هوای پایتخت و اغلب کلانشهرهای کشور در حالی این روزها نفس شهروندان را گرفته است که طبق گزارش‌های موجود چنانچه اقدامات لازم در راستای توسعه حمل‌و‌نقل عمومی، اجرای قانون هوای پاک و برنامه‌های زیرساختی طی سال‌های گذشته انجام می‌شد، آلودگی هوا به این شکل شدید و آزاردهنده نبود.

به گزارش «وطن امروز»، هر ساله با ورود به ماه‌های سرد، آلودگی و انباشت آلاینده‌ها در پی وارونگی هوا، شهروندان را کلافه می‌کند تا عملکرد مسؤولان و دست‌اندرکاران نسبت به علل ناتوانی در حل این معضل زیر سوال رود. معضلی که به گفته کارشناسان و آنچه مردم قضاوت می‌کنند ناشی از انباشت اقدامات انجام‌نشده و بی‌توجهی به حل مشکل آلودگی هوا در گذشته است که دود آن اکنون به چشم و ریه مردم می‌رود. پدیده شومی که هر ساله باعث مرگ خیلی از هموطنان‌مان می‌شود و تبعات زیست‌محیطی منفی زیادی را به دنبال دارد. مهم‌ترین عامل آلودگی هوا دود ناشی از سوخت خودروها و موتوسیکلت‌های در حال ترددی است که طبق گزارش‌های موجود یک‌سوم آنها فرسوده هستند. اگر چه آلودگی هوا فقط مختص به ایران نیست و برخی کشورها نیز با چنین پدیده‌ای مواجهند اما خیلی از کشورهای دنیا با برنامه‌ریزی و انجام اقدامات اصولی چون حرکت در مسیر استفاده از سوخت پاک، توسعه حمل‌و‌نقل عمومی و خروج خودروهای فرسوده از چرخه فعالیت توانسته‌اند موفقیت‌هایی را در مهار آلودگی هوا کسب کنند؛ اقدامات حساسی که باید در کشور به صورت مستمر در همه دولت‌ها بخوبی انجام شود نه اینکه با ایجاد وقفه در برنامه‌ها و بی‌توجهی برای حل ریشه‌ای این مهم که حیات و ممات شهروندان به آن گره خورده است مغفول بماند. به طور مثال در دولت گذشته و در دوره مدیریت سابق شهری در تهران مسؤولان به جای توسعه زیرساخت برای حل مشکل آلودگی هوا چون توسعه حمل‌و‌نقل عمومی، اقدام درخور توجهی انجام ندادند و تمرکز خود را بر اقداماتی کم‌زحمت، فانتزی، بی‌فایده و البته گذرا گذاشتند، نمونه آن اجرای طرح بی‌دود (دوچرخه‌سواری هوشمند) یا واردات بنزین از خارج بود که این طرح‌ها به دلیل بی‌تاثیر بودن در کاهش آلودگی هوا خیلی سریع به شکست انجامید. دولتی‌هایی که مدعی بودند سوخت بنزین وارداتی چنانچه جایگزین بنزین پتروشیمی‌های داخلی شود، هوای پاک را به شهروندان هدیه می‌دهد اما خودشان آلوده‌ترین روزها را داشتند و اکنون از هوای آلوده‌ای که پایه‌ریزی آن به دلیل بی‌توجهی به توسعه ناوگان حمل‌و‌نقل عمومی، بویژه در دولت دوازدهم بوده است، انتقاد