* آقای دکتر رفیعی! مساله مهدویت چه جایگاهی در معارف دینی ما و به طور کلی تعالیم ادیان الهی دارد؟ آیا اهمیت و برجستگی این موضوع محدود به تشیع می‌شود؟

پژوهش‌ها و مطالعات زیادی در موضوع مهدویت انجام شده و شاید کمتر موضوعی در اسلام و در ادیان اینقدر مورد بررسی و تحقیق واقع شده است. مهدویت موضوعی است که چند کتاب قبل از تولد امام زمان درباره‌اش نوشته شده؛ فضل بن شاذان و علی بن مهزیار قبل از تولد امام زمان درباره‌اش کتاب نوشتند. شعرا قبل از تولد امام زمان درباره مهدویت شعر گفتند. سید حمیری زمان امام صادق است، دعبل خضایی زمام امام رضاست، کمیت اسدی زمان امام باقر است. اینها همه‌شان درباره حضرت مهدی ارواحنافداه اشعار دارند. کدام جریان را شما در تاریخ پیدا می‌کنید که قبل از تولد کتاب، شعر، ندبه و دعا برای آن تولید شده باشد. بسیاری از این دعاها قبل از تولد امام زمان انشا و خوانده شده است. همه ائمه درباره آن حرف دارند، همه ادیان درباره‌اش مطلب دارند. مهدویت موضوع فراگیری است و پژوهش‌های مختلفی هم پیرامون آن شده است.

* یکی از پرسش‌هایی که بعضا مطرح می‌شود این است که انتظار ظهور اساسا چه فایده‌ای برای امروز ما دارد؟ اگر امام زمان در زمان حیات ما ظهور نکنند و ما از دنیا برویم، دعاها و انتظار‌های ما برای فرج بیهوده بوده است؟ پاسخ این پرسش‌ها و شبهات چیست؟

این شبهه‌ای است که خیلی‌ها مطرح می‌کنند، می‌نویسند، حتی در این رابطه کتاب نوشتند.  ببینید! ما باید ابتدا سیره امام زمان در دوران غیبت را بفهمیم تا ببینیم این امامی که الان غایب است چه ارتباطی با ما دارد. فرض هم کنیم ما هم نتوانستیم ظهورش را درک کنیم، ما مثل پدران‌مان  از دنیا رفتیم و امام زمان را درک نکردیم. ده‌ها نسل هم درک نکردند. اصلا فرض کنیم ظهور 1000 سال دیگر است، آن وقت تکلیف چیست.

همین جا یک نکته بسیار مهم را گوشزد کنم. ما نمی‌دانیم ظهور چه زمانی اتفاق می‌افتد، کسی حق ندارد وقت تعیین کند، کسی حق ندارد زمان بدهد، علائم ظهور بحث بسیار پیچیده‌ای است و به همین راحتی نمی‌توان درباره آن اظهار نظر کرد.

من در پاسخ به سوال حضرت‌عالی می‌خواهم یک مطلب عرض کنم. باید ببینیم امروز که امام غایب است چطور با ما ارتباط دارد. چه کار می‌کند و چگونه در واقع امام نقشش را ایفا می‌کند.

