گروه اقتصادی: در یک دهه اخیر به دنبال رشد نرخ تورم و  افزایش قیمت طلا، قدرت خرید بخش قابل توجهی از مردم جامعه برای خرید انواع مصنوعات طلا کاهش یافت. از آنجا که جامعه ایران از طرفداران خرید و استفاده از انواع طلا و مصنوعات آن بویژه سکه طلا محسوب می‌شود، رشد قیمت طلا و به تبع آن افزایش قیمت سکه باعث شد فعالان صنف طلا و جواهر به فکر ساخت مصنوعات جدیدی با عیار و قیمت پایین‌تر نسبت به سکه‌های موجود در بازار بیفتند و در نتیجه سکه‌هایی با عنوان سکه پارسیان ضرب و در بازار عرضه شد. در واقع به دنبال کمبود ضرب سکه‌های طلا توسط بانک مرکزی، ضرب برخی سکه‌ها در گرماژهای مختلف توسط برخی طلافروشان باب شد و اتفاقا مورد استقبال نیز قرار گرفت. علت استقبال مردم این بود که این سکه‌ها متناسب با قدرت خرید مردم با توجه به عرف عروسی‌ها و میهمانی‌ها طراحی شده بود و کسانی که قدرت خرید سکه‌های بهار آزادی رایج در بازار را نداشتند، براحتی می‌توانستند نیاز خود را با خرید این سکه‌ها برطرف کنند.

سال 1390 اما زمزمه بی‌اعتبار بودن سکه‌های پارسیان در رسانه‌ها منتشر شد و نگرانی طرفداران خرید این سکه را تشدید کرد. همزمان با انتشار این خبر سازمان حمایت مصرف‌کنندگان و تولیدکنندگان اعلام کرد بر اساس قانون، ضرب سکه فقط در اختیار بانک مرکزی است. همچنین سازمان حمایت اولتیماتومی با مدت 1.5 سال به تولیدکنندگان سکه در بازار طلا داده بود که باید سریعا سکه‌های غیراستاندارد گرمی و از جمله سکه‌های پارسیان را که با عیار 18 ساخته می‌شد، از بازار جمع‌آوری کنند. در همین زمان نیز بانک مرکزی از سکه جدید خود با نام سکه یک گرمی با عیار 900 در هزار رونمایی کرد.

اما متأسفانه در تمام مشاغل همیشه تخلف‌هایی انجام می‌شود. به ‌طور مثال سکه‌های بانکی با سکه‌های غیربانکی حدود یک ‌میلیون تومان تفاوت قیمت دارند، چرا که سکه‌های بانکی به ‌طور قطع از اعتبار بیشتری برخوردار است اما سکه‌های غیربانکی نیز به میزان زیاد ضرب زده‌ شده و در بازار خرید و فروش می‌شود.

* سکه پارسیان چیست؟

سکه پارسیان یک نوع سکه یا پلاک است که معمولا با عیار ۱۸ و در وزن‌های پایین تولید می‌شود. مهم‌ترین ویژگی سکه پارسیان قیمت پایین و اجرت کم آن است که باعث شده همه بتوانند با هر مبلغی طلا بخرند. متداول‌ترین وزن‌ سکه پارسیان بین ۱۰۰ سوت تا یک گرم است. سکه‌های پارسیان از عیار کمتری برخوردارند و معمولا با عیار ۱۸ یا ۷۵۰ به فروش می‌رسند. سکه پارسیان برخلاف سکه تمام، نیم‌سکه و ربع سکه بهار آزادی وزن ثابتی ندارد. وزن سکه‌های پارسیان روی جعبه پرس آنها درج شده است. بر خلاف اغلب سکه‌های ضرب شده در کشور، سکه‌های پارسیان توسط بانک مرکزی تولید و عرضه نمی‌شود. شرکت‌های مختلفی در ایران با دریافت مجوز پرس سکه‌های پارسیان آنها را تولید می‌کنند. امروز بیش از ۱۰۰ شرکت عرضه‌کننده سکه پارسیان در کشور وجود دارد. این در حالی است که به گفته فعالان بازار طلا عبارت «سکه پارسیان» اشتباه است و در واقع پلاک پارسیان است که طرح سکه بوده و خرید و فروش آن نیز مانند سکه نیست، زیرا سکه رایج کشور سکه آزادی و سکه امامی است که بانک مرکزی آنها را ضرب می‌کند. به عبارت دیگر طبق قانون، ضرب، عرضه و توزیع مصنوعات طلای خارجی و مصنوعات مدور ضرب شده مانند سکه‌های پارسیان که غیر از بانک مرکزی ضرب شده‌اند، ممنوع است.