می‌کنند. این در حالی است که به این سوال پاسخ نمی‌دهند که چرا در آن زمان ایده‌ای برای کاهش آلودگی هوا نداشتند یا زیرساخت‌های  حمل‌و‌نقل عمومی را توسعه ندادند؛ نه اتوبوس جدید آنچنانی به ناوگان اتوبوسرانی اضافه شد و نه توانستند جلوی مازوت‌سوزی صنایع را بگیرند و نه ایستگاه‌های مترویی که در آستانه افتتاح بود را راه‌اندازی کنند اما الان توقع دارند کارهایی که خودشان در طول 8 سال از انجام آن ناتوان بودند طی 2 سال انجام شود. طبق گزارش‌های موجود، در طول 2 سال اخیر اقدامات قابل توجهی با حرکت در مسیر حل مشکل آلودگی هوا انجام شده است که افتتاح 15 ایستگاه جدید مترو، راه‌اندازی بزرگ‌ترین پایانه زیرزمینی قطارهای شهری در خاورمیانه (ایستگاه اکباتان)، اضافه شدن 46 کیلومتر مسیر جدید ریلی، آغاز عملیات عمرانی احداث خط 9 و 10 متروی تهران با همکاری قرارگاه سازندگی خاتم‌الانبیا(ص)، عملیاتی شدن قرارداد ساخت 791 دستگاه واگن و بازسازی اساسی ماهانه 6 رام قطار مترو نمونه‌ای از این اقدامات فقط در بخش قطار شهری است. علاوه بر این حدود800 دستگاه اتوبوس جدید از ابتدای دوره خریداری و به خطوط اضافه شده است؛ تعداد اتوبوس‌های فعال در خطوط حدود 2500 عدد است و قرارداد خرید 3000 دستگاه اتوبوس جدید نیز از تولیدکنندگان داخلی به ارزش 28 همت منعقد و قسط اول آن  پرداخت شده است، اتوبوس‌هایی که به‌صورت تدریجی در حال اضافه شدن به ناوگان تهران هستند، همچنین قرارداد خرید بیش از 2000 دستگاه اتوبوس جدید برقی نیز از چین نهایی شده و با تایید تامین ارز آن از سوی بانک مرکزی، در حال عملیاتی شدن است و قرار است بخش قابل توجهی از این تعداد تا پیش از انتهای سال وارد کشور شود. پیش‌پرداخت خرید 630 دستگاه ون سقف بلند «وانا» به ایران‌خودرو نیز انجام و حدود 200 دستگاه تحویل شده است و برای خرید 10 هزار دستگاه ون برقی جدید با چین قرارداد امضا شده و در حال پیگیری است. این اقدامات نمونه‌ای از عملکرد دولت یازدهم و مدیریت شهری است که در طول حدود 2 سال انجام شده است. در مقابل اما طی ۴ سال مدیریت شهر توسط اصلاح‌طلبان، فقط 23 ایستگاه جدید مترو و ۴۰ کیلومتر مسیر جدید ریلی همراه ۷۸ واگن به حمل‌ونقل تهران اضافه شد. از طرفی در پایان دوره پنجم مدیریت شهری (اصلاح‌طلبان) ۱۸۰۰ دستگاه اتوبوس تحویل داده شد. بنابراین آمارها حکایت از آن دارد که طی ۲ سال اخیر اقدامات قابل توجهی در راستای بهبود حمل‌ونقل عمومی نسبت به کل دوره گذشته مدیریت شهری انجام شده است.