من خدمت شما 4 عنوان می‌گویم. اینها را از احادیث می‌گویم. یک: آگاهی از احوال شیعه. درست است امام زمان غایب است اما کاملا از احوال شیعه مطلع است، حدیث داریم، خود امام زمان نوشت به شیخ مفید «وَلا یَعْزُبُ عَنّا شَىءٍ مِنَ أخبارِکُمْ»؛ هیچ یک از احوالات شما بر ما مخفی نیست ما از همه احوالات شما خبر داریم. پس عزیزان ما منتظر یک امام رویایی نیستیم. ما منتظر یک امام حی حاضر هستیم که از اعمال ما خبر دارد. دقت کنید الان با زمان امام صادق تفاوت چندانی ندارد. امام صادق در مدینه زندگی می‌کرد. چند درصد مردم امام صادق را دیدند. زمان امام صادق در جامعه هزاران نفر زندگی می‌کردند؛ در یمن، در ایران، در روم و جاهای مختلفی شیعه داشتیم. من با غیرشیعه هم کاری ندارم. چند درصد از شیعیان موفق شدند خدمت امام صادق برسند و شخصا ایشان را ببینند. خیلی کم. چند درصد شیعه‌ها توانستند شخصا خدمت امام عسکری برسند. امام عسکری در تبعید بود اصلا کسی جرأت نمی‌کرد برود. چند درصد شیعیان مستقیما امام رضا را در ایران دیدند. امام رضا ۳ سال ایران بود. چقدر از مردم ایران توانستند شخصا بروند بنشینند با ایشان صحبت کنند. خیلی کم. زمان ائمه هم اینطور نبوده که همه امام را ببینند. طرف مثلا در قم زندگی می‌کرد زمان امام صادق، می‌دانست امام صادق امامش است، در شهر مدینه است، نه دیدش، نه سخنش را شنید، نه ارتباطی با او داشت. چون امام در مدینه بود فقط می‌دانست امام از اعمالش خبر دارد، فقط می‌دانست مثلا فرض کنید اگر به امام متوسل بشود جواب می‌دهد، اگر وجوهات داشت برای او می‌فرستاد. امروز هم همین‌طور است. فرقش این است ما نمی‌دانیم کجاست، آنها می‌دانستند امام صادق در مدینه است ما می‌دانیم در کره زمین است. حالا کجاست ما نمی‌دانیم، جای آن معلوم نیست، و الا همان است. چطور امام صادق از احوال شیعه‌ها باخبر بود، امام باقر باخبر بود، امام کاظم باخبر بود، امام زمان هم باخبر است. کاملا مطلع است. چطور امام صادق دعا می‌کرد برای شیعه‌ها، اگر اتفاقی می‌افتاد برای‌شان متوسل می‌شدند و واسطه می‌شد پیش خدا حاجت‌شان برآورده شود. امروز هم همان است.  امام زمان 4 نماینده داشت که به اینها می‌گویند نواب خاص. نایب خاص دیگری بعد از سال 329  نیامد. 4 نفر بیشتر نبودند. 

علی بن محمد آخری‌شان است. می‌گوید یک روز یک نامه به دستم رسید از امام زمان. دیدم آقا نوشتند «فانک میت ما بینک و بین سته ایام»؛ علی بن محمد! 6 روز دیگر از دنیا می‌روی. وقتی که این اتفاق افتاد غیبت کبری شروع می‌شود دیگر بعد از من هم به کسی وصیت نکن من دیگر نایب خاص ندارم. آقا صریحا فرمود که بعد نفر چهارم هیچ نایب خاصی وجود ندارد. باز می‌بینید یک طرف کشور یکی می‌گوید من همسر امام زمانم. الان در زندان می‌دانید ما چقدر امام زمان قلابی و ادعایی داریم. سر 6 روز هم  علی بن محمد از دنیا رفت. این نخستین نکته که در زمان غیبت، امام زمان از احوال ما خبر دارد. چطور امام صادق، امام باقر، امام کاظم خبر داشت امام زمان هم همان‌طور است. امام کاظم به علی بن یقتین فرمود مثل اهل سنت وضو‌ بگیر چون دید جانش در خطر است. امام رضا آمد ایران در تشییع جنازه‌ای شرکت کرد گفتند آقا مگر شما ایشان را می‌شناسید فرمودند بله! گفتند آقا شما که ایران نبودید، فرمود ما شیعیان‌مان را در سراسر دنیا می‌شناسیم. پس یک نقش امام زمان امروز آگاهی از وضعیت ما است. این خیلی نکته دقیقی است. آن آقایی که کتاب می‌نویسد، شبهه می‌کند که انتظار به چه دردی می‌خورد، باید گفت ما انتظار یک مساله رویایی را نمی‌کشیم، انتظار یک مساله جامد و فریزری را نمی‌کشیم. امام حی است، امام حاضر است. اصلا ما منتظر حضور نیستیم ما منتظر ظهوریم. امام حاضر است.

نقش دوم فرزند رسول خدا حضرت محمد(ص) توجه و رسیدگی به امور شیعیان است. خیلی از اوقات کار ما گره می‌خورد با یک دعای ولیعصر، با یک زیارت آل‌یاسین با ۲ رکعت نماز امام زمان که صدتا  «ایاک نعبد و ایاک النستعین» دارد و خواندن آن در همه جا توصیه شده، می‌بینید که مشکل حل می‌شود. آقا در همان توقیع نوشت «انّا غَیْرُ مُهْمِلینَ لِمُراعاتِکُمْ،» ما شما را یادمان نمی‌رود « وَلا ناسینَ لِذَکْرِکُمْ» ما شما را فراموش نمی‌کنیم. فرمود اگر ما به درد شیعه‌های‌مان نمی‌رسیدیم دشمنان شیعه‌ها را درو می‌کردند.