* سکه‌های پارسیان تقلبی

با توجه به اینکه سودجویان و فرصت‌طلبان همواره در کمین بازار نشسته و منتظر فرصتی برای تقلب و سودجویی از بحران‌های پیش آمده در  بازار هستند، بازار سکه‌های پارسیان نیز از این غائله مستثنا نبوده است. برای نمونه در تابستان رئیس اتحادیه طلا و جواهر اصفهان، از ماجرای کلاهبرداری یک زوج جوان خبر داده بود که با ضرب سکه‌هایی از جنس مس و برنج به 17 واحد صنفی در اصفهان مراجعه و اقدام به فروش سکه‌های پارسیان جعلی کرده بودند که این سکه‌ها از نظر وزنی مشکل داشته است. تابستان امسال همچنین باندی از زنان کلاهبردار از استان‌های غربی کشور وارد مشهد شده و سکه‌های تقلبی را در بازار طلا می‌فروختند. کشف 2 هزار سکه طلا در دزفول توسط نیروی انتظامی نیز از دیگر موارد تقلب در بازار سکه است که ضرورت دقت و توجه خریداران و فروشندگان را دوچندان می‌کند.

کارشناسان و فعالان بازار طلا معتقدند با توجه به اینکه ضرب سکه‌های پارسیان توسط اشخاص و کارگاه‌ها انجام می‌شود و بانک مرکزی در آن نقشی ندارد، احتمال تقلبی بودن آنها وجود دارد، بنابراین سکه‌های پارسیان را باید از فروشنده‌های معتبر خریداری کرد و هنگام خرید به هولوگرام، نام تولیدکننده، وزن و عیار سکه دقت شود. خرید از فروشنده‌های معتبر و باسابقه، ریسک تقلبی بودن سکه‌ها را کاهش می‌دهد. رنگ سکه نیز باید مورد توجه قرار گیرد، چرا که پرس سکه‌های پارسیان توسط بانک مرکزی انجام نمی‌شود، به همین علت امکان کلاهبرداری و قرار دادن فلزات دیگر به جای طلا در بسته‌های پرس سکه‌های پارسیان وجود دارد. با توجه به رنگ سکه ممکن است بتوان سکه اصلی را از سکه‌های تقلبی تشخیص داد. در صورتی که رنگ سکه بیش از حد زرد باشد یا در زمینه آن رنگ‌های سبز یا قرمز دیده ‌شود، باید به اصالت آن شک کرد. سکه‌های پارسیان اصل دارای چاپ بسته پرس دو رو هستند. در صورتی که تصویر چاپ بی‌کیفیت، کپی مانند و یک‌طرفه است، باید از خرید آن اجتناب کرد. همچنین مشخصات درج شده روی جعبه سکه (شامل وزن سکه، عیار آن و نام شرکت تولیدکننده) باید صحیح باشد.

* تقلب برخی واحدهای صنفی

اگرچه افراد سودجو در پی کسب سود از طریق تقلب هستند اما متاسفانه گاهی اوقات دیده شده واحدهای صنفی طلاهای قاچاق عیار پایین را به عنوان طلاهای خارجی با اجرت ساخت‌های نجومی به مشتریان عرضه می‌کنند. واقعیت این است که اکثر مشتریان طلا گمان می‌کنند تقلب طلافروش‌ها زیر سر ترازوی طلافروشان و ماشین حساب‌های مخصوص طلافروشان است اما باید بگوییم این ۲ ابزار مهم طلافروشان از جانب بازرسان اتحادیه بررسی می‌شود. 

