محمد محمدی: چهل‌ودومین جشنواره فیلم فجر در حالی به کار خود پایان داد که با وجود  وعده ازپیش‌داده‌شده برای ایجاد بخش انیمیشن با حضور حداقل 2 فیلم و در حالی که امسال شاهد پذیرفته شدن 4 فیلم با عنوان‌های «رؤیا شهر»، «ببعی قهرمان»، «شمشیر و اندوه» و «ساعت جادویی» در این بخش بودیم اما بخش انیمیشن شکل نگرفت؛ حوزه‌ای که برای نخستین‌بار در طول ادوار مهم‌ترین رویداد سینمایی کشور می‌توانست به نقطه قوت و متمایز جشنواره چهل‌ودوم بدل شود اما در نهایت تعجب با اعلام اسامی نامزدها خبری از بخش انیمیشن و نامزد‌های نهایی آثار نشد تا جایی که دبیر جشنواره در آخرین نشست خبری خود با اصحاب رسانه اعلام کرد این بخش در جشنواره حضور ندارد! این در حالی بود که در آیین اختتامیه در نهایت تعجب فیلم «ببعی قهرمان» از سوی هیات داوران بدون دریافت سیمرغ، تنها یک دیپلم افتخار دریافت کرد؛ دیپلمی که اهدای آن با توجه به اعلام پیشین دبیر جشنواره مبنی بر حذف بخش انیمیشن نه تنها بسیار شگفت‌انگیز شد، بلکه بر ابهامات موجود نیز افزود. 

اعلام حذف زودهنگام بخش انیمیشن و اهدای یک دیپلم افتخار در مراسم اختتامیه، ابهامات و تناقضات بسیاری را پیرامون این بخش به وجود آورد. از سویی حضور یک کارگردان انیمیشن در ترکیب داوران این باور را به وجود آورده بود که جشنواره امسال قطعا یک سیمرغ برای بخش انیمیشن خواهد داشت اما در نهایت با همه این اوصاف، فیلم «ببعی قهرمان» یک دیپلم افتخار دریافت کرد. 

حال با این مقدمه، پرسش این است: اساسا دلیل حذف زودهنگام این بخش چه بود؟ با توجه به فراخوان و حضور 4 انیمیشن و اکران این آثار در روزهای جشنواره چرا این بخش به ناگاه حذف شد و اگر حذف شد، چرا یک فیلم دیپلم افتخار دریافت کرد؟! فراموش نکنیم فیلمی که دیپلم افتخار دریافت می‌کند، به این معناست که از سوی داوران، داوری شده اما شایسته دریافت سیمرغ نبوده است که باز هم پرسش‌های بسیاری را درباره اینکه ملاک داوری چه بوده است، پیش می‌آورد. مهم‌تر از همه، نفس حضور و نقش بهرام عظیمی به عنوان کارگردان سرشناس و مطرح انیمیشن در ترکیب هیات داوران چه بوده است؟ اینها تنها بخشی از سوالات و ابهاماتی است که طی این چند روز در این باره به وجود آمده اما پاسخی از هیچ‌کدام از مدیران و متولیان فجر 42 دریافت نشده است.

فارغ از ابهامات مطرح‌شده، بیان این نکته بسیار ضروری است که ایجاد بخش انیمیشن در جشنواره فجر می‌توانست یک ظرفیت بسیار مهم به شمار آید؛ هنر - صنعتی که این روزها در دنیا حرف اول را می‌زند و وزارت ارشاد می‌توانست با ایجاد آن یک دستاورد برای مهم‌ترین هماورد سینمایی کشور از خود به یادگار بگذارد اما حذف زودهنگام این بخش - به هر دلیلی - دولت سیزدهم و مشخصا وزارت ارشاد را از یک ظرفیت مهم و یک حرکت رو به رشد در جشنواره فجر محروم کرد. در این میان بدون شک سهم و نقش تنها داور متخصص حوزه انیمیشن در ترکیب هیات داوران فارغ از مثبت و منفی بودن نظراتش نیز قطعا و حتما پررنگ است و در آینده‌ نه چندان دور مشخص خواهد شد نظر بهرام عظیمی در جلسات محرمانه داوری چه بوده است که این بخش به ‌رغم حضور 4 فیلم آن هم با وجود اکران‌ در جشنواره و کیفیت بالای آثار، بدون دریافت سیمرغ نادیده گرفته می‌شود.