اگر عنایت امام زمان به شیعیان نبود آیا امروز شیعه اینقدر قدرت داشت؟ امروز اینقدر عظمت داشت؟ شما فکر می‌کنید حزب‌الله در لبنان وقتی تلاش می‌کند برای مبارزه با دشمن صهیونیستی، امام زمان او را رها می‌کند. در انقلاب اسلامی ما چقدر دست‌های عنایت از امام زمان در آن مشاهده می‌شود.

فرمود دومین نقش من این است که من به امور شما رسیدگی می‌کنم. امیرالمومنین فرمود امام زمان در بازار شما می‌آید، در جمعیت‌های شما می‌آید، به جمعیت‌های شما سلام می‌کند، از نزدیک پنجشنبه، دوشنبه و نیمه شعبان و اول هر ماه پرونده‌های شما را مطالعه می‌کند و می‌بیند.

* در مورد شخصیت‌ها و بزرگان دینی ما هم زیاد نقل شده است هنگامی که در امور مهم دچار مشکل و گره می‌شدند به محض توسل به حضرت مهدی مشکلات برطرف می‌شد.

بله! همین‌طور است. مرحوم آقای بافقی کسی بود که در حرم حضرت معصومه وقتی رضاشاه زن و دخترش بی‌حجاب آمدند در این حرم رفت جلوی‌شان ایستاد و از حرم بیرون‌شان کرد. یک پیرمرد محاسن سفید تکی ایستاد جلوی همسر رضاشاه و فریاد زد و او را از این حرم بیرون انداخت. البته این کار او گران تمام شد و رضاشاه آمد با چکمه وارد حرم شد، این پیرمرد را زد دهانش را غرق خون کرد و او را تبعید کرد به شهرری. این شخصیت بزرگوار فرموده بود هروقت کار حوزه و طلاب و امور شیعه سخت می‌شد، من می‌رفتم جمکران نماز می‌خواندم برمی‌گشتم مشکل حل شده بود. حتی بعضی از دوستان‌شان می‌گویند یک شب برف آمده بود برف سنگین. گفتیم امشب دیگر نروید، گفت نه من نمی‌گذارم برنامه‌ام ترک شود. مواردی که بعضی‌ها برای خود من نقل کردند از علما از بزرگان اینها با توسل به امام زمان مشکل را حل کردند، مشکل را رفع کردند.

چه کسی گفته ما در زمان غیبت انتظارمان رویایی است. تمام این جشن‌ها موردنظر امام زمان است، تمام این مسائل مورد دید و مورد کنترل امام زمان ارواحنافداه است.

مساله سوم رسیدگی به پرونده‌ها و نامه‌های اعمالی است که به خدمت ایشان می‌رود. انتظار امام زمان یک انتظار سبز است، یک انتظار شفاف است، یک انتظار با ساحل است، یک انتظار تاریک و جامد و یک انتظار بازدارنده نیست. انتظار امام زمان پویا است. فعال است، بازدارنده نیست. کسی که منتظر است عقیده‌اش، عملش، روشش را با امام زمان منطبق می‌کند. 

گاهی می‌گویند مثلا حضرت عیسی وعده داد بعد از خودش یک پیامبری می‌آید. خب! بنی‌اسرائیل منتظر بودند اما مثل ما برنامه دعا و ندبه‌ای نداشتند. 600 سال بعد از وعده حضرت عیسی پیامبر خدا متولد شد، مردم دور او را گرفتند انقلاب کرد و حکومت تشکیل داد. ما هم مثل آنها صبر کنیم تا امام ظهور کند، چرا ما قبل از ظهور اینقدر باید مراسم بگیریم. پاسخ این است که آن زمان پیامبر متولد نشده بود، انتظار تولدش را می‌کشیدند اما ما انتظار تولد نمی‌کشیم. انتظار حضور نمی‌کشیم. امام حضورش در جامعه است. امام ناظر است، امام حی است، امام پرونده خدمتش می‌رود. امام برای شما دعا می‌کند، به توسلات شما جواب می‌دهد.

