گروه بین‌الملل: قضات دادگاه «دیوان بین‌المللی دادگستری» روز جمعه در آستانه روز جهانی هولوکاست، رای خود درباره جنایت جنگی و نسل‌کشی رژیم صهیونیستی در نوار غزه را که با شکایت دولت آفریقای جنوبی به جریان افتاده بود، صادر کردند. مهم‌ترین نکته رای دیوان بین‌المللی دادگستری این بود که دادخواست «پرتوریا» علیه پروژه نسل‌کشی اسرائیل در نوار غزه بررسی و این دیوان رای داد صلاحیت دارد در این موضوع ورود کند.

رئیس دیوان بین‌المللی دادگستری روز گذشته با قرائت حکم اولیه این دادگاه گفت: این دادگاه از فاجعه کنونی در غزه اطلاع دارد و قتل مستمر در آنجا را محکوم می‌کند. جوآن داناهیو افزود: دامنه اختیارات دادگاه در این زمینه به دلیل درخواست ارائه شده از سوی آفریقای جنوبی محدود است. اگر شرایط با مواد 9و7 منشور دادگاه مطابقت داشته باشد، دادگاه می‌تواند تدابیر موقت را اتخاذ کند.

وی گفت: آفریقای جنوبی طی جلسات آنچه را که در غزه رخ می‌دهد نقض توافقنامه درباره منع نسل‌کشی دانست اما دادگاه در حال حاضر حکم نخواهد کرد که آیا اسرائیل تعهدات مربوط به این توافقنامه را نقض کرده است یا خیر. با این حال دادگاه درخواست اسرائیل برای کنار گذاشتن پرونده را رد می‌کند. تمام طرف‌های عضو می‌توانند در صورتی که طرف دیگری مرتکب نقض‌هایی شود، آن را به دادگاه بکشانند.

داناهیو افزود: آفریقای جنوبی گزارشاتی را درباره نقض توافق منع کشتار جمعی و نسل‌کشی، در غزه توسط اسرائیل ارائه کرد اما دادگاه در حال حاضر تصمیمی درباره اینکه آیا کشتار جمعی اتفاق افتاده یا خیر نخواهد گرفت ولی درباره امکان وقوع کشتار جمعی حکم خواهد داد. ما پرونده کشتار جمعی علیه اسرائیل را رد نمی‌کنیم و درباره حکم دادن به اقدامات اضطراری اختیار داریم. اطلاعات نشان می‌دهد بیش از ۲۵ هزار فلسطینی کشته و بیش از ۲ میلیون نفر طی جنگ آواره شده‌اند. ملت فلسطین بر اساس توافقنامه منع کشتار جمعی تحت حمایت هستند. گزارشات اولیه نشان می‌دهد غزه به مکان ناامیدی و مرگ تبدیل شده است.

رئیس دادگاه بین‌المللی دادگستری تصریح کرد: ما گزارش آنروا (آژانس امداد و کار سازمان ملل برای فلسطین) در ۱۳ ژانویه را در دست‌مان داریم که در آن تأکید شده از این جنگ ویرانگر بیش از ۱۰۰ روز گذشته و بمباران غزه همچنان ادامه دارد و موجب آوارگی تعداد زیادی از ساکنان شده است. بیش از ۲ میلیون نفر آسیب دیده‌اند؛ از نظر جسمی و روانی آسیب دیده‌اند و کودکان در رعب و وحشت به سر می‌برند. سازمان جهانی بهداشت ۲۱ دسامبر اعلام کرد ۹۳ درصد ساکنان غزه با سطح بی‌سابقه‌ای از گرسنگی و سوءتغذیه مواجه هستند.

وی تأکید کرد: یوآو گالانت، وزیر جنگ اسرائیل، غزه را تحت محاصره کامل قرار داد و آب و برق و سوخت غزه را قطع کرد. وی مردم غزه را حیوانات انسان‌نما توصیف کرد. حقوقی که آفریقای جنوبی خواهان آن شده است قابل اجراست و آن حمایت از فلسطینی‌ها در برابر کشتار جمعی است. گزارشات و اسناد ارائه شده توسط آفریقای جنوبی معقول و منطقی است و در نتیجه دادگاه باید آن را بررسی کند. فلسطینی‌های غزه حق دارند در برابر کشتار جمعی حمایت شوند.

رئیس دیوان بین‌المللی دادگستری تأکید کرد: شروط برای اتخاذ تدابیر موقت فراهم است. اسرائیل باید اقدامات لازم را برای ممانعت از قتل یک مجموعه از انسان‌ها یا آسیب رساندن شدید به آنها اتخاذ کند. اسرائیل باید تمام اقدامات لازم را برای ممانعت از کشتارجمعی و نسل‌کشی در غزه اتخاذ کند. اسرائیل باید فورا تدابیری را برای ممانعت از ویرانی و تخریب در غزه اتخاذ کرده و گزارشی را به دادگاه درباره تمام تدابیر موقت طی یک ماه ارائه کند.