نوسانات بازار طلا مهم‌ترین متهم در این تخلف است و به دلیل آنکه در سال‌های اخیر قیمت طلا دقیقه‌ای بالا و پایین می‌شود، این مشکل هم شدت گرفته است؛ همچنین با افزایش نوسانات بازار طلا، مردم رو به خرید طلا آوردند و مشتریان طلا بیش از هر موقع به خرید انواع مصنوعات طلا و مسکوکات طلا یا خرید طلای آب‌شده و شمش‌های طلا رو آوردند و فرصت مناسبی را برای برخی طلافروشان سودجو فراهم کرده‌اند تا از این آشفته‌بازار سود زیادی نصیب‌شان شود و با هر قیمتی طلا را به بسیاری از مردم بفروشند.

یکی از مشکلاتی که برخی خریدارها را با چالش روبه‌رو می‌کند، موضوع کم‌فروشی از سوی طلافروشان است. برخی فروشندگان طلا با استفاده از ناآگاهی مشتری‌ها طلا را با وزن کمتر از وزن توافق شده به فروش می‌رسانند؛ به عنوان مثال ممکن است فردی برای انگشتری با وزن 6 گرم پول پرداخت کند اما خریدار به او انگشتری با گرم پایین‌تر بفروشد، به همین دلیل است که همیشه توصیه می‌شود خریداران وزن را از روی ترازوی طلافروشان نگاه کرده و آن را با وزنی که در فاکتور می‌نویسند، تطبیق دهند.

در این میان سنگ هم مستثنا از تخلف نیست و در خرید و فروش سنگ جواهر هم گاهی تخلف رخ می‌دهد. سنگ‌هایی به نام سنگ اتمی وجود دارد که معمولا روی طلا سوار می‌شود که بدل بودن آن از نامش مشخص است با این حال ممکن است بعضی فروشنده‌ها این سنگ‌های اتمی را با قیمت بالا به عنوان سنگ گران‌قیمت به فروش برسانند؛ البته نحوه تشخیص سنگ‌های بدل از اصل یا همچنین تشخیص الماس اصل از بدل آن راهکارهایی دارد که می‌توان هنگام خرید جواهرات یا طلاهای نگین‌دار از آن استفاده کرد.

* چالش طلای دست دوم

در سال‌های اخیر خرید و فروش طلای دست دوم نیز رونق یافته است و بستر جدیدی را برای تقلب برخی فروشندگان متخلف فراهم کرده است. اگرچه فروش طلای کهنه به جای نو، به‌ندرت اتفاق می‌افتد اما در این شیوه برخی طلافروشان، طلای کهنه یا دست دوم را از مشتریان خریداری می‌کنند و آن را به جای نو به مشتری می‌فروشند. تشخیص طلای نو از طلای متفرقه و دست دوم در بعضی مواقع بسیار سخت است، با این حال خریداران طلای دست دوم می‌توانند هنگام خرید طلا به قسمت قفل طلاجات دقت کنند در صورتی خط و خش داشت، آن طلا دست دوم است و باید بدون اجرت از فروشنده خریداری شود.

در کنار موضوع طلای دست دوم، این روزها در بعضی ویترین‌های طلافروشان طلاجات و مصنوعات طلای قاچاق نیز دیده می‌شود که از کشورهای دیگری مانند ترکیه به بازارهای طلای ایران در شهرها و شهرستان‌های مختلف قاچاق می‌شود؛ علاوه بر این از آنجا که عیار استاندارد کشورهای مختلف برای ساخت مصنوعات طلا با هم فرق دارد، ممکن است طلاهایی که از کشورهای دیگر به ایران آورده می‌شود عیاری پایین‌تر از عیار استاندارد در کشور ما داشته باشد و فروشنده طلا آن قطعه طلای قاچاق را به عنوان عیار استاندارد کشور (یعنی عیار 18) بفروشد. همچنین گاهی اوقات دیده شده فروشندگان، طلاهای قاچاق عیار پایین را به عنوان طلاهای خارجی با اجرت ساخت‌های نجومی نیز به مردم می‌فروشند، به همین دلیل است که کارشناسان توصیه می‌کنند هنگام خرید طلاهای خارجی حتما عیار آن به نحوی سنجیده شود تا از 18 عیار بودن آن قطعه طلا اطمینان حاصل شود.

