اوا بارتلت*: گزارشگران بدون مرز (RSF) گزارش جمع‌بندی سال 2023 را منتشر کرد. این سازمان بین‌المللی که - مقر آن در پاریس قرار دارد -  ظاهرا از آزادی اطلاعات دفاع می‌کند اما هدف قرار دادن گسترده و عمدی روزنامه‌نگاران فلسطینی در جنگ اسرائیل علیه غزه را کم‌اهمیت جلوه می‌دهد.

آنونس این گزارش با عنوان «جمع‌بندی: 45 خبرنگار در سراسر جهان حین انجام وظیفه کشته شدند؛ کاهشی به‌رغم فاجعه غزه»، نام بسیاری از روزنامه‌نگاران فلسطینی را که سال 2023 بویژه در چند ماه گذشته توسط اسرائیل کشته [شهید] شدند، حذف می‌کند. این گزارش مدعی است در سال 2023، 16 خبرنگار کمتر از سال 2022 در سراسر جهان کشته شدند ولی این بازتاب‌دهنده  واقعیت نیست.

این گزارش ادعا می‌کند (تا اول دسامبر 2023)، تنها 13 روزنامه‌نگار فلسطینی هنگام گزارش‌گیری فعال کشته شدند، حال آنکه به طور جداگانه اشاره دارد 56 روزنامه‌نگار در غزه کشته شده‌اند و توجیهش چنین است: «اگر خبرنگارانی را که در شرایطی کشته شده‌اند که ارتباط آنها با وظایف‌شان ثابت نشده است در نظر بگیریم».

منابع دیگر تعداد کلی روزنامه‌نگاران فلسطینی کشته شده در این منطقه را بسیار بیشتر می‌دانند. دفتر هماهنگی امور بشردوستانه سازمان ملل (OCHA)  به نقل از سندیکای روزنامه‌نگاران فلسطینی  (PJS) در تاریخ اول دسامبر (11 آذر) گزارش داد 73 روزنامه‌نگار و کارمند رسانه‌ای به قتل رسیده‌اند.

در همین حال تعدادی که کمیته حفاظت از روزنامه‌نگاران (CPJ) در 20 دسامبر (اول دی) 2023 اعلام کرد کمتر است و برآورد می‌کند حداقل 61 روزنامه‌نگار فلسطینی از 7 اکتبر (15 مهر)  به قتل رسیده‌اند. 

لااقل کمیته حفاظت از روزنامه‌نگاران - مستقر در نیویورک -  مثل سازمان گزارشگران بدون مرز، ده‌ها روزنامه‌نگار فلسطینی کشته شده را نادیده نمی‌گیرد.

در واقع بر خلاف لحن شاد گزارشگران بدون مرز مبنی بر اینکه «اوضاع برای روزنامه‌نگاران بسیار بهتر از سال‌های گذشته است»، کمیته حفاظت از روزنامه‌نگاران تاکید دارد در 10 هفته اول جنگ اسرائیل علیه غزه «بیش از کل روزنامه‌نگاران کشته‌شده جهان طی یک سال، تنها در یک کشور واحد به قتل رسیده‌اند».  این سازمان نگرانی خود را نیز درباره «الگوی آشکار هدف قرار دادن روزنامه‌نگاران و خانواده‌های آنها توسط ارتش اسرائیل» ابراز می‌کند.

روشن نیست چگونه سازمان فرانسوی RSF  تشخیص می‌دهد تحت چه شرایطی مرتبط بودن وظایف روزنامه‌نگاران کشته شده غزه را احراز نکرده و اینکه در مقابل، چه کسانی «فعالانه گزارش می‌دهند»، آن هم در حالی که غزه تحت بمباران بی‌امان اسرائیل است و دچار قطعی‌های مکرر اینترنت می‌شود. در حقیقت با توجه به بمباران بی‌وقفه اسرائیل (و تک‌تیراندازی) در سراسر نوار غزه، تشخیص اینکه آیا خبرنگاران در زمان به قتل رسیدن در حال گزارش دادن - از جمله از خانه‌های‌شان- بوده‌اند یا خیر تقریبا غیرممکن است.