در این حکم آمده است: اسرائیل باید تضمین کند نیروهایش مرتکب کشتار جمعی نشوند. همچنین باید اقداماتی را برای بهبود وضعیت انسانی در غزه اتخاذ کند. غیرنظامیان در غزه با وضعیت بسیار دشواری مواجه هستند. اقدامات اسرائیل برای از بین بردن خطرات ناشی از اجحاف در حق فلسطینی‌ها کافی نیست.

رئیس این دادگاه تأکید کرد: ما اقدامات اضطراری را درباره پرونده نسل‌کشی در غزه توسط اسرائیل اتخاذ می‌کنیم. اسرائیل باید فراهم کردن فوری کمک‌های لازم برای مردم غزه را تضمین کند. باید تمام طرف‌های درگیر در غزه به قوانین بین‌المللی پایبند باشند و اسرا را فورا و بدون شرط آزاد کنند. ۱۵ قاضی در دادگاه رای موافق دادند که باید اسرائیل تدابیری را برای ممانعت از کشتار جمعی اتخاذ کند.

رای دیوان دادگستری به شرح ذیل است: 

دیوان بین‌المللی دادگستری اعلام کرد صلاحیت رسیدگی به شکایت آفریقای جنوبی از اسرائیل در پرونده نسل‌کشی در غزه را دارد.

1- این دادگاه به اسرائیل دستور داد تمام اقدامات لازم را برای جلوگیری از نسل‌کشی در غزه به کار ببندد. 

2- دادگاه لاهه می‌گوید اسرائیل باید اجازه ورود کمک‌های انسانی به نوار غزه را بدهد. 

3- دیوان بین‌المللی دادگستری همچنین از اسرائیل خواست ظرف یک ماه گزارشی را درباره اقدامات انجام‌شده برای جلوگیری از نسل‌کشی در غزه به این دادگاه ارائه کند. 

4- دادگاه اسرائیل را ملزم کرد تدابیر بیشتری برای محافظت از فلسطینی‌ها به کار ببندد اما دستوری برای پایان دادن به عملیات‌های نظامی در غزه صادر نکرد. 

در همین رابطه نتانیاهو، نخست‌وزیر رژیم صهیونیستی در واکنش به رای دیوان بین‌المللی دادگستری لاهه گفت: «ما در حال مبارزه با حماس هستیم. اسرائیل مانند هر کشوری از حق اولیه دفاع از خود برخوردار است. دادگاه لاهه به درستی درخواست ظالمانه برای سلب این حق (آتش‌بس) را رد کرد اما این ادعا که اسرائیل مرتکب نسل‌کشی علیه فلسطینی‌ها می‌شود، نه‌تنها نادرست است بلکه افتضاح است و تمایل دادگاه به بحث درباره آن، نشانه‌ای از رسوایی است که نسل‌ها فراموش نخواهد شد. ما در حال مبارزه با یک جنگ عادلانه هستیم و آن را تا پیروزی کامل ادامه خواهیم داد؛ تا زمانی که حماس را شکست دهیم، همه اسرای خود را برگردانیم و اطمینان حاصل کنیم که غزه دیگر تهدیدی برای اسرائیل  نخواهد بود». 

از طرف دیگر دولت آفریقای‌جنوبی حکم دادگاه لاهه را یک «پیروزی قاطع» برای حاکمیت قانون و نقطه عطفی مهم در راستای تلاش برای برقراری عدالت برای مردم فلسطین توصیف کرد. وزیر خارجه آفریقای‌جنوبی عنوان کرد: آنچه را که لازم بود برای حفاظت از جان هزاران فلسطینی در نوار غزه انجام دادیم. نالدی پاندور گفت: دستورات دیوان بین‌المللی دادگستری بدون آتش‌بس قابل اجرا نیست. وی اظهار داشت: دوست داشتیم دادگاه لاهه حکم توقف جنگ در غزه را صادر کند. پاندور گفت: ما باید از اسرائیل بخواهیم به قوانین بین‌الملل پایبند باشد. وی تصریح کرد ما در کنار ملت فلسطین ایستاده‌ایم و از آنها می‌خواهیم امید خود را از دست ندهند. 