در این باره رئیس کمیسیون حمل‌و‌نقل شورای شهر تهران در گفت‌وگو با «وطن امروز»، درباره عوامل اصلی آلودگی هوا که این روزها ساکنان کلانشهرها را کلافه کرده است، گفت: طبق مطالعات شرکت کیفیت کنترل هوا، آلاینده‌های غالب در روزهای آلودگی هوای معمولا ذرات زیر 2.5 میکرون هستند که با سرد شدن هوا این آلاینده‌ها انباشت و باعث آلودگی هوای شهرها می‌شوند. به عبارتی منشأ اصلی این آلودگی‌ها یکسری فعالیت‌های ناشی از احتراق موتور خودرو و موتوسیکلت‌هاست که 80 درصد این آلاینده را تشکیل می‌دهد. البته سوخت نامناسب یا عملکرد خودروها و موتوسیکلت‌ها نیز می‌تواند نقش بسزایی در افزایش آلودگی هوا داشته باشد، چرا که هر چه خودروها غیراستاندارد و فرسودتر باشند معمولا آلودگی بیشتری ایجاد می‌کنند.

سیدجعفر تشکری‌هاشمی با بیان اینکه هر ساله بر تعداد خودروها افزوده می‌شود بدون اینکه در مقابل خودروی فرسوده‌ای از رده فعالیت خارج و یا اسقاط شود، افزود: زمانی که خودروهای بی‌کیفیت و فرسوده همچنان در خیابان‌ها در حرکت هستند و از رده خارج نمی‌شوند، نباید انتظار داشت با حجم تراکم بالای خودرو آن هم خودروی فرسوده آلودگی ایجاد نشود. البته با توجه به تاثیر بالای خودروها و موتوسیکلت‌های فرسوده در ایجاد آلودگی هوا، مصوباتی داریم که موتورهای کاربراتوری تولید نشود اما همچنان این موتوسیکلت‌ها با تعداد میلیونی در خیابان‌ها فعال هستند. از طرفی بحث اسقاط خودروهای فرسوده نیز مورد توجه بوده است اما این کار بسیار اندک انجام می‌شود. وی افزود: بخش عمده آلودگی هوا همانطور که اشاره شد به فعالیت خودروهای فرسوده برمی‌گردد، نقش فعالیت اتوبوس‌های شهری در این بخش نیز قابل توجه است، چرا که در دوره مسؤولیت اصلاح‌طلبان نه فقط اتوبوس فرسوده‌ای از رده خارج نشد، بلکه حتی نوسازی یا خریدی هم برای تازه‌سازی ناوگان حمل‌ونقل عمومی صورت نگرفت. تنها هنر مدیران شهری در دوره گذشته تبلیغ دوچرخه‌سواری با مضمون بیدود بود که این طرح نیز خیلی زود شکست خورد، در حالی که مدیران گذشته باید به جای راه‌اندازی طرح بیدود، به فکر توسعه زیرساخت‌های حمل‌و‌نقل عمومی می‌بودند تا ناوگان حمل‌و‌نقل عمومی نوسازی و توسعه می‌یافت اما آنها در این زمینه کوتاهی کردند. فضای شهر را ایستگاه دوچرخه بیدود گرفته بود اما استفاده چندانی از آنها نمی‌شد؛ طرحی فانتزی و تبلیغی که البته با توجه به عدم کارایی و تاثیر‌گذاری آن بر کاهش آلودگی هوا و... دوام نیاورد.

به گفته رئیس کمیسیون حمل‌و‌نقل شورای شهر تهران، مسلم است وقتی خودرو یا اتوبوسی نوسازی نمی‌شود، آثار منفی آن در آینده خود را نشان می‌دهد و پیامدهای آن همانگونه که مردم الان می‌بینند منجر به تشدید آلودگی هوا می‌شود. حال از آنجا که در دوره گذشته نسبت به نوسازی ناوگان حمل‌و‌نقل عمومی اقدامی نشد، اکنون بخش عمده آلودگی هوا ناشی از کارهای انجام‌نشده‌ای است که در گذشته باید انجام می‌شد.

تشکری‌هاشمی با بیان اینکه در دولت و مدیریت شهری گذشته نه‌تنها ناوگان اتوبوسرانی شهری از توسعه جا ماند، بلکه بخش توسعه زیرساختی قطار شهری نیز مورد غفلت قرار گرفت، گفت: به طور مثال کار برخی ایستگاه‌ها در خطوط 6 و 7 متروی تهران در آستانه اتمام و آماده افتتاح بود اما راه‌اندازی نشدند، چرا که مدیران انگیزه‌ای برای توسعه حمل‌و‌نقل عمومی نداشتند و نتوانستند اقدام به ایجاد ایستگاه‌های جدید مترو چون الان کنند؛ ایستگاه‌هایی که چنانچه در طول سال‌های گذشته افتتاح می‌شدند اکنون تاثیر بسزایی بر جابه‌جایی حجم بالای مسافر و از طرفی جلوگیری از ورود خودرو‌ها به پایتخت داشت و همچنین مانع تشدید آلودگی هوا می‌شد.