با این حال، در بخش روش‌شناسی نزدیک به پایان گزارش کذایی، گزارشگران بدون مرز اشاره دقیق‌تری دارد مبنی بر اینکه «زمانی مرگ یک روزنامه‌نگار را در سنجه آزادی مطبوعاتی خود ثبت می‌کند که آنها حین انجام وظایف خود یا در ارتباط با شغل خود به عنوان یک روزنامه‌نگار کشته می‌شوند».

بسیاری از روزنامه‌نگاران فلسطینی در غزه دقیقا به دلیل شغل روزنامه‌نگاری‌شان از سوی افسران ارتش اسرائیل تهدید به مرگ شده‌اند. بسیاری از کسانی که تهدید شده بودند نیز متعاقبا بر اثر حملات هوایی - بر اساس فهرست اهداف دقیق - اسرائیل به منازل یا سرپناه‌شان، به همراه اعضای خانواده به قتل رسیدند.

همچنین ما نمونه‌هایی را در جنگ‌های قبلی -میان رژیم صهیونیستی و مقاومت فلسطین- در سال‌های 2009، 2012، 2014 و 2021 داریم که اسرائیل ساختمان‌های رسانه‌ای غزه را بمباران کرده، از جمله یک مورد در سال 2009 که خودم آنجا حضور داشتم.

سال 2021  نیز [این رژیم] 2 ساختمان رسانه‌ای بزرگ را ویران کرد. نشانه اینکه اسرائیل به وضوح قصد دارد جلوی جریان گزارش‌ها از غزه و همین‌طور کشتار روزنامه‌نگاران را در زیر بمباران‌های خود بگیرد.

15 دسامبر (25 آذر) سندیکای روزنامه‌نگاران فلسطینی از گزارش این سازمان فرانسوی انتقاد کرد و تا آنجا پیش رفت که آن را به همدستی با جنایات جنگی اسرائیل علیه روزنامه‌نگاران فلسطینی و تطهیر جنایات متهم کرد. این همان سندیکای روزنامه‌نگاران فلسطینی است که دفتر هماهنگی امور بشردوستانه سازمان ملل  به آمار آن اشاره می‌کند؛ آماری که گفته می‌شود «دقیق و مبتنی بر اسناد حرفه‌ای و قانونی است که از بالاترین استانداردها در مستندسازی جنایات علیه روزنامه‌نگاران پیروی می‌کند». این اسناد شامل روزنامه‌نگارانی می‌شود که هدف حملات هوایی اسرائیل در خانه‌های‌شان بوده و دقیقا به این دلیل که روزنامه‌نگار هستند کشته شده‌اند.

در پاسخ، سازمان گزارشگران بدون مرز مدعی شد «هنوز شواهد یا نشانه‌های کافی در اختیار ندارد» تا بیان کند بیش از 14 روزنامه‌نگار در نوار غزه (تا تاریخ پاسخ مزبور یعنی 23 دسامبر) «در جریان جنگ هنگام کارشان یا به خاطر آن کشته شده‌اند».

سازمان گزارشگران بدون مرز اتهامات سندیکای روزنامه‌نگاران فلسطینی را بیهوده خواند و شکوه کرد که این به وجهه سازمان ما آسیب می‌رساند، همچنین طرف فلسطینی را محکوم کرد که «انگیزه‌های ما را به چالش نکشید» یا «نزاع بر سر اعداد و ارقام نداشته باشید». نزاع  بر سر اعداد اما یک اعتراض بسیار سختگیرانه از سوی سازمانی است که خود را دغدغه‌مند هدف قرار گرفتن روزنامه‌نگاران می‌داند.

