محمد محمدی: جشنواره تئاتر فجر از دیرباز به‌ عنوان مهم‌ترین رویداد تئاتری کشور پس از پیروزی شکوهمند انقلاب اسلامی شناخته می‌شود؛ جشنواره‌ای که با فراز و فرودهایش همواره نقش بسیار مهمی در بدنه تئاتر ایفا کرده و طی بیش از 4 دهه برپایی به ظرفیت بی‌بدیلی در حوزه هنرهای نمایشی بدل شده است، البته در ادوار مختلف، این رویداد مهم و مؤثر دستخوش تغییرات و اعمال سلیقه‌های متعدد نیز بوده است و بر همین اساس نمی‌توان منظومه فکری معین و مشخصی را در سطح کلان برای این جشنواره متصور شد - که یکی از نقاط ضعف اساسی و اصولی از آغاز تاکنون به شمار می‌رود - البته طی سالیان گذشته تلاش‌های پراکنده‌ای برای تصویب سیاست‌های جامع و بالادستی انجام شد ولی هرگز رنگ واقعیت به خود نگرفت و در حد همان گام‌های نخستین و ابتدایی باقی ماند اما آنچه مشخص است، مهم‌ترین رویداد تئاتری کشور بر پایه تصمیم‌گیری‌های شخصی و فردی مسؤولان وقت حرکت کرده، در حالی ‌که پس از بیش از 4 دهه برگزاری انتظار می‌رفت قوانین مشخصی تدوین و ضمانت‌های اجرایی آن اتخاذ شود تا شاهد پراکندگی سیاست‌ها و در برخی موارد حتی متضاد در حوزه وظایف و ماموریت‌هایش نباشیم.

 اما همان‌طور که بیان شد با توجه ‌به عدم اتخاذ سیاست‌های جامع و ترسیم نقشه راه، دبیر جشنواره در این رویداد نقش و سهمی بسیار فراتر از وظایف و ماموریت‌ها بر عهده دارد تا جایی که بنا به اعتقادات و جریان فکری دبیر یکی از ادوار در دولت سابق، تلاش‌هایی برای تغییر نام جشنواره از فجر انقلاب اسلامی به‌ عنوان دیگری در دستور کار قرار گرفته بود که با حضور بموقع دستگاه‌های نظارتی از انجام آن جلوگیری شد. با حضور دولت سیزدهم، چهل‌ویکمین جشنواره تئاتر به عنوان دومین رویداد تئاتری در دولت فعلی شاهد یک رکوردشکنی کم‌نظیر بود. احیای جشنواره مناطق با تدبیر و همت مدیرکل هنرهای نمایشی سهم بسیار مهمی در مشارکت گروه‌های استانی در این رویداد داشت، تا جایی که تعداد گروه‌های حاضر با رشد چند صد برابری به حدود 2 هزار گروه رسید و این در حالی بود که میانگین نمایش‌های حاضر در سایر ادوار عددی حدود 150 نمایش بود که در تاریخ برپایی ادوار تئاتر فجر، دوره چهل‌ویکم را به دوره شاخص و بی‌نظیر بدل کرد. صدالبته این رشد و ثبت رکورد در کنار سیاست‌ها، حمایت‌ها و همدلی‌های اداره کل هنرهای نمایشی، مدیون حضور و تجربه کار اجرایی کوروش زارعی و حضورش در بطن و متن هنرهای نمایشی کشور طی 3 دهه فعالیت بود که خروجی کار را به یک افتخار ماندگار برای دولت سیزدهم و وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی بدل کرد.

اما اکنون پس از برپایی موفقیت‌آمیز دوره گذشته جشنواره تئاتر فجر انتظار می‌رود جشنواره چهل‌ودوم اگر بالاتر از دوره قبل نباشد، حداقل در حد و اندازه دوره گذشته برگزار شود، آن هم در وضعیت و شرایطی که اداره کل هنرهای نمایشی کشور با تلاش و اهتمام ویژه طی 2 سال گذشته اقدامات مهم و موثری را در تئاتر کشور انجام داده و حداقل در قیاس با وضعیت تئاتر در دولت گذشته شرایط بسیار درخشان و رو به رشدی را سپری می‌کند، از همین رو برپایی جشنواره تئاتر فجر به نوعی نمود و خروجی یک سال کار و تلاش دولت در حوزه تئاتر به شمار می‌رود، از این رو همان طور که پیش‌تر بیان شد، برپایی شکوهمند جشنواره انتظار تمام اهالی تئاتر، علاقه‌مندان و دغدغه‌مندان خواهد بود. با توجه به آنچه عنوان شد و در حالی ‌که کمتر از 2 ماه  تا آغاز مهم‌ترین ماراتن تئاتر کشور زمان باقی‌مانده، جز چند خبر از انتصاب مدیران بخش‌ها موضوع قابل‌توجهی از جشنواره چهل‌ودوم تئاتر فجر منتشر نشده است. حتی بر خلاف سالیان گذشته ظاهراً خبری هم از اعضای شورای سیاست‌گذاری نیست، ولو آنکه اگر در همین زمان کم نیز خبری منتشر شود، این سؤال مطرح می‌شود دقیقا این اعضا قرار است چه سیاست‌گذاری‌ای را انجام دهند، در حالی ‌که فراخوان منتشر و  دبیر و مدیران بخش‌ها نیز انتخاب شده‌اند و تنها بخش دریافت آثار باقیمانده که آن هم روبه‌ اتمام است و عملا موضوعی برای سیاست‌گذاری باقی نمانده و صرفاً یک شورای تزیینی خواهند شد که حضورشان دون‌ شأن جایگاه‌های حقوقی و حقیقی‌شان نیز خواهد بود.

