پس از تجربه تجهیز و ساخت پالایشگاه در ونزوئلا و بازسازی ۱۷ پالایشگاه، ایران در نظر دارد بازسازی پالایشگاه فراسرزمینی در منطقه حمص سوریه را آغاز کند. سرمایه‌گذاری و ساخت پالایشگاه در سایر کشورها یکی از راه‌های دور زدن تحریم‌ها به شمار می‌آید، چرا که نفت کشور در این پالایشگاه‌ها پالایش می‌شود و سپس فرآورده تولیدشده به فروش می‌رسد، به این طریق می‌توان فرآورده‌های نفتی را محصولات تحریم‌ناپذیر قلمداد کرد.

شاید برای همین است که اکنون پس از تجربه تجهیز و ساخت پالایشگاه در ونزوئلا و بازسازی ۱۷ پالایشگاه دیگر، علی شاهوردی، مدیر هماهنگی تعمیرات پالایشگاه‌های فراسرزمینی از دومین پالایشگاهی که کار بازسازی آن در دست اقدام است خبر داده و گفته کارهای قرارداد پالایشگاه ۱۲۰ هزار بشکه‌ای حمص سوریه مشابه پالایشگاه ال‌پالیتو در حال تنظیم است. این مساله به معنای آن است که ایران به قدری در دانش فنی ارتقا یافته که امکان بازسازی پالایشگاه سایر کشورها را نیز دارد.

* کالای صنعتی ایران جایگزین تجهیزات و خدمات شرکت‌های شل و بی‌پی

جلیل سالاری، معاون وزیر نفت در امور پالایش روز گذشته گفت: در حوزه تجهیزات، زمانی همه تجهیزات و ساخت آنها با اتکا به خارج انجام می‌شد اما با حمایت مجموعه و ارتباط با فناوران، مجموعه‌های دانشگاهی، شرکت‌های دانش‌پژوهی و پژوهشگاه‌ها و بومی‌سازی و مهندسی معکوس، امروز در بسیاری از حوزه‌ها موفق شده‌ایم. ما در پروژه فراسرزمینی ونزوئلا یک میلیون و ۷۰۰ هزار قطعه داخلی را به کشوری صادر کردیم که تمام طرح‌های پالایشی آن دست شرکت‌های شل و بی‌پی بود و حاضر شد کالای ایرانی را به آنجا صادر کنیم و استانداردهای ما را پذیرفت که همه اینها با اراده و تصمیم دولت سیزدهم محقق شد و در بخش‌های دیگر نیز به همین ترتیب حمایت شد.

به گفته مدیر هماهنگی تعمیرات پالایشگاه‌های فراسرزمینی، پالایشگاه ال‌پالیتو در ونزوئلا، نخستین پالایشگاه فراسرزمینی بود که ایران در آن حضور یافت. مجموع ظرفیت پالایشی ونزوئلا 1.3 میلیون بشکه است و ایران در گام اول بازسازی و نوسازی پالایشگاه ۱۴۰ هزار بشکه‌ای ال‌پالیتو را بر عهده گرفت. پیشرفت فیزیکی این طرح حدود ۸۷ درصد است. همچنین ابتدای سال گذشته، به طور همزمان 2 قرارداد بازسازی پالایشگاه ال‌پالیتو و صادرات نفت و میعانات گازی ایران به ونزوئلا امضا شد و به این ترتیب ماهانه ۲ الی ۳ میلیون بشکه نفت ایران به این کشور صادر می‌شود که هم‌اکنون نیز در حال انجام است. در گام بعدی بازسازی پالایشگاه کاردون در ونزوئلا آغاز خواهد شد.

البته هدایت‌الله خادمی، نماینده پیشین مجلس در این زمینه گفته بود: اگر پالایشگاه فراسرزمینی در نهایت برای ما آورده داشته باشد، می‌تواند مثمر ثمر باشد، ضمن اینکه کشورهایی موفق می‌شوند که این پروژه‌ها را به بخش خصوصی واگذار کنند، اینکه دولت در کشوری پالایشگاه و پتروشیمی احداث و کالاهای مورد نیاز را از یک کشور دیگر خریداری کند، نتیجه‌ای برای ما ندارد.

این در حالی است که برخی کارشناسان این موضوع را یک فرصت می‌دانند و می‌گویند کشوری توسعه‌یافته است که بتواند در داخل سرمایه‌گذاری کند یا اینکه سازوکاری را برای جذب سرمایه خارجی به کار گیرد یا حتی در خارج سرمایه‌گذاری کند. اگر ایران بتواند در خارج از کشور سرمایه‌گذاری یا سرمایه جذب کند، هر دو مطلوب است و به طور کلی باید گفت سرمایه‌گذاری به هر شکلی مقبول است. 

چندی پیش هادی بیگی‌نژاد، نایب رئیس کمیسیون انرژی مجلس شورای اسلامی در رابطه با این موضوع گفته بود: ایران جزو معدود کشورهایی است که قدرت پالایشگاه‌سازی دارد و امروز برای دیگر کشورها پالایشگاه می‌سازد یا آن پالایشگاه را احیا می‌کند. این سیاست سبب استحکام روابط با دیگر کشورها از جمله ونزوئلا می‌شود. به گفته بیگی‌نژاد، میعانات گازی ایران در ونزوئلا پالایش می‌شود و به هر میزان بتوانیم بسترهای توسعه نفتی و گازی ایران را در سایر کشورها فراهم کنیم، به سود ایران و کشورهای مقصد است. ایران به هر میزان به کشورهای مختلف از جمله ونزوئلا نفت بفروشد، مبالغ حاصله به کشور بازمی‌گردد و باید به افرادی که اقدامات مؤثر دولت در حوزه نفتی و گازی را تخریب می‌کنند گفت دست‌کم آزاده باشید.

البته نکاتی در رابطه با تعمیر و تجهیز پالایشگاه‌های فراسرزمینی از نگاه مدیر هماهنگی تعمیرات پالایشگاه‌های فراسرزمینی دور نمانده و در این زمینه توضیح داده است: باید دقت داشت این پالایشگاه‌ها در کشورهای همسو با سیاست‌های ایران واقع شده باشند نه آمریکا. حضور در پالایشگاه‌های فراسرزمینی علاوه بر فروش نفت خام، منجر به صادرات خدمات فنی و مهندسی ایران نیز می‌شود. به بیان دیگر ایران با تعمیرات پالایشگاه‌های خارجی و احیای ظرفیت آنها، ابتدا تجهیزات و سپس نفت خود را به آن کشور می‌فروشد. ایران با فراهم شدن شرایطی، در سود پالایشی نفت نیز سهیم خواهد بود.

با تمام مقولات گفته‌شده، به نظر می‌رسد سرمایه‌گذاری و مشارکت در ساخت پالایشگاه‌های فراسرزمینی چند دستاورد مهم برای کشور به دنبال دارد و می‌تواند راهی برای دور زدن تحریم‌ها یا همان تحریم‌زدایی باشد و در کنار این مسائل، ایران در شرایطی که با مشکل ناترازی بنزین دست و پنجه نرم می‌کند، از وارد‌کننده بنزین به صادر‌کننده آن تبدیل ‌شود.