دست‌کم 3 خبرنگار با شلیک و دست‌کم 3 روزنامه‌نگار بر اثر حمله هوایی اسرائیل به رسانه‌ها در مرکز شهر غزه و بسیاری دیگر نیز  بر اثر حملات هوایی اسرائیل به مناطق «امن» کشته شدند. یعنی مناطقی در جنوب وادی غزه که اسرائیل به غیرنظامیان دستور داده بود برای امنیت خود به آنجا فرار کنند ولی به‌رغم این دستور، بمباران اسرائیل در سراسر نوار از جمله تا جنوب تا رفح ادامه یافت.

تازه بسیاری دیگر - در شهر غزه و همچنین در شمال و جنوب آن - در خانه به همراه خانواده‌های‌شان به قتل رسیدند، از جمله 2 نوامبر (12 آبان) یک روزنامه‌نگار در خان یونس بر اثر حمله هوایی اسرائیل به همراه 11 عضو خانواده‌اش و 23 نوامبر (3 آذر) یک روزنامه‌نگار دیگر در حمله هوایی اسرائیل به خانه‌اش در اردوگاه پناهندگان نصیرات در مرکز غزه به همراه 20 عضو خانواده کشته شدند.

به گزارش تارنمای کردل، ارتش اسرائیل نامه‌ای به خبرگزاری‌های باسابقه رویترز و فرانسه ارسال کرده که در آن آمده است: «ما تمام فعالیت‌های نظامی حماس را در سراسر غزه هدف قرار می‌دهیم. تحت این شرایط، ما نمی‌توانیم ایمنی کارکنان شما را تضمین کنیم». انفجار یک بمب اسرائیلی در خانه یک روزنامه‌نگار در 7 نوامبر (17 آبان) باعث کشته شدن او و 42 عضو خانواده‌اش شد. او نیز مانند بسیاری از همکاران مقتول خود، روزنامه‌نگار «وفا نیوز» متعلق به تشکیلات خودگردان بود. بسیاری دیگر از روزنامه‌نگاران کشته شده برای تلویزیون فلسطین تحت مدیریت تشکیلات خودگردان، خبرگزاری‌های مستقل، برنامه‌های تلویزیونی و رادیویی محلی و رسانه‌های بزرگ‌تری مانند الجزیره (قطر) کار می‌کردند. برخی دیگر با رسانه‌ها و رادیوی وابسته به حماس کار می‌کردند. برخی دیگر هم بدون مرز (فریلنسر) بودند. سندیکای روزنامه‌نگاران فلسطینی در 5 نوامبر (15 آبان) گزارش داد حداقل 20 روزنامه‌نگار کشته شده از 7 اکتبر (15 مهر) تاکنون «عمدا هدف حملات به خانه‌های‌شان قرار گرفته یا در حین کارشان برای پوشش خبری حملات اسرائیل هدف قرار گرفته‌اند». این آمار در حال حاضر بیشتر از مجموع آمار سازمان گزارشگران بدون مرز درباره 13 روزنامه‌نگاری است که در محل کار یا بر اثر کارشان کشته شده‌اند، حتی اگر گزارش سازمان فرانسوی مزبور فقط یک دوره تقریبا یک ماهه را پوشش دهد.

* اسرائیل روزنامه‌نگاران را تهدید می‌کند، اعضای خانواده‌شان را می‌کشد

بسیاری از خبرنگاران غزه از تهدید ارتش اسرائیل خبر می‌دهند. سندیکای روزنامه‌نگاران فلسطینی (CPJ) خاطرنشان کرده که «از بدعتی که  گزارش می‌شود خبرنگاران در غزه تهدید و متعاقبا اعضای خانواده‌شان کشته می‌شوند، عمیقا نگران است».