بی‌تردید در این موقعیت همان‌طور که پیش‌تر بیان شد، دبیر نقش بسیار مهمی را ایفا می‌کند و با همین شرایط یکی از پارامترهای مهم در انتخاب سکان‌دار تئاتر فجر، تجربه اجرایی و حضور در میدان عمل این هنر بوده است. به‌ عنوان ‌مثال کورش زارعی، دبیر دوره چهل‌ویکم پیش از حضور در فجر بیش از 7 سال تجربه مدیریت مرکز هنرهای نمایشی حوزه هنری را در سوابق کاری خود داشته است. یا حسین مسافرآستانه، دبیر 4 دوره که دوره‌های سی‌ونهم و چهلم از آن جمله هستند، سال‌ها در مسند مدیرکلی مرکز هنرهای نمایشی و مدیر یکی از مهم‌ترین سالن‌های تئاتری کشور مسؤولیت داشته است. حتی اردشیر صالح‌پور دبیر دوره 33، رحمت امینی دبیر دوره 30، نادر برهانی‌مرند دبیر دوره‌های 37 و 38 و سعید اسدی دبیر دوره‌های 34 و 35 که همگی از اساتید معتبر و سرشناس دانشگاهی هستند نیز پیش از حضور بر مسند دبیری تئاتر فجر، سوابق مشخص و قابل ‌توجهی در حوزه اجرایی داشته‌اند اما در جمع سکانداران جشنواره تئاتر فجر بدون احتساب دهه‌های 60 و 70 که به دلیل تغییرات اساسی و بنیادین در تئاتر چندان نمی‌تواند مورد قیاس قرار گیرد، تنها یک دبیر است که بدون داشتن تجربه اجرایی به این سمت منصوب شده است و آن کسی نیست جز دبیر دوره پیش رو جناب آقای دکتر مهدی حامد سقاییان.

صدالبته حامد سقاییان از لحاظ علمی و پژوهشی و اهتمام ویژه‌اش طی سالیان طولانی به حوزه دانشگاه و تدریس که بسیار نیز قابل‌ احترام است، در زمره اساتید مطرح و خوش‌سابقه و خوشنام است اما عملا از فضای اجرایی و میدانی تئاتر دور بوده، در حالی که حضور در این فضا از جمله الزامات و صدالبته بدیهیات شخص دبیر جشنواره باید باشد و عملا با دارا بودن چنین ضعف بزرگی امروز شاهد هستیم به‌ رغم اندک‌زمان باقیمانده متأسفانه هیچ اتفاق قابل ‌ملاحظه‌ای در جشنواره چهل و دوم تئاتر فجر رخ نداده است و این باعث نگرانی شدید است که این رویداد و ظرفیت مهم که از یک سو مولود انقلاب اسلامی در حوزه هنر و از سوی دیگر نمود و برآیند تلاش‌های دولتی در حوزه تئاتر و هنرهای نمایشی طی سال گذشته به شمار می‌رود، نه ‌تنها انتظارات را برآورده نکند، بلکه دستمایه تخریب دولت نیز شود. در هر صورت از دیرباز جشنواره تئاتر فجر همواره مورد هجوم بدخواهان قرار گرفته، بویژه که در دوره پیش رو، با توجه ‌به ضعف‌های مورد اشاره، وضعیت نگران‌کننده‌ای را شاهد هستیم. از یک ‌طرف عدم تجربه دبیر در ظرفیتی با سهم و نقش بسیار فراوان و از سوی دیگر مسیر اشتباهی که برخی بدخواهان در لباس دوست به هدف زمینگیر کردن جشنواره پیش پای دبیر جشنواره قرار می‌دهند، بدون شک نگرانی‌ها را دوچندان کرده و این در حالی است که دولت و شخص مدیرکل هنرهای نمایشی طی سال گذشته حقا و انصافا با تمام تلاش‌ها و زحمات‌شان گام بزرگی در حوزه تئاتر کشور برداشته و بسیار حیف است با اشتباه و عدم توانایی در برپایی یک رویداد تمام این تلاش‌ها از بین برود. این در حالی است که با توجه به عملکرد کورش زارعی در جشنواره سال گذشته، این انتظار می‌رفت حکم دبیری‌اش برای دوره پیش رو نیز تمدید شود که در نهایت قرعه به نام فرد دیگری  درآمد. در هر صورت و با توجه به زمان باقیمانده، آنچه حائز اهمیت است اصلاح وضع موجود است که امیدواریم با ورود جدی و همه‌جانبه شخص مدیرکل هنرهای نمایشی به سرعت و در اندک زمان باقیمانده رخ دهد. از سویی می‌توان در شرایط فعلی به فکر انتصاب دبیر دوره چهل‌وسوم نیز بود؛ از یک سو با توجه به سکانداری آقایان طی 42 دوره، می‌توان برای نخستین بار یک بانو از اهالی تئاتر را به عنوان دبیر سال آینده انتخاب کرد و از سوی دیگر با پر رنگ کردن حوزه اجرایی در کنار دبیر خانم، شاهد حضور یکی از مدیران اجرایی شاخص برای بهبود وضعیت اجرایی در این جشنواره با وسعت سراسری کشور باشیم.