گروه فرهنگ و هنر: بیش از 3 دهه است موضوع حریم تئاترشهر به یکی از مهم‌ترین و پرتنش‌ترین چالش‌های حوزه تئاتر و هنرهای نمایشی بدل شده است. از روزی که شهردار وقت نرده‌های حائل در مجموعه تئاترشهر را به بهانه‌هایی چون همسان‌سازی مجموعه فرهنگی با جامعه برداشت، تا به امروز اتفاقات ناگوار بسیاری در حریم این مجموعه رخ داده است؛ از نزاع‌ها خونین تا خسارت و سرقت گرفته تا ایجاد مزاحمت و احساس عدم امنیت برای خانواده‌ها و مخاطبان و این اواخر نیز حضور روزافزون دستفروشان، چهره قلب تپنده تئاتر کشور را بسیار زشت و تاسف‌بار کرده است طی چند سال گذشته بحث‌های بسیاری پیرامون حریم تئاترشهر مطرح شده است؛ از وعده‌های پی‌درپی مدیران وقت گرفته تا جلسات مدیران شهری و فرهنگی با هنرمندان. آنچه اما در نهایت رخ داد اینکه در هفته گذشته کلنگ اجرایی شدن احداث حریم تئاترشهر با حضور وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی بر زمین خورد. از همین رو با سیدجواد طاهری، مدیر مجموعه تئاترشهر که خرداد سال 1401 با حکم مدیرکل هنرهای نمایشی به عنوان بیست‌وششمین سکاندار ساختمان 50 ساله تئاترشهر انتخاب شد پیرامون این حریم به گفت‌وگو نشستیم.

***

* آقای طاهری! ابتدا کمی از حضور 19 ماهه خود در مجموعه تئاترشهر و وضعیت مهم‌ترین مجموعه تئاتری کشور بگویید؟

تئاترشهر از زمانی که من مسؤولیت آن را قبول کردم، روزهایی بود که به واسطه شیوع کرونا از لحاظ مخاطب بسیار ضعف داشتیم، بویژه دوستان پیش از بنده حتی بدون ارائه نمایشنامه چیدمانی را انجام داده بودند که طبعا نمی‌توانستیم اجرایی کنیم و من صرفا در همان روزها، برای اینکه هنرمندان و گروه‌هایی که تمرینات‌شان را آغاز کرده بودند متضرر نشوند زمان‌بندی اجرا را لحاظ کردم اما در این بین اغتشاشات سال گذشته رخ داد و یک عده از افراد سودجو از این موقعیت استفاده کردند و تا جایی که در توان‌شان بود ضمن همراهی از برخی رسانه‌ها هم بهره بردند تا بتوانند ضربه‌ای را به تئاتر کشور وارد کنند اما خدا را شکر به‌رغم تلاطم ایجاد شده به قدری ساختار درست بود که اتفاقی رخ نداد، البته من به نوبه خود خیالم راحت بود چون به مسیری که برنامه‌ریزی شده بود اعتقاد و ایمان داشتم. 

* همانطور که گفتید در روزهای آغازین حضورتان در تئاترشهر کرونا و اغتشاشات 2 معضلی بود که شما و مجموعه تئاترشهر را حسابی درگیر کرده بود؛ اتفاقاتی که باعث شد وضعیت مخاطب به‌شدت روند نزولی داشته باشد؛ کمی درباره آن شرایط و فضا توضیح بدهید.

ما در موضوع مخاطب شدیدا دچار رکود بودیم و به‌‌رغم مسائل به‌وجود آمده، طی یک سال گذشته با برنامه‌ریزی و اهتمامی که شد تا امروز در مجموعه تئاترشهر شاهد بالاترین حضور مخاطبان هستیم. در واقع رکورد پرمخاطب‌ترین دوران را در کل ادوار چه در زمان انقلاب و چه پس از انقلاب رد کرده‌ایم و هم‌اکنون که بنده با شما صحبت می‌کنم از ابتدای سال حدود 23 میلیارد گردش مالی مجموعه تئاترشهر بوده؛ عددی که هرگز طی نیم قرن گذشته سابقه نداشته است، بویژه که مخاطب ما در تئاترشهر امروز بدون حضور چهره‌های سینمایی علاقه‌مند تماشای تئاتر شده است. نمایش‌هایی چون هیدن، اوینیون، فردریک و بسیاری دیگر از این دست، اجراهایی هستند که بدون داشتن چهره‌های خاصی میزبان مخاطبان بسیاری شدند. در واقع ما در عملکردمان تلاش کردیم به حداقل‌های تئاتر و هنرهای نمایشی وفادار باشیم و مانند برخی سالن‌ها، نمایش‌هایی را که صرفا  طنز یا با حضور برخی چهره‌ها باشند به صحنه نیاوردیم و اساسا مخاطب، امروز به جایگاهی از درک رسیده است که ملاک تماشای یک نمایش صرفا حضور سلبریتی‌ها نباشد. او امروز به ضرورت وجودی تئاتر پی برده است و از برخی نمایش‌ها که برای حضور تماشاگر به هر ریسمانی چنگ می‌زدند عبور کرده و این جایگاه امروز در مجموعه تئاترشهر را جزو الطاف خداوند می‌دانم که همراه‌مان بوده است. 