وی با بیان اینکه مسؤولان در دولت گذشته به جای توجه به توسعه حمل‌و‌نقل عمومی برای جلوگیری از آلودگی هوا اقدام به واردات بنزین کردند و معتقد بودن مصرف بنزین داخلی به دلیل بی‌کیفیتی آن باعث آلودگی هوا شده و باید بنزین یورو 4 جایگزین بنزین پتروشیمی‌ها شود، افزود: واردات بنزین یورو 4 برای جلوگیری از آلودگی ناشی از سوخت بنزین پتروشیمی‌های داخلی در دولت نخست روحانی انجام شد اما با مصرف بنزین وارداتی نه‌تنها آلودگی هوا کاهش نیافت، بلکه آلودگی‌ها بیشتر هم شد؛ اقدامی که در آن زمان مورد انتقاد کارشناسان و رسانه‌ها قرار گرفت، چرا که ارز قابل توجهی برای واردات بنزینی که تاثیری هم بر کاهش میزان آلودگی هوا نگذاشت به هدررفت، در حالی که بنزین تولید داخل نیز همان کیفیت بنزین خارجی را داشت.

تشکری‌هاشمی اضافه کرد: با توجه به کم‌کاری و کوتاهی‌های مدیران شهری و البته مسؤولان دولت گذشته در توسعه حمل‌و‌نقل عمومی، هم‌اکنون در دولت سیزدهم و مدیریت شهری ششم اقدامات قابل توجهی انجام شده است که مردم آن را می‌بینند. البته بخش زیادی از انرژی مدیران این دوره صرف کم‌کاری‌های دوران گذشته شده است اما طی 2 سال اخیر علاوه بر توجه به نوسازی تدریجی ناوگان حمل‌و‌نقل عمومی اقدامات خاصی در بخش راه‌اندازی خطوط مترو و ایستگاه‌های جدید شده است.

وی افزود: اگر به آمار عملکرد توسعه خطوط متروی تهران در دوره کنونی مدیریت شهری نگاه شود خواهیم دید که طی این مدت 15 ایستگاه مترو در پایتخت افتتاح شده و 42 کیلومتر مسیر ریلی نیز در تهران ارتقا یافته است. برای مثال افتتاح خط متروی پرند پس از 16 سال از عملکرد مطلوب دولت سیزدهم و مدیریت شهری به شمار می‌رود. این خط به طول 50 کیلومتر روزانه بین 13 تا 15 هزار نفر قابلیت جابه‌جایی دارد و مانع ورود روزانه بیش از 10 هزار خودرو به شهر تهران می‌شود که تاثیر بسزایی بر کاهش میزان آلودگی هوا، ترافیک، هدررفت سوخت و اتلاف وقت خواهد داشت.

به گفته تشکری‌هاشمی، در بخش توسعه ناوگان اتوبوسرانی شهری اکنون اقدامات خوبی برای اورهال و نوسازی و خرید اتوبوس‌ها انجام شده است که بتدریج با ورود اتوبوس‌های نو، اتوبوس‌های قدیمی از رده خارج خواهند شد. انعقاد قرارداد برای خرید تا 3 هزار اتوبوس، مینی‌بوس و ون، همچنین توجه و تمرکز بر برقی شدن ناوگان حمل‌و‌نقل در راستای استفاده از سوخت پاک در کنار قرارداد خرید بیش از 790 واگن برای توسعه خطوط ریلی شهری از اقداماتی است که در این دوره انجام شده و قرار است این خودروها و واگن‌ها بتدریج وارد چرخه حمل‌و‌نقل عمومی شود.