کد خبر: 277145تاریخ: 1402/11/29 00:00
حسینیه معلی؛ از برنامه‌ای تلویزیونی تا خاکریزی برای نبرد
علیرضا پورجعفری*: یک هفته‌ای می‌شود که از پخش برنامه حسینیه معلی در رسانه ملی به مناسبت ایام و اعیاد ماه شعبان‌المعظم می‌گذرد. به تبع همه برنامه‌هایی که در ژانر دینی ساخته می‌شوند، این برنامه نیز حواشی‌ای را با خود به دنبال داشته که در این یادداشت قصد دارم به آن در 2 ساحت اصلی بپردازم.
اول - ساحت برنامه‌سازی تلویزیونی
برنامه حسینیه معلی را می‌توان به چند دلیل یکی از تجربه‌های موفق چند سال اخیر تلویزیون در حوزه برنامه‌سازی دانست. نخستین نکته آنکه ساختار برنامه‌سازی تلویزیونی در این برنامه رعایت شده است. این برنامه از شخصیت‌های مختلفی در قالب کارشناس بهره می‌برد که در اجرای برنامه به کمک مجری می‌آیند؛ برخلاف برنامه‌هایی مثل دورهمی و خندوانه و بقیه که در آنها مجری، محور کل برنامه بود. رعایت این نکته در ساخت تلویزیونی حسینیه معلی نشان می‌دهد سازندگان و دست‌اندرکاران این برنامه دوران عبور مونولوگ به دیالوگ را بخوبی درک کرده‌اند. یکی دیگر از نکاتی که درباره این برنامه می‌توان از آن گفت، توجه ویژه به مخاطب عام است. هر چند عده‌ای بر این باورند که حسینیه معلی صرفاً برای مخاطب مذهبی تلویزیون ساخته شده اما رویه برنامه و آیتم‌های آن نشان می‌دهد اتفاقاً خیر! ما در این برنامه با تنوع و تلفیقی از آداب و رسوم سنتی ایرانی و مذهبی مواجه هستیم (مانند اجرای اقوام خوزستانی در قسمت اول برنامه)؛ این یعنی حسینیه معلی نمی‌تواند صرفاً مخاطب مذهبی داشته باشد یا صرفاً برای مخاطب مذهبی ساخته شده باشد اما اینکه مخاطب مذهبی آن را بیشتر دنبال می‌کند، بحث دیگری است که ریشه‌های مختلفی دارد. نکته بعدی که در حوزه ساخت برنامه تلویزیونی باید به آن توجه داشت، زمینه یا بستر ساخت برنامه است. حسینیه معلی یک برنامه ترکیبی تلویزیونی مناسبتی است، اساسا یکی از استانداردهای ساخت برنامه تلویزیونی نیز همین است؛ اینکه مدیر و برنامه‌ساز رسانه‌ای مانند صداوسیما، نسبت به مناسبت‌های ملی و مذهبی بی‌تفاوت نباشد.
دوم - استفاده از مداحان در برنامه تلویزیونی
در طول پخش برنامه حسینیه معلی انتقاداتی هم از سوی افراد و طیف‌های مختلف فکری و مذهبی وجود داشت؛ مثلا اینکه چرا در این برنامه از مداحان استفاده شده است؟ یا اینکه چرا مداحان حاضر در این برنامه تا این حد شادی می‌کنند و مباحثی از این دست. طیف‌شناسی منتقدان حسینیه معلی نشان می‌دهد عمده این افراد یک طیف مذهبی خاص هستند.
طیفی که کارکرد مداح و سخنران را صرفا در رفت و آمد در هیات آن هم با شرایط و ضوابط خاص می‌دانند و بقیه کارکردهایی که یک مداح و سخنران به عنوان یک گروه مرجع می‌تواند در جامعه داشته باشد را اساسا کارکرد نمی‌دانند و مذمت می‌کنند. طیفی که اهل سنت را العیاذ‌بالله دارای نطفه ناپاک می‌دانند. طیفی که درست بر خلاف مشی امام و رهبری، مخالف وحدت میان شیعیان و برادران اهل سنت است.
از طرف دیگر به نظر می‌رسد علاوه بر موارد گفته شده، حضور افرادی مثل میثم مطیعی و سیدرضا نریمانی در این برنامه نیز یکی دیگر از دلایل انتقادات تند این افراد است. مداحانی که در سال‌های اخیر به واسطه موضع‌گیری‌های انقلابی خود و هیات متبوع‌شان، از طرف طیفی که بالاتر از آن سخن رفت به عنوان مداح حکومتی نام گرفتند. دقیقا به همین دلیل هم است که اگر دست بزنند بد است، اگر قهوه عربی بخورند بد است، اگر لباس محلی اقوام ایرانی را بپوشند بد است، اگر از وحدت میان شیعه و سنی حرف بزنند که دیگر خیلی بد است، اگر با نجم‌الدین شریعتی شوخی کنند بد است و کلا از منظر این طیف، این مداحان هر کاری انجام دهند بد است، چرا؟ چون به زعم گروهی که بالاتر عرض شد، اینها مداحان حکومتی هستند!
از طرفی عده‌ای هم بر این باورند که اصلا چرا باید مداح را بیاوریم و در تلویزیون به جای سلبریتی جا بزنیم؟ سوال از این دوستان این است که اولا مگر در حال حاضر سلبریتی‌ها در تلویزیون نیستند و برنامه ندارند؟ در ثانی، ایراد استفاده کردن از مداحان در رسانه آن هم در قامت یک کار کارشناسی و نه یک شوی تلویزیونی صرف کجاست؟ چرا اصرار داریم که مداحان و سخنران‌ها را یک تافته جدا بافته از جامعه بدانیم و جا بنزیم؟ خروجی این نگاه و این عملکرد در دراز مدت چه خواهد بود و تا الان چه بوده؟
به نظر می‌رسد خط تخریب برنامه تلویزیونی حسینیه معلی با قرائن و شواهدی که گفته شد، مساله‌ای جدا از نگرانی برای ساحت دین و دین‌داری و افراد منتسب به دین‌داری را دنبال می‌کند. این خط همان خط تخریب مداحی مبتنی بر اسلام ناب محمدی(ص) است که چند سالی می‌شود راه افتاده. مداحی که نسبت به مسائل روز انقلاب اسلامی، امت اسلامی و مسائل داخلی بی‌تفاوت نیست؛ حرف دارد، مطالبه دارد و در یک کلام در این جغرافیای وسیع خودش را پیدا کرده است. اما از منظر طیفی که مشغول تخریب‌اند، هیاتی‌ها، مداح‌ها و سخنران‌ها نباید حکومتی باشند، نباید تغییرات اجتماعی برای‌شان مهم باشد، نباید مسؤولیت اجتماعی داشته باشند؛ هیاتی‌ها، سخنران‌ها و مداحان باید فقط کارکردشان هیات آن هم به معنای عزاداری در تمام سال و شادی در ایام فرحه‌الزهرا باشد و لا غیر؛ از منظر این افراد، اگر کسی اینطور باشد خوب است اگرنه، اگر مداح باشد حکومتی است، اگر سخنران باشد، عالم فاسد!