* از دهه 70 که حریم مجموعه تئاترشهر توسط شهردار وقت برداشته شد، رفته‌رفته معضلات و مشکلاتی پیرامون تئاترشهر به وجود آمد؛ معضلاتی که در سال‌های اخیر به اوج خود رسید اما هرگز سیاست‌ها و وعده‌ها به سرانجامی نرسید و حالا شاهد عملیاتی شدن طرح حریم تئاترشهر هستیم، کمی درباره این طرح بگویید.

بنده که به تئاترشهر آمدم، اقداماتی از قبل شده بود اما بسیاری از دوستان نیز به اجرایی شدنش چندان خوشبین نبودند. نخستین کاری که باید انجام می‌شد، گرفتن مصوبه میراث فرهنگی در رابطه با حد و حدود حریم تئاترشهر بود که با پیگیری‌هایی که انجام شد، با همراهی کارشناسان میراث فرهنگی ظرف یک ماه مصوبه را گرفتیم که از ضلع غربی خیابان ولیعصر، ضلع شمال خیابان انقلاب و ضلع جنوبی شامل کوچه پشتی مجموعه تئاترشهر ثبت شد، البته درباره حریم تئاترشهر بسیاری، ذهنیت‌های متفاوتی دارند اما در واقع این حریم نیست و همان حیاط تئاترشهر است که در سال‌های گذشته با نرده‌هایی مشخص شده بود که در زمان کرباسچی برداشته شد و نتیجه آن احداث در و تونل‌های مترو در محوطه تئاترشهر است. به اعتقاد من اگر آن نرده‌ها، حصارها یا هر چه دوستان می‌نامند وجود داشت، هرگز آن اتفاق رخ نمی‌داد. با برداشتن آن مرز و از بین بردن آن حدود، امروز به جایگاهی رسیدیم که هر کسی به خودش اجازه ورود به این حریم و حیاط را می‌دهد و شاهد زدن استیج‌ها و سایر کارها از سوی ارگان‌ها، دستگاه‌ها و نهاد‌ها هستیم، البته این نکته نیز نباید فراموش شود که همه موظفیم اگر خواهان انجام برنامه‌ای فرهنگی در حریم تئاترشهر هستیم، ابتدا باید از این مجموعه مجوز بگیریم و قطعا ما نیز در آن مشارکت خواهیم کرد. در واقع همه برنامه‌ها باید با هماهنگی مجموعه تئاترشهر باشد. وقتی مرزی برای حریم تئاترشهر وجود ندارد، هنرمندان و مخاطبان به هیچ‌وجه احساس امنیت ندارند، مانند وضعیت دستفروشان که اصلا وجهه خوبی ندارد؛ دستفروشانی که مدام در حال پیشروی هستند و با این اوضاع طی چند وقت آینده تا در اصلی تئاترشهر خواهند آمد.

* درباره بحث تامین امنیت مخاطبان در تئاترشهر بویژه در پایان اجراها که بعضا در ساعات پایانی شب است هم بگویید.

ساعات پایانی شب و عدم احساس امنیت برای مخاطبان و هنرمندان یک مساله مهم برای ما است. ببینید! به عنوان مثال سال گذشته در بحبوحه اغتشاشات، پیش از شروع نمایش تجمعی بیرون تئاترشهر انجام شده بود که با تدبیری که شد مخاطبان نمایش را از لابی مجموعه به داخل سالن فرستادیم، در حالی که اغتشاشگران از بیرون به داخل مجموعه تئاترشهر سنگ پرتاب می‌کردند و باعث ایجاد خسارت به ساختمان و در ورودی شدند تا جایی که شیشه‌های بالای در اصلی شکست. حال تصور کنید اگر مخاطبان داخل لابی مجموعه می‌ایستادند و ما آنها را به سالن نمی‌فرستادیم، تکه‌های شکسته‌شده شیشه‌ها باعث ایجاد مجروحیت برای مخاطبان می‌شد؛ آن وقت چه کسی باید پاسخگو می‌بود؟! حریم تئاترشهر جدا از آنکه در پایان اجراها امنیت را در مهم‌ترین چهارراه فرهنگی کشور فراهم می‌کند، باعث پیشگیری از این دست اتفاقات پیش‌بینی‌نشده نیز می‌شود و طبعا احداث آن باید باعث خوشحالی باشد.

