کد خبر: 275499تاریخ: 1402/11/4 00:00
ایران چگونه بر مهم‌ترین ماده بیانیه پایانی اجلاس کامپالا 2024 اثر گذاشت؟
حمایت از فلسطین، رساترین فریاد غیرمتعهدها
نوزدهمین اجلاس سران جنبش عدم تعهد NAM2024 که با حضور رهبران و نمایندگان 120 کشور روز یکشنبه در کامپالا پایتخت اوگاندا به کار خود پایان داد، در یک مقطع زمانی مهم به تریبونی بین‌المللی برای دفاع از مظلومیت فلسطین تبدیل شد.
ایران که میزبان شانزدهمین دوره نشست جنبش غیرمتعهدها (شهریور۱۳۹۱) بود قرار بود در بالاترین سطح در این نشست حضور یابد اما در نهایت به جای رئیس‌جمهور سیدابراهیم رئیسی، معاون اول او محمد مخبر عازم اوگاندا شد. او شنبه گذشته در سخنرانی‌اش به نمایندگی از دولت انقلابی جمهوری اسلامی ایران بیش از هر چیز تلاش کرد در این برهه حساس از تریبون غیرمتعهدها فریاد مظلومیت فلسطین را به گوش اعضای این جنبش و کل جهان برساند.
او با پیش کشیدن مساله نسل‌کشی رژیم صهیونیستی با حمایت آمریکا در غزه تلاش کرد مسائل همپیوند با تروریسم را چه در فلسطین و چه در حملات اخیر دشمنان ملت اخیر ایران برای بیش از 3000 نماینده از بیش از 119 کشور دیگر تصویر کند.
در واقع می‌توان گفت با وجود حضور پررنگ کشورهای اسلامی و عربی در نشست 6 روزه کامپالا، این نماینده ایران بود که به طور جدی قرار گرفتن موضوع حمایت از فلسطین و محکومیت اسرائیل در دستور کار اصلی اجلاس غیرمتعهدهای 2024 را پیگیری کرد و به ثمر رساند. ردپای تاکید مخبر بر برقراری فوری آتش‌بس و ارسال سریع کمک‌های بشردوستانه به تمام مناطق نوار غزه، قطع کامل اجرای سیاست کوچ اجباری ساکنان آن توسط رژیم صهیونیستی و شروع فوری روند بازسازی غزه و سایر مناطق اشغالی فلسطین را می‌توان در بیانیه پایانی کشورهای عضو مشاهده کرد. در این بیانیه 47 ماده‌ای، مهم‌ترین بند «اهمیت مساله فلسطین برای جنبش عدم تعهد» بود که پررنگ‌ترین پیام بین‌المللی نوزدهمین دوره گردهمایی کشورهای عمدتا ضد‌امپریالیست عضو این جنبش 65 ساله محسوب می‌شد. در این بیانیه تأکید شده مواضع 120 کشور عضو در حمایت از فلسطین که در 6 دهه گذشته توسعه یافته، باید در راستای «دفاع، حفظ و ترویج» بویژه در چارچوب سازمان ملل به عنوان بخشی از تلاش‌های مستمر کشورهای عضو برای پایان دادن به استعمار، ظلم، اشغال و سلطه در سرزمین‌های اشغالی فلسطین در نظر گرفته شود.
در ادامه بیانیه آمده است: «آنها (کشورهای عضو) بشدت نگران ادامه وخامت اوضاع میدانی و بحران انسانی در نوار غزه هستند، جایی که جمعیتی که بیش از نیمی از آنها کودک هستند، تلفات جانی و صدمات زیادی را متحمل می‌شوند. تخریب گسترده خانه‌های آنها و آوارگی اجباری گسترده در حالی است که اسرائیل همچنان به انجام حملات بی‌رویه در سراسر نوار غزه ادامه می‌دهد». کشورهای عضو همچنین از درخواستی که آفریقای جنوبی به دیوان بین‌المللی دادگستری لاهه ارائه داده حمایت می‌کنند و تمام اقدامات [رژیم اشغالگر] اسرائیل را برای تغییر وضعیت بلندی‌های جولان اشغالی سوریه محکوم می‌کنند».
ریشه جنبش غیرمتعهدها در نخستین کنفرانس بزرگ آفریقایی - آسیایی در سال 1955 در باندونگ اندونزی است که آغاز استعمارزدایی ملت‌ها پس از جنگ دوم جهانی بود.
