گروه فرهنگ و هنر: همزمان با چهارمین سالگرد پیروزی شکوهمند انقلاب اسلامی در 12 بهمن 1361، جشنواره‌ای متولد شد که حتی دست‌اندرکاران و بانیانش نیز تصور برپایی آن برای سال بعد را بسیار دور از ذهن می‌دانستند؛ رویدادی که در سال نخست تنها با مشارکت 30 هنرمند برگزار شد و امروز با گذشت بیش از 4 دهه به جایگاهی رسیده که 4000 هنرمند در آن حاضر هستند؛ جشنواره‌ای که نه‌تنها به مهم‌ترین فستیوال هنرهای نمایشی کشور بدل شد، بلکه شروعش به نقطه عطفی در تئاتر تبدیل شده و به نوعی مبدا سال جدید هنرهای نمایشی کشور لقب گرفته است.

محمدطاها عبدخدایی، علی منتظری، مجید شریف‌خدایی، سیدحسین مسافرآستانه، مرحوم سعید کشن‌فلاح، حسین فرخی، حسین سلیمی، فرهاد مهندس‌‌پور، سعید اسدی، نادر برهانی‌مرند، حسین جعفری، محمود عزیزی، رحیم نجفی‌برزگر، مجید سرسنگی، حسین پارسایی، محمد حیدری، رحمت امینی، اسماعیل عالی‌زاد، قادر آشنا، اردشیر صالح‌‌پور، کورش زارعی و مهدی حامدسقاییان، 22 سکاندار 42 دوره جشنواره تئاتر فجر هستند که هر کدام نقش و سهمی در رسیدن به این مهم و جایگاه آن داشته‌اند.

اما چهل‌ودومین جشنواره بین‌المللی تئاتر فجر به دبیری مهدی حامدسقایان با شعار «امید، نشاط و همدلی» که از 27 دی آغاز شده تا 12 بهمن ادامه خواهد داشت؛ جشنواره‌ای که به گفته مدیرکل هنرهای نمایشی کشور، در محورهای چهار گانه «تثبیت و اشاعه ارزش‌های اسلامی در فرم و محتوای آثار نمایشی»، «حمایت از تولیدات دینی، انقلابی، ملی و تاریخی»، «حمایت از تئاتر‌های شهرستان» و «حمایت از آرمان‌های فلسطین» برگزار می‌شود. اما این دوره جشنواره تئاتر فجر علاوه بر بخش‌های «مسابقه تئاتر ایران»، «بین‌الملل»، «تئاتر خیابانی»، «رادیو تئاتر» و «نمایش‌های تلویزیونی»، میزبان ۳ بخش جدید شامل «هویت ملی»، «بخش فراگیر (ویژه معلولان)»، «بخش غزه » و «تئاتر دانشجویی» نیز است.

جشنواره چهل‌ودوم امسال در 13 سالن در قالب 8 مجموعه تماشاخانه در سطح تهران آماده میزبانی از هنرمندان و علاقه‌مندان است. از ویژگی‌های این دوره می‌توان به حضور چشمگیر گروه‌های جوان و خلاق شهرستانی، تولید 9 اثر با موضوع غزه، تولید 14 اثر هنری درباره هویت ملی، تئاتر دانشجویی با حضور 28 اثر از دانشگاه‌های سراسر کشور و 11 نمایش تلویزیونی اشاره کرد که در مجموع تمام بخش‌های امسال پذیرای 160 نمایش با 335 اجرا در ۲ بخش صحنه‌ای و خیابانی خواهد بود.

در بخش بین‌الملل نیز حضور 6 کشور شامل یونان، تاجیکستان، عراق، ارمنستان، الجزایر و ایتالیا قطعی شده است که در نیمه راه به جشنواره ملحق خواهند شد.

برگزاری 8 عنوان کارگاه از جمله «کارگردانی نمایش تلویزیونی توسط مسعود فروتن»، «فرم و حرکت توسط هایک اسرافیلیان از ارمنستان»، «مقایسه روش بازیگری گرتفسکی و چخوف توسط تاناسیس سارانتوس از یونان»، «کارگاه موسیقی در تئاتر توسط سعید ذهنی»، «جست‌وجوی من در نقش توسط بهرام ابراهیمی»، «پیوند میان ایده و مواد اجرایی توسط فرهاد مهندس‌پور» و «نوپردازان ادبیات نمایشی و کارگردانی توسط مهرداد رایانی‌مخصوص» و 8 عنوان سمینار از جمله با موضوعات «سیاست‌گذاری و تحلیل محتوا در ۲ جشنواره تئاتر فجر و آوینیون»، «پژوهش آسیب‌شناسانه بر جهانی شدن تئاتر ایران»، « بررسی ساختار و تغییرات ادوار تئاتر فجر»، «مطالعات اجرا و مرکززدایی از متن دراماتیک» و «چشم‌انداز تکاملی و‌شناختی از جشنواره‌های تئاتری بین‌الملل» از دیگر بخش‌های پژوهشی جشنواره خواهد بود. 