* ضرورت خرید سکه از سکه‌فروشان

چندی پیش نایب‌رئیس اتحادیه طلا و جواهر تأکید کرد سکه تنها باید از واحد‌های مجاز سکه فروشی خریداری شود و باید توجه داشت جواز واحد سکه‌فروشی متفاوت از طلافروشی است و سکه را باید از واحد دارای جواز و صرافی‌های مجاز سکه فروشی خرید.

محمد کشتی‌آرای گفت: بار‌ها نسبت به این موضوع هشدار داده‌ایم که مردم به هیچ‌وجه سکه‌ای را که ضرب بانک مرکزی نیست خریداری نکنند، چرا که این سکه‌ها یا جعلی هستند و طلا نیستند یا اینکه عیار آنها پایین است. وی درباره خرید و فروش سکه بدون ضرب بانک مرکزی هشدار داد و گفت: بار‌ها نسبت به این موضوع هشدار داده‌ایم که مردم به هیچ‌وجه سکه‌ای را که ضرب بانک مرکزی نیست خریداری نکنند، چرا که این سکه‌ها یا جعلی هستند و طلا نیستند یا اینکه عیار آنها پایین است.

وی در پاسخ به این سوال که مردم چگونه تشخیص دهند کدام سکه ضرب بانک مرکزی نیست، تاکید کرد: مردم نمی‌توانند سکه با ضرب بانک مرکزی و بدون ضرب را از هم تشخیص دهند و تشخیص آن یک کار تخصصی است و مردم عادی توان تشخیص را ندارند.

نایب‌رئیس اتحادیه طلا و جواهر با بیان اینکه سکه بدون ضرب بانکی مرکزی قطعا تقلبی است و بخشی از آنها اساسا طلا نیستند، ادامه داد: سکه تنها باید از واحد‌های مجاز سکه‌فروشی خریداری شود و باید توجه داشت که جواز واحد سکه‌فروشی متفاوت از طلافروشی است و سکه را باید از واحد دارای جواز و صرافی‌های مجاز سکه فروشی خرید.

کشتی‌آرای افزود: خریدار سکه غیر از ضرب بانک مرکزی حتی اگر طلا باشد و عیار آن هم پایین نباشد، در زمان فروش آن کمتر از قیمت روز می‌تواند آن را به فروش برساند. وی درباره تخلفاتی که در فروش طلای آب‌شده به مردم در طلافروشی‌های غیر مجاز انجام شده، گفت: در همان زمان که مردم به سمت خرید طلای آب‌شده رفتند، در این باره مکررا هشدار دادیم و بار‌ها اعلام کردیم مردم طلای آب‌شده نخرید اما کسی توجه نکرد.

نایب‌رئیس اتحادیه طلا و جواهر با اشاره به عواقب خرید طلای آب‌شده تاکید کرد: طلای آب‌شده بین افراد حرفه‌ای و متخصص خرید و فروش می‌شود و مردم قدرت تشخیص این را ندارند که طلای آب‌شده دارای عیار پایین یا سایر فلزات است و امروز که تب خرید طلای آب‌شده پایین آمده و مردم بتدریج در حال فروش طلای آب‌شده هستند، دچار خسارت سنگین می‌شوند. کشتی‌آرای درباره افزایش وزن طلای آب‌شده با سایر فلزات اظهار داشت: با روش‌های مختلف وزن طلای آب‌شده را بالا می‌برند که در نهایت وقتی مردم می‌خواهند آن را بفروشند، می‌بینند وزن طلای خالص کاهش پیدا می‌کند، چرا که با سایر فلزات مخلوط شده یا اینکه عیار آن کمتر از ۷۵۰ است و بعضا تا ۷۰۰ هم می‌رسد و از آنجا که معمولا این طلا از واحد‌های غیرمجاز خریداری شده، امکان پیگیری هم وجود ندارد.

وی درباره خرید منسوجات طلا که با شن یا آهن پر شده‌اند که وزن طلا افزایش یابد، گفت: اگر کسی منسوجاتی با این مشخصات را از واحد مجاز خریداری کرده باشد، قابل پیگیری است و تا ریال آخر آن را می‌توان از آن واحد پس گرفت، برای همین است که تاکید داریم برای هر میزان و گرم از طلا مردم از آن واحد فاکتور دریافت کنند.