رای دیوان دادگستری چند نکته مثبت دارد. بسیاری از کارشناسان اعتقاد دارند این رای بعد از 1948 و تشکیل رژیم صهیونیستی یک دستاورد بزرگ است. این برای بار نخست است که این رژیم پای میز محاکمه در دادگاهی در جهان آورده می‌شود. همواره اسرائیل خود را محق و مظلوم در جامعه جهانی نمایش می‌داد و با سوء استفاده از ماجرای هولوکاست نقابی از مظلوم‌نمایی روی صورت خود گذاشته بود ولی با شکایت آفریقای‌جنوبی و همچنین رای دیوان دادگستری بین‌المللی این روتوش کنار رفت. حالا بر اساس رای دیوان بین‌المللی دادگستری، رژیم صهیونیستی به عنوان یک رژیم ظالم و قاتل که مرتکب جنایت در غزه شده، شناخته می‌شود.

در همین رابطه پوریا عسکری، دانشیار دانشگاه علامه طباطبایی و کارشناس حقوق بین‌الملل درباره رای اخیر دیوان لاهه نوشت: صلاحیت دیوان و ضرورت صدور دستور موقت احراز شد و دیوان مقرر کرد اسرائیل باید به تعهداتش به موجب مواد متعدد کنوانسیون عمل کند و نیز امکان دسترسی به کمک‌های بشردوستانه را فراهم کند و ظرف یک ماه به دیوان گزارش دهد. درخواست اصلی آفریقای‌جنوبی مبنی بر تعلیق عملیات نظامی اجابت نشد. رضا نصری هم در توئیتی نوشت: رأی دیوان بین‌المللی دادگستری بزرگ‌ترین ضربه‌ای است که در تاریخ معاصر به حیثیت، جایگاه، تصویر و آبروی برساخته اسرائیل وارد شده، این سند مهم فرصت‌های کم‌نظیری برای فعالان و دولت‌های هوشمند خلق کرده است. 

آفریقای‌جنوبی از دادگاه خواسته بود به اسرائیل دستور دهد عملیات جنگی در غزه را متوقف کند و همچنین، اجازه دسترسی بدون مانع برای ارسال کمک‌های بشردوستانه به غزه را بدهد که دیوان رای به توقف عملیات جنگی نداد ولی از اسرائیل خواست کمک به غزه را تسریع کند. از نظر حقوقی، احکام دیوان بین‌المللی لازم‌الاجرا و غیرقابل تجدیدنظر است، اما دیوان امکاناتی برای به اجرا گذاشتن احکام خود ندارد. 

حسین امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه هم در واکنش به رای دیوان دادگستری لاهه نوشت: موفقیت آفریقای‌جنوبی در دیوان کیفری بین‌المللی در جریان طرح شکایت از رژیم صهیونیستی را به دولت و ملت آفریقای‌جنوبی، ملت فلسطین و خانم نالدی پاندور، وزیر خارجه این کشور تبریک می‌گویم. بار دیگر بر حمایت جمهوری اسلامی ایران از ابتکار عمل دولت آفریقای‌جنوبی تصریح می‌کنم. امروز مقامات رژیم جعلی اسرائیل منفورترین افراد نزد افکار‌عمومی جهان هستند که باید به دلیل ارتکاب نسل‌کشی و جنایات بی‌سابقه جنگی علیه فلسطینیان فورا به دست عدالت سپرده شوند. لازم است تاکید کنم حمایت همه‌جانبه کاخ‌سفید از جنایات صهیونیست‌ها نیز هیچگاه فراموش نخواهد شد و مورد توجه و پیگیری افکار ‌عمومی قرار دارد. از همه‌ همتایانم در کشورهای جهان تقاضا دارم از اقدام آفریقای‌جنوبی در دیوان کیفری بین‌المللی حمایت کنند. «جیمز بیز»، خبرنگار الجزیره در لاهه می‌گوید حکم دادگاه لاهه درباره اسرائیل حکم جالبی است زیرا قضات این دادگاه با اکثر استدلال‌های مطرح‌شده از سوی آفریقای‌جنوبی موافقت کردند. 

آنها پذیرفتند برای صدور حکم در این پرونده صلاحیت دارند و اینکه بخشی از ادعاهای مطرح‌شده از سوی آفریقای‌جنوبی مصداق تعریف نسل‌کشی طبق مفاد کنوانسیون منع نسل‌کشی محسوب می‌شود. اما بخشی از حکم که باعث ناخرسندی آفریقای‌جنوبی خواهد شد احتمالا پاراگراف نهایی حکم است که دستوری برای برقراری آتش‌بس در غزه صادر نمی‌کند. این دادگاه از اسرائیل به طور مشخص خواست اقداماتی مانند رساندن کمک‌های انسانی و ارائه گزارش طی یک ماه انجام دهد. در این حکم همچنین اسرائیل ملزم شده از تمام اختیاراتش برای جلوگیری از اقداماتی که می‌تواند منجر به نسل‌کشی شود استفاده کند.