بزرگسال، رمان نوجوان و کودک معرفی می‌کرد. البته این جایزه مرامنامه داشت! که در بندهایی از این مرامنامه آمده است منتخب این جشنواره، همواره از میان کتاب‌هایی خواهد بود که با مضامین اعتقادی و اخلاقی شهید مغایر نباشد. این جشنواره بی‌توجه به نام ناشر و نویسنده و خط‌فکری و سیاسی آنها آثار را بررسی می‌کند، از حیثیت ادبیات داستانی دفاع  و آثاری را به جامعه معرفی می‌کند که ادبیات اثر از وجوه مختلف برجسته باشد. 

جایزه ادبی غنی‌پور در کنار جایزه ادبی جلال و کتاب سال که بودجه‌های دولتی دارند، رشد کرد اما چون در بستر مسجد برگزار می‌شد جایگاه ویژه‌ای در میان نویسندگان پیدا کرد. ویژگی جشنواره حبیب غنی‌پور این بود که در مسجد برگزار می‌شد و تنها جشنواره مسجدی دنیا بود.

با توجه به مستقل بودن جایزه شهید غنی‌پور، جوایزش هر سال بسته به شرایط متفاوت و گاهی به یک یا چند سکه، وجه نقد و گاه به چفیه‌ای متبرک از سرزمین نینوا تغییر هویت یافته است. با این حال بسیاری از نویسندگان برگزیده، جایزه نقدی را تقدیم مسجد می‌کنند تا دوباره صرف مسائل فرهنگی شود.

صبح روز سه‌شنبه شورای نویسندگی مسجد جواد‌الائمه(ع) در بیانیه‌ای طی ۴ بند فعالیت‌های خود را مرور و بیان کردند و در بند آخر هم پایان جایزه ادبی شهید حبیب غنی‌پور اعلام شد: «این شورا، با تحلیل چالش‌ها و اولویت‌های ادبیات داستانی معاصر ایران و با توجه به شرایط موجود و پیدایش نیازهای جدید مخاطبان، تصمیم گرفت همزمان با اعطای جوایز برندگان دوره بیست‌و‌دوم، پایان فعالیت این جایزه را اعلام و از این پس، توان خود را صرف زمینه‌های دیگری کند که تربیت نسل جدید داستان‌نویسان و انتقال تجربه‌ به نویسندگان نو‌قلم، از آن جمله‌اند...»

* معرفی بخش بزرگسال آخرین دوره جایزه

بنا بر اعلام دبیر جایزه کتاب سال شهید غنی‌پور به نقل از هیات داوران بخش رمان بزرگسال بیست‌ودومین دوره این جایزه ادبی، کتاب خسرو شیرین نوشته خسرو باباخانی از انتشارات کتابستان معرفت در این بخش به‌ عنوان کتاب سال انتخاب و معرفی شد.

به گزارش دبیرخانه این جایزه،‌ محمد ناصری، عضو شورای نویسندگان مسجد جوادالائمه(ع) و دبیر این دوره از جایزه اعلام کرد: داوران این بخش با مطالعه و رصد بیش از 1200 رمان منتشر شده در سال ۱۴۰۰ در ۳ مرحله به داوری پرداختند. در هر یک از جلسات و نشست‌های داوری، تعدادی کتاب برای بررسی بیشتر به جلسات و مراحل بعدی داوران راه یافت. قضاوت این تعداد کتاب پس از داوری به معرفی ۴ رمان به‌عنوان نامزد نهایی منجر شد: «خسرو شیرین»، نوشته آقای خسرو باباخانی؛

«نبودن»، نوشته آقای مهدی زارع؛

«19 تماس بی‌پاسخ»، نوشته خانم خدیجه خانی؛

«و تن دادم وطن»، نوشته خانم مریم بصیری.

* نتیجه نهایی

کتاب برگزیده سال: رمان «خسرو شیرین» نوشته خسرو باباخانی به دلیل پرداختی واقع‌گرایانه، تأمل‌برانگیز و دردناک از جنگ و آوارگی مردم جنوب و بویژه مردم نجیب آبادان و احترام ویژه به عشق و وفاداری، به عنوان کتاب سال جایزه شهید غنی‌پور معرفی می‌شود.

کتاب تقدیری: رمان 19 تماس بی‌پاسخ نوشته خدیجه خانی به دلیل توجه به موضوع بیماری پاندمیک «کووید-۱۹» و روایتی ساده از دلتنگی انسان‌ها در هنگامه بلایا و نیازشان به یکدیگر، قابل‌تقدیر شناخته شد.

 در پایان داوران گروه رمان جایزه شهید حبیب غنی‌پور، ضمن تقدیر از پدیدآورندگان رمان‌های منتشر شده در سال ۱۴۰۰ اعم از نویسنده، ناشر، توزیع‌کننده و سایر عوامل دخیل در آماده‌سازی یک رمان، از صمیم قلب به خادمان کتاب و ادبیات و داستان کشور، خسته نباشید و خدا قوت می‌گویند.

گفتنی است هیات‌ داوران این دوره در بخش رمان بزرگسال، آقایان: ابراهیم زاهدی مطلق، مصطفی خرامان و گلعلی بابایی بودند. 

«من و آقای همسایه» در بیست‌و‌دومین جایزه کتاب سال شهید حبیب غنی‌پور برگزیده شد.