* از آنجا که مساله ارتباط با امام زمان و توجه به ایشان بسیار با اهمیت است، عده‌ای از شیعیان برای اینکه بهتر بتوانند با حضرت ارتباط بگیرند و ایشان را بشناسند سراغ بعضی از روایات می‌روند که معلوم نیست چقدر اعتبار داشته باشد. آیا شناخت امام زمان به صورت جزئی در زمان غیبت امکان دارد؟ 

 این نکته را توجه کنید که در مساله مهدویت هرگز سراغ مسائل فرعی و حاشیه‌ای نرویم. از جاده به شانه جاده نرویم. اینکه همسر امام زمان چه کسی هست، فرزندش چه کسی هست، کجا زندگی می‌کند، علائم ظهور چند مورد هست؟ چه سالی می‌آید. گفتند دنبال اینها نگردید، آدم در بازار متاسفانه گاهی کتاب‌ها و مقالاتی می‌بیند خیلی سخیف... خیلی ضعیف... بعضی‌ها زمان دادند، سال دادند هر حادثه‌ای را به زور می‌خواهند وصل کنند به علائم ظهور.

از ما نخواستند دنبال این بحث برویم. اصلاً بحث علائم ظهور واقعاً بحث پیچیده‌ای است، روایاتش بعضاً روایات ضعیفی است. بعضاً قوی است، بعضا حقیقتش مخفی است. می‌دانیم سفیانی قبل از امام زمان است اما کیست، کجاست، چگونه است نمی‌دانیم. من شنیدم از یک آدم موثقی می‌گفت یک سال ماه رمضان جمع شدیم در یک خانه‌ای تا سحر گفتند امشب صیحه آسمانی می‌آید، تا سحر هم شد صیحه نیامد. اینطور باعث می‌شود ایمان مردم ضعیف بشود. در کتابی خواندم مرگ فلان مرجع نشانه ظهور است. آن مرجع از دنیا رفت الان سال‌ها هم دارد می‌گذرد ظهور تحقق پیدا نکرد. در روایات داریم «وقاتون» را تکذیب کنید هرکس وقت تعیین کرد. «هلاک المستعجلون»، هرکس عجله کرد هلاک می‌شود. اصلاً آقا ما یک وظیفه‌ای در دوران غیبت داریم باید انجام بدهیم. اگر بودیم و ظهور را درک کردیم الحمدلله «و ان حال بینی و بینها الموت» اگر بین ما و امام زمان مرگ فاصله انداخت و نبودیم، مثل پدربزرگان ما، مثل شیخ مفید، شیخ انصاری، چقدر از علما درباره امام زمان کتاب نوشتند و خودشان هم از دنیا رفتند. خب اگر ما هم اینطور شدیم وظیفه‌مان را انجام دادیم. در حدیث داریم کسی که انتظار را درک کند این خودش فرج است. 

* اگر موافق باشید کمی هم به سیره امام زمان پس از ظهور و تشکیل حکومت بپردازیم. حضرت مهدی پس از ظهور چه اقداماتی انجام می‌دهند و مولفه‌های حاکم بر حکومت ایشان چیست؟

ما حدیث داریم وقتی امام زمان بیاید 4 کار در اولویت اصلاح او هست. یک: قرآن. یدعوا الی کتاب‌الله. امام زمان قرآن را از مرگ نجات می‌دهد. چقدر خانواده‌های ما اخلاق‌شان طبق قرآن است؟ الان اقتصاد ما قرآنی است؟ اقتصاد قرآنی ربا نباید در آن باشد. الان خانواده‌های ما قرآنی اداره می‌شود؟ خانواده قرآنی «لتسکونوا الیها» باید زن و شوهر باعث آرامش هم باشند. خانواده قرآنی باید جوان به پدرش احترام کند. «لا تقل لهما اف» احترام ما از والدین قرآنی است؟ برخوردمان با زن و بچه‌های‌مان قرآنی است؟ «عاشروهن بالمعروف».