یکی از این رویدادها به دنبال تهدید انس الشریف، خبرنگار الجزیره عربی رخ داد. به گفته این سندیکا، او چند تماس تلفنی از افسران ارتش اسرائیل دریافت کرد که به او دستور داده بودند پوشش خبری را متوقف و شمال غزه را ترک کند. علاوه بر این، او پیام‌های صوتی در واتس‌آپ دریافت کرد که مکان او را فاش می‌ساختند. پدر 90 ساله او در 11 دسامبر (21 آذر) در حمله هوایی اسرائیل به خانه‌شان در اردوگاه آوارگان جبالیا کشته شد. در 13 نوامبر (23 آبان) سندیکای روزنامه‌نگاران فلسطینی اعلام کرد «8 عضو خانواده یاسر قادیه، عکاس خبری، زمانی که خانه‌شان در جنوب غزه هدف اصابت 4 موشک قرار گرفت، کشته شدند. قادیه از این حمله جان سالم به در برد». در 25 اکتبر (3 آبان) یک حمله هوایی دیگر اسرائیل به اردوگاه آوارگان نصیرات در مرکز غزه، همسر، پسر، دختر و نوه وائل الدحدوح، رئیس دفتر الجزیره در کل باریکه را کشت.

سندیکای روزنامه‌نگاران فلسطینی گزارش داد که معتز عزیزه، روزنامه‌نگار مستقل جوان و محبوب، چند تهدید از سوی شماره‌های ناشناس دریافت کرده که از او خواسته‌اند پوشش خبری خود را متوقف کند. مردی خود را یکی از اعضای ارتش اسرائیل معرفی کرده، به او گفته است: «برو یا بمیر!»

* تعصب گزارشگران بدون مرز به فلسطین محدود نمی‌شود

در حالی که سازمان گزارشگران بدون مرز فقط از سر اکراه، به عنوان یک فکر ثانویه، از روزنامه‌نگاران فلسطینی که در «شرایط اثبات‌نشده مرتبط با وظایف‌شان» کشته [شهید] شده‌اند، یاد کرده است، گزارشی در سال 2021 درباره سوریه، سابقه این سازمان را نشان می‌دهد که در آن آمده بود: «از سال 2011، بر اثر گلوله‌باران‌های توپخانه‌ای، حملات هوایی یا قتل توسط طرف‌های مختلف درگیری، حداقل 300 روزنامه‌نگار حرفه‌ای و غیرحرفه‌ای هنگام پوشش خبری کشته شده‌اند. این رقم در واقع می‌تواند بیشتر هم باشد».

این سازمان به گزارش شبکه حقوق بشر سوریه (SNHR‌) اشاره کرد که ادعا می‌کند این تعداد می‌تواند تا 700 نفر برسد. نیروهای RSF ضمن تایید این اعداد، هشداری دادند که البته بسیار خفیف‌تر از آن چیزی بود که درباره روزنامه‌نگاران غزه وجود داشت. «برای تأیید چنین اعدادی، برآوردها در حال حاضر به دلیل دشواری دسترسی به اطلاعات امکان‌پذیر نیست».

سازمان گزارشگران بدون مرز جدا از ارقامی که توان تاییدشان را ندارد، به  آمار نهادی که به هیچ وجه بی‌طرف یا معتبر نباشد هم استناد نمی‌کند. همان طور که در یک مقاله تحقیقی اشاره شده، شبکه حقوق بشر سوریه مستقر در قطر – نزدیک به نیروهای معارض دولت سوریه - توسط دولت‌های خارجی تامین مالی شده و توسط رهبران ارشد مخالفان تامین نیرو می‌شود و «علنا مداخله نظامی غرب را فریاد ‌زده است».

سال 2017، استفان لندمن از تلاش گزارشگران بدون مرز برای تعطیل کردن پنل خبری نوشت که توسط باشگاه مطبوعات سوییس حمایت می‌شد و ونسا بیلی، روزنامه‌نگار بریتانیایی- معتقد به تئوری توطئه – در آن شرکت می‌کرد. گای متان، مدیر اجرایی این باشگاه در آن زمان گفت: «سازمانی که از آزادی اطلاعات دفاع می‌کند از من می‌خواهد یک کنفرانس مطبوعاتی را سانسور کنم». البته او از لغو این رویداد خودداری کرد.