اما آنچه در بین 160 اثر حاضر در چهل‌ودومین جشنواره بین‌المللی تئاتر فجر کاملا محرز و مشخص است، محور‌ها و مضامین نمایش‌هاست که می‌تواند این دوره را نسبت به سایر ادوار بسیار متمایز و حتی خاص و منحصر به فرد کند؛ مضامینی چون باورهای دینی، دفاع‌مقدس، خانواده، آیین‌های بومی محلی و فولکوریک، شادی‌آور، شخصیت‌ها و قهرمانان ملی و انقلابی و مبارزه با صهیونیسم.

جشنواره که به صورت غیررسمی با برگزاری بخش‌های پژوهش، رادیوتئاتر و تله‌تئاتر از ۲۷ دی شروع شده بود، روز گذشته با شروع بخش صحنه‌ای به صورت رسمی کار خود را آغاز کرد. در این بخش تالار وحدت، مجموعه تئاترشهر، تماشاخانه ایران‌شهر، تئاتر مولوی، تالار حافظ، تالار سنگلج، تالار هنر و مجموعه تئاتر محراب میزبانی آثار را بر عهده دارند. بخش خیابانی جشنواره چهل‌ودوم نیز از امروز دوشنبه 2 بهمن و در محوطه باز مجموعه تئاترشهر، موزه عبرت، متروی تئاترشهر، متروی ایوان انتظار میدان ولیعصر(عج)، فرهنگسرای رازی، محوطه فضای باز وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و برج آزادی آغاز می‌شود.

آیین افتتاحیه این دوره جشنواره در حالی روز گذشته در تماشاخانه ایرانشهر برگزار شد که به دلیل زمان‌بندی انجام‌شده و تداخل با برخی اجراها در روز نخست و عدم تکرار آثار در روزهای دیگر، علاقه‌مندان، هنرمندان و بویژه اصحاب رسانه را به جهت پوشش مراسم بسیار سردرگم کرده بود که می‌توان از جمله نقایص روز نخست نام برد.

اما در روز نخست و در بخش مسابقه تئاتر ایران بخش صحنه‌ای، تالار وحدت میزبان نمایش «ایل خون» به کارگردانی آژمان بیژنی‌نسب از فسا بود که متاسفانه همان‌طور که پیش‌تر گفته شد شدیدا تحت تاثیر مراسم افتتاحیه قرار گرفته بود. همچنین سالن اصلی مجموعه تئاترشهر در ۲ نوبت پذیرای نمایش «رویای اسبی به نام شبرنگ» به کارگردانی محمد جهان‌پا از مشهد شد. «ترمز اضطراری» دیگر نمایش بخش مسابقه تئاتر ایران از مشهد بود که با کارگردانی بهار فاضلی‌راد در سالن چهارسوی مجموعه تئاترشهر با استقبال مخاطبان روی صحنه رفت.

چهارمین اثر مسابقه تئاتر ایران که در روز نخست جشنواره چهل‌ودوم تئاتر فجر اجرا شد، نمایش «گزارش مفتوحه تنگه فنی» به کارگردانی فضل‌الله عمرانی از تهران بود که در سالن استاد سمندریان تماشاخانه ایران‌شهر، آن هم با تاثیر از مراسم افتتاحیه در سالن روبه‌روی همین مجموعه روی صحنه رفت. 

اما دانشجویان را به نوعی فاتحان روز نخست جشنواره باید نامید، بخشی که با 6 نمایش در سالن‌های مختلف روی صحنه دست پری داشت. 

نمایش «غلط» به کارگردانی سعید زمانی از پردیس دانشگاه هنر به میزبانی سالن قشقایی مجموعه تئاترشهر و نمایش «ببر» به کارگردانی راشد کریمی از کردستان و از دانشگاه هنر و معماری به میزبانی سالن سایه به عنوان نخستین آثار دانشجویی حاضر در جشنواره تئاتر فجر بودند که روی صحنه رفتند. همچنین نمایش «اوبرمنش» به کارگردانی افشین حسنی‌کیا از دانشگاه هنر تهران دیگر نمایش این بخش بود که در سالن اصلی تئاتر مولوی با حضور پرشور دانشجویان اجرا شد.

سالن کوچک تئاتر مولوی هم در ۲ نوبت پذیرای نمایش «در جنگ احساسات ممنوع» به کارگردانی نوشین قاسمی از دانشگاه سوره بود. از سوی دیگر در تالار حافظ نیز نمایش «مکر مکرم» به کارگردانی علی خورشیدی از دانشگاه سوره روی صحنه رفت و نمایش «تقلیدنامه زال و رودابه» به کارگردانی محمد حاج‌محمدی نیز در تالار سنگلج اجرا داشت.