این جنبش رسما با اجلاس بلگراد در سال ۱۹۶۱ میلادی در اوج جنگ سرد با هدف وحدت میان کشورهایی تشکیل شد که نه در اردوگاه کمونیسم موسوم به بلوک شرق و نه در اردوگاه سرمایه‌داری یا امپریالیسم موسوم به بلوک غرب قرار داشتند. از همین رو اکنون صربستان به عنوان میراث‌دار یوگسلاوی سابق در مقام تنها عضو اروپایی جنبش غیرمتعهد در کنار ۵۳ کشور آفریقایی، ۴۰ کشور آسیایی و ۲۶ کشور آمریکای لاتین و کارائیب ۱۲۰ عضو آن را تشکیل می‌دهند، در حالی که ۱۸ کشور (از جمله روسیه و چین) و ۱۰ سازمان از جمله سازمان ملل، سازمان همکاری اسلامی، اتحادیه عرب و اتحادیه آفریقا اعضای ناظر این جنبش هستند. جنبش کشورهای غیرمتعهد، منشور، قانون یا معاهده موسس یا دبیرخانه دائمی ندارد و اداره امور آن به عهده کشوری است که طی هر 3 سال ریاست دوره‌ای را بر عهده دارد.
روسیه به عنوان یک عضو اروپایی ناظر در سال‌های اخیر تبدیل به حامی و همراه مواضع جنبش غیرمتعهدها شده که این نشان‌دهنده شکافی مهم در جهان‌بینی استکباری شمال جهانی محسوب می‌شود.
پیام روز شنبه ولادیمیر پوتین به این اجلاس از آن جهت تاریخی است که در آن رئیس‌جمهور روسیه به عنوان وارث اتحاد جماهیر شوروی و رهبر یکی از 5 کشور ثابت و صاحب حق رای در شورای امنیت سازمان ملل، با ادبیاتی کاملا متفاوت همتایان غیرمتعهد خود را خطاب قرار داد و گفت: «ما با رد جاه‌طلبی‌های نواستعماری، استانداردهای دوگانه، همچنین فشار زور، دیکتاتوری و باج‌خواهی به عنوان ابزاری برای دستیابی به سیاست خارجی و اهداف اقتصادی خارجی، کاملا همراه هستیم».
در بیانیه 47 ماده‌ای اجلاس 2024 اوگاندا پس از موضوع فلسطین، سرفصل‌های مهم دیگری نیز اعلام شد، از جمله تاکید بر اهمیت تقویت چندجانبه‌گرایی و اصلاحات جامع در معماری چندجانبه حکمرانی جهانی. در این بخش از بیانیه به «بی عدالتی تاریخی علیه آفریقا» اشاره شده و کشورهای عضو حمایت خود را از افزایش نمایندگی ثابت و غیرثابت آفریقا در «شورای امنیت لازم‌الاصلاح» اعلام کرده‌اند.
کشورهای عضو از اصلاح ساختار مالی بین‌المللی نیز حمایت می‌کنند و متعهد می‌شوند به سمت یک سیستم تجاری چندجانبه جهانی، مبتنی بر قوانین باز، شفاف، قابل پیش‌بینی، فراگیر، منصفانه، بدون تبعیض و عادلانه حرکت کنند.
اعضای این جنبش همچنین خواستار حمایت و ترویج احترام به منشور ملل متحد و حقوق بین‌الملل، «بویژه اصول حاکمیت، برابری حاکمیت، تمامیت ارضی، عدم مداخله و حل و فصل مسالمت‌آمیز اختلافات» شدند. آنها سپس از تقویت نقش جنبش در حل و فصل مسالمت‌آمیز « اختلافات، پیشگیری و حل مناقشه» حمایت کردند. هشدار درباره خطر همه‌گیری ویروس‌های جدید، مخالفت با اقدامات یکجانبه علیه تغییرات اقلیمی، تاکید بر عدم اشاعه هسته‌ای در همه جنبه‌های آن برای تقویت صلح و امنیت بین‌المللی و حمایت از پیشگیری و مبارزه با تروریسم و سوءاستفاده تروریستی از فناوری‌های اطلاعات و ارتباطات، از جمله رسانه‌های اجتماعی، از دیگر مواد بیانیه اجلاس اخیر بود.
یکی از بندهایی که کشورمان در گنجاندن آن در بیانیه پایانی نقش مهمی ایفا کرد، فراخوان 120 کشور عضو جنبش برای لغو کامل، فوری و بدون قید و شرط تمام اقدامات قهری یکجانبه از جمله تحریم‌هایی است که به عنوان ابزاری برای فشار سیاسی یا اقتصادی و مالی علیه هر کشوری استفاده می‌شود. در نهایت این جنبش روایت مستقلی از آمریکا و غرب را در تعریف حقوق بشر ارائه داد و بر دفاع از آن تاکید کرد.