بنا بر اعلام دبیر این جایزه به نقل از هیات داوران بخش نوجوان بیست‌ودومین جایزه ادبی شهید حبیب غنی‌پور، کتاب «من و آقای همسایه» نوشته علیرضا متولی از انتشارات به‌نشر در این حوزه به‌عنوان اثر برگزیده انتخاب و معرفی شد. به گزارش دبیرخانه این جشنواره،‌ محمد ناصری، عضو شورای نویسندگان مسجد جوادالائمه(ع) و دبیر این دوره از جایزه اعلام کرد:

داوران این بخش، از میان ۸۷۵ اثر - چاپ اول - منتشر شده در سال ۱۴۰۰، 19 عنوان را بعد از چند مرحله ارزیابی اولیه به مرحله نهایی آوردند. در این مرحله داوران پس از مطالعه دقیق و بحث و تبادل‌نظر و گفت‌وگو در جلسات حضوری سرانجام 4 اثر زیر را از میان این ۳۹ کتاب به‌عنوان نامزدهای نهایی بخش رمان نوجوان معرفی کردند:

۱- شوپه، نوشته آریا یعقوب‌زاده از انتشارات قصه و داستان

۲- من و آقای همسایه، نوشته علیرضا متولی از انتشارات به‌‌نشر

۳- پرواز اسب سفید، نوشته سیده‌ عذرا موسوی از انتشارات به‌نشر

۴- من ضامن، نوشته مصطفی خرامان از انتشارات به‌‌نشر

هیات ‌داوران بخش نوجوان معتقدند سال ۱۴۰۰، رمان نوجوان به لحاظ کمی و کیفی رشد چشمگیری نداشته که احتمالا یکی از دلایل آن شیوع کرونا و تبعات آن بوده است اما نباید از نظر دور داشت که این گروه سنی حساس که در مرحله بلوغ جسمی و ذهنی قرار دارند، بیش از هر چیزی به ادبیات پر‌مایه هویت‌ساز و آگاهی‌بخش نیازمند هستند، لذا جا دارد مدیران فرهنگی و نظام تعلیم‌ و‌ تربیت کشور با فراهم کردن تمهیدات و تسهیلات مناسب، از ترویج ادبیات کودک و نوجوان –بویژه در سطح مدارس- به‌ نحو موثر حمایت کنند، چرا که ادبیات غنی، بهترین رسانه برای ارتباط با مخاطب و موثرترین عامل بالندگی روحی و فکری 

اوست.

* نتیجه نهایی بخش رمان نوجوان

هیات ‌داوران بخش رمان نوجوان، کتاب «من و آقای همسایه»، نوشته علیر‌ضا متولی را به‌عنوان کتاب سال معرفی می‌کند که برخی دلایل آن عبارتند از: مخاطب‌شناسی مناسب و پرداختن به دغدغه‌های فکری و مسائل اجتماعی این گروه سنی، ایجاد کشش و خلق جهان داستانی جذاب و باور‌پذیر، شخصیت‌پردازی خوب و بر‌انگیختن حس همزاد‌پنداری در مخاطب. همچنین در این بخش کتاب «شوپه»، نوشته آریا یعقوب‌زاده، شایسته تقدیر دانسته شد.

توجه به موضوع حیاتی محیط‌زیست و خلق فضاهای طبیعت‌گرایانه زیبا و با‌شکوه در قالب روایتی دل‌نشین و پر‌ماجرا از جمله دلایل این انتخاب بوده است.

گفتنی است هیات‌ داوران این دوره خسرو باباخانی، حبیب یوسف‌زاده و محمدعلی قربانی بودند.

* معرفی برگزیدگان بخش کودک

بنا بر اعلام دبیر این جایزه و به نقل از هیات داوران بخش کودک بیست‌ودومین جایزه ادبی شهید حبیب غنی‌پور، کتاب «یک دروغ کوچولو» و «دوست بزرگ، دوست کوچک» در این بخش به‌عنوان آثار برگزیده انتخاب و معرفی شدند.

به گزارش دبیرخانه این جایزه،‌ محمد ناصری، عضو شورای نویسندگان مسجد جوادالائمه(ع) و دبیر این دوره از جایزه اعلام کرد: گروه داوری کودک جایزه شهیدحبیب غنی‌پور با مطالعه و پایش ۱۷۰۰ عنوان کتاب منتشرشده در سال ۱۴۰۰ پس از مرحله ریزش اولیه، ۵۶ عنوان کتاب را شایسته صعود به مرحله دوم داوری دانست. گروه داوران پس از مطالعه تطبیقی این آثار، 5 عنوان کتاب زیر را به‌ عنوان نامزدهای دریافت جایزه معرفی کرد:

 ۱- یک دروغ کوچولو، شکوه قاسم‌نیا

۲- قلب فروزان مترسک، جمال اکرمی

۳- دوست بزرگ، دوست کوچک، کلر ژوبرت

۴- قلب سفید پدربزرگ، مسلم ناصری

۵- غروب بازی، لاله جعفری

* نتیجه نهایی

کتاب برگزیده سال: کتاب یک دروغ کوچولو، نوشته شکوه قاسم‌نیا، به دلیل خلق اثری با نگاه خلاق، تخیل هنری و زبان عاطفی و بهره‌مندی هوشمندانه و ظریف از عناصر داستان کودک، در عین درونمایه‌های مناسب.

کتاب تقدیری: کتاب دوست بزرگ، دوست کوچک، نوشته کلر ژوبرت به دلیل بیان هنرمندانه و استفاده از شگردهای خلاق داستان کودک، در عین داشتن درونمایه عمیق. گفتنی است هیات‌ داوران این دوره در بخش کودک، آقایان: ناصر نادری، محمدحسن حسینی و علی‌اصغر جعفریان بودند.