* منتقدان حریم تئاترشهر اولا ایجاد آن را به نوعی محدودیت می‌دانند و در ثانی باعث مخدوش و پنهان شدن ساختمان برمی‌شمارند، نظر شما با توجه به معضلات و چالش‌هایی که طی این سال‌ها به وجود آمده است نسبت به این نگرانی چیست؟

به نظرم حریم تئاترشهر قرار نیست محدودیتی ایجاد کند، قرار است فقط جلوگیری کند از ورود نااهلان به آن مجموعه و قرار نیست هنرمندان، اهالی و علاقه‌مندان هنر و حتی مردم عادی که به دنبال یک محیط امن و آرام هستند، منعی برای ورودشان وجود داشته باشد. ما قرار نیست مانند تالار وحدت یک فضای بسته داشته باشیم، بلکه فقط شب‌ها که اجراها به اتمام می‌رسد، ورودی‌ها بسته می‌شود تا از حضور افراد هنجارشکن که ایجاد مزاحمت برای خانواده‌ها و مخاطبان می‌کنند، ممانعت شود. از طرفی طی 8 ماه جلسات مستمر با مسؤولان میراث فرهنگی یکی از مهم‌ترین آیتم‌هایی که تاکید شده بود، این بود که هیچ‌گونه مانع بصری درباره ساختمانی که ثبت شده است نباید وجود داشته باشد، از این رو به دنبال طرحی با چنین معیار و پارامتری رفتیم. خانم امتیازی به عنوان طراح، دقیقا با توجه به المان تیغ‌های پشت‌بام مجموعه، ستون‌های اطراف تئاترشهر را با ارتفاع 2.5 متر و عرض 12 تا 15 سانتیمتر که مانع تردد باشد و از لحاظ دیداری مانع نباشد، طراحی کردند که به نظرم با توجه به تاکیدات خودمان و میراث فرهنگی، یک کانسپت کاملا درست و صحیح  طراحی شد. 

* چه زمانی شاهد افتتاح حریم یا حیاط تئاترشهر خواهیم بود؟

برآورد پیمانکار یک ساله است اما به نظر بنده اگر بودجه این عملیات به سرعت تامین شود و تخصیص یابد، این پروژه می‌تواند سریع‌تر انجام شود، حتی در جلسه‌ای که چند روز گذشته با شهردار منطقه داشتیم، ایشان هم تاکید داشتند این طرح طی ۳ تا 4 ماه باید تمام شود و به نظرم این مطول شدن بیشتر به خاطر بحث بودجه و عملیاتی شدن موضوعات مالی است اما من این قول را از این حیث می‌دهم اگر بودجه‌ای که اختصاص داده شده سر موعد مقرر به پیمانکار برسد، قطعا بسیار زودتر افتتاح خواهد شد و بنده از همین جا از وزیر فرهنگ و ارشاد و معاونان‌شان خواهش دارم بودجه این حریم را که حدود 40 میلیارد تومان است، زودتر به مرحله اجرایی برسانند تا شاهد بهره‌برداری آن باشیم. باور کنید در هیچ دولتی چنین اراده‌ای برای انجام طرح حریم نبوده و خوشبختانه در این دولت و در این برهه اتفاق افتاده است و ان‌شاءالله به خوشی هم در همین دولت بهره‌برداری شود.

* در پایان اگر صحبتی مانده، می‌شنویم.

من در پایان از دوستانی که انتقاد‌هایی نسبت به حریم تئاترشهر دارند خواهش می‌کنم این نکته را بدانند که اصل موضوع حفظ مالکیت تئاترشهر است؛ مهم نیست چه کسی آن را انجام می‌دهد، مهم این است که منفعت تئاتر در ایجاد حریم است و خواهش می‌کنم دوستان این موضوع مهم را به حاشیه نکشند. ضمنا از اعضای شورای شهر، شهردار تهران و وزیر محترم فرهنگ و ارشاد اسلامی تشکر ویژه دارم.