در همین ارتباط طی روزهای گذشته موجی از نظرات و انتقادات پیرامون این اتفاق در رسانه‌ها و فضای مجازی به راه افتاده است تا جایی که عوامل فیلم «شمشیر و اندوه» طی بیانیه از این اقدام هیات داوران انتقاد کردند و خطاب به دبیر جشنواره فیلم فجر نوشتند: «دبیرخانه چهل‌ودوم جشنواره فیلم فجر به بلوغ کافی برای فهم درست از عرصه و گستره جریان‌سازی و جذب مخاطب، صادرات فرهنگ، واردات ارز، جلو‌گیری از خروج نخبه‌های این صنعت و... در انیمیشن نرسیده است. از وزیر محترم فرهنگ و ارشاد تا معاون محترم سینمایی و دبیر محترم این جشنواره در آیین اختتامیه این رویداد، هیچ یک اشاره‌ای به نادر‌ترین و مهم‌ترین اتفاق جشنواره چهل‌ودوم یعنی حضور 4 انیمیشن سینمایی نداشتند. تلاش بیش از 700 نفر در طول بیش از 2 سال و نیم تا سطح فقط یک دیپلم افتخار آن هم در شأنی برابر با زیرنویس اختتامیه جشنواره پایین آورده شد. آقای دبیر محترم! انتظار می‌رفت به گفته خودتان قبل از شروع جشنواره و بنا به اعلام رسمی دبیرخانه حالا که بیش از 2 اثر سینمایی به این بخش راه پیدا کرده بودند و برای افزایش اعتبار جشنواره ضمن دعوت از حداقل 3 داور انیمیشن و اختصاص سیمرغ بهترین انیمیشن و انتخاب برترین‌هایی از جمله موسیقی، دوبله، کارگردانی و... خودتان به هویت‌بخشی عرصه انیمیشن در قواره جشنواره فجر کمک می‌کردید».

به این بهانه با مهدی جعفری تهیه‌کننده «شمشیر و اندوه» به گفت‌وگو نشستیم.

***

* ابتد ارزیابی‌تان را پیرامون وضعیت فعلی انیمیشن در کشور بفرمایید؟

وضعیت فعلی انیمیشن به لحاظ مخاطبان علاقه‌مند و ظرفیت تولید با کیفیت، رو به رشد و بسیار مطلوب است. فکر می‌کنم این هنر - صنعت که قابلیت صادرات فرهنگی، ارزآوری و جلوگیری از مهاجرت نخبگان این عرصه را دارد، فرصتی بسیار استثنایی را فراهم می‌آورد برای تربیت نسل آینده ایران و بدون شک رقیبی جدی خواهد بود برای فیلم‌های سینمایی کشور؛ شاهد این موضوع نیز درخشش آثار انیمیشن در سینمای ایران است که باعث شکسته شدن رکوردهای بسیاری در این حوزه شده است. 

* در جشنواره فیلم فجر امسال شاهد حضور ۴ انیمیشن بودیم؛ سطح کیفی این آثار را چگونه ارزیابی کردید؟

4 انیمیشن سینمایی که در قواره فیلم فجر بودند امسال توانستند خودشان  را به این رویداد مهم برسانند و در معرض قضاوت و نگاه مردم قرار بگیرند؛ اتفاق بسیار بی‌نظیری که تاکنون در این سطح رخ نداده بود. کیفیت این آثار نشان از رشد و ارتقای صنعت انیمیشن در کشور است. از این 4 فیلم 2 اثر از استان خراسان رضوی و استان اصفهان بود که با عنایت به ظرفیتی که در این استان‌ها به وجود آمده، بسیار قابل قبول و احترام است و ارتقای سطح توانمندی این بچه‌های جوان در استان‌ها را نشان می‌دهد. به عنوان نمونه گروهی که فیلم «رویا شهر» را تولید کرده بودند، در مقایسه با اثر قبلی‌شان یعنی فیلم «بنیامین» پیشرفت‌شان کاملا محسوس بود و این افزایش سطح کیفیت کاری را نشان می‌دهد. سایر آثار نیز ترازشان، ترازی بود که مخاطب را به لحاظ جنس قصه، تکنیک و کیفیت کار کاملا درگیر می‌کرد و با توجه مخاطبان متفاوتی که داشتند، نمی‌توان با هم مقایسه کرد اما به نظر می‌رسد ناظر به مخاطبان خودشان، آثار باکیفیت و قابل احترامی بودند.

* در آیین اختتامیه سهم انیمیشن تنها یک دیپلم افتخار بود؛ آیا حق بخش انیمیشن سیمرغ نبود و به نظر شما به‌ رغم اینکه کیفیت کارها مطلوب بود، چرا داوران از این آثار چشم‌پوشی کردند؟

بنا بر اعلام دبیرخانه فیلم فجر، شرط ایجاد بخش انیمیشن حضور 2 فیلم بود اما امسال دیدیم که  4 انیمیشن در جشنواره فیلم حضور داشتند؛ آثاری که مخاطبان قابل توجهی را به خود اختصاص دادند و نظرات متعدد و متفاوتی نیز از سوی منتقدان و اهالی رسانه پیرامون این 4 اثر اعلام شد اما متاسفانه دبیرخانه جشنواره فیلم فجر چهل‌ودوم هنوز به این بلوغ نرسیده بود که بفهمد سطح انیمیش کجاست و وقتی 4 انیمیشن به دبیرخانه فجر رسیده است، چه اتفاق بزرگی رخ داده و هنوز هم نمی‌دانم - به ‌رغم احترامی که برای بهرام عظیمی قائلم - چرا ایشان به عنوان تنها داور حوزه انیمیشن انتخاب شد، در حالی که برای 4 اثر باید چند داور انتخاب شود و نه یک سیمرغ، که باید چند سیمرغ از جمله بهترین کارگردانی و بهترین فیلمنامه و بهترین دستاورد هنری در نظر گرفته می‌شد. حتی این آثار قابلیت حضور در سایر بخش‌ها از جمله بخش بین‌الملل، بین‌الادیان و سودای سیمرغ را داشتند تا مورد داوری قرار بگیرند و این نشان‌دهنده این است که اساسا بخش انیمیشن در فیلم فجر اصلا دیده نشد. شاهد مثال بنده نیز سخنرانی‌های وزیر و رئیس سازمان سینمایی است که در آیین اختتامیه هیچ صحبتی از این اتفاق بی‌نظیر نمی‌کنند و گویی این بخش در حد یک زیرنویس در جشنواره فیلم فجر بود اما مطمئنا این نادیده گرفته شدن‌ها باعث نمی‌شود بچه‌ها انگیزه‌شان را از دست بدهند و ما حتما در دوره بعدی با قدرت بیشتری حاضر خواهیم شد. 

* آینده سینما ایران را در مواجهه با انیمیشن چگونه پیش‌بینی می‌کنید؟

بنده به شما می‌گویم که انیمیشن طی 2 سال آینده رقیب جدی سینمای ایران در گیشه خواهد بود. شما امسال انیمیشن «بچه زرنگ» را دیدید که چه گیشه‌ای را به خود اختصاص داد و چه میزان مخاطب را جذب کرد. مطمئن باشید ظرفیت انیمیشن طی 2 سال آینده رقیب جدی سینمای ایران خواهد بود.