در سوره حجرات نگاه کنید می‌گوید جامعه قرآنی غیبت در آن نیست، تهمت نیست، سوءظن نیست؟ تجسس نیست، واقعا الان جامعه ما قرآنی است؟ الان غیبت نیست؟ تجسس نیست؟ سوءظن نیست؟ غذای قرآنی خوردن باید غذای حلال و پاکیزه باشد، واقعا غذا و لقمه‌های ما همش حلال است؟ خیلی قرآن غریب است در بین ما، خیلی. حدیث داریم دوره آخر الزمان چند چیز در غربت است یکی از آنها قرآن است. نخستین اولویت امام زمان قرآن است. ظهور را در راستای عاشورا می‌دانیم. امام حسین هم در نامه‌ای که به مردم کوفه نوشت فرمود اول اولویت من قرآن است «فَلَعَمْری، ما الإمامُ إلّا الحاکمُ بالکِتابِ» فرمود من اول از قرآن شروع می‌کنم. روز عاشورا هم قرآن را در دست گرفت و گفت این کتاب بین من و شما قضاوت می‌کند.

چرا جوان دانشجوی ما قرآن خواندن بلد نیست. این درد نیست؟ چرا آدم‌های دارای لیسانس، فوق لیسانس،  دیپلم، قرآن خواندن بلد نیستند. این نخستین مصیبت است. بلد نیستند بخوانند. مرحله دوم عدم فهم معنای قرآن است. یک جوان متدین شیعه یک عمری مسلمان باشد آیات قرآن را نفهمد. با این همه ترجمه‌های سلیس، تفسیرهای خوب، مرحله سوم عمل به قرآن است. پس یک بلد باشیم بخوانیم، 2- معنای آن را بفهمیم، 3- عمل کنیم.

قرآن روز قیامت یا شاکی است یا شافع. بیکار نمی‌نشیند. همین کتاب یا شافع است، شفاعت می‌کند یا شکایت می‌کند، وای به آن که قرآن از او شکایت کند بگوید خدایا 80 سال از تو عمر گرفت بلد نبود من را بخواند یا خدایا مرا خواند ولی زیرپا گذاشت، خواند«لَا یَغْتَبْ بَعْضُکُمْ بَعْضًا » ولی غیبت کرد،  خواند «و لا تمش فی الارض مرحا» و عمل نکرد. این قرآن شکایت می‌کند از بعضی‌ها می‌گوید چرا یاد نگرفتی و چرا عمل نکردی.  من گاهی عربستان می‌روم کشورهای دیگر اهل سنت، در خیلی از این ماشین‌ها نوار قرآن روشن است مرتب می‌خواند و آن راننده حفظ می‌شود، متاسفانه  کنار حرم حضرت معصومه یا حرم امام رضا در جشن نیمه شعبان صدای موسیقی‌های مبتذل  از ماشینی که پشت آن نوشته یا مهدی ادرکنی در می‌آید. این موسیقی که لهو است، لعب است، حرام است. چرا بین ماها قرآن غریب است. این درد است، این مصیبت است. چرا در محرم و صفر قرآن در مسجدهای ما تعطیل می‌شود.

۳-۲ ساعت مداحی و سینه‌زنی می‌کنند ولی چند دقیقه قرآن نمی‌خوانند. عزاداری امام حسین جای خودش، من نمی‌گویم نباشد اما امام حسین شب عاشورا مگر وقت نگرفت قرآن بخواند. توصیه می‌کنم به هیات‌ها، به جلسات، به مداحان، به منبری‌ها، به همه کسانی که دست اندرکار امور تبلیغ هستند، قرآن را در محرم و صفر در مسجد‌ها  احیا کنید، بگذارید هرشب خوانده شود. تفسیر شود، منبرها برود به سمت تفسیر قرآن. یک ماه رمضان یک سوره را برای مردم تفسیر کنید، هر منبری، هر سخنرانی، هر رئیس هیأتی. یک معلم در مدرسه در طول ماه رمضان جلساتی که دارد هر روز یک سوره کوچک را اول کلاسش بخواند. خدا می‌داند فاصله مان با قرآن زیاد شده، در دانشگاه‌های ما باید تفسیر قرآن بیاید جای درس معارف را بگیرد، سال‌هاست دارد معارف گفته می‌شود ولی باید قرآن بیاید گفته بشود. معارف از قرآن، اخلاق از قرآن، درس‌های سیاسی از قرآن، «وَ لا رَطب‌ٍ وَ لا یابِس‌ٍ إِلّا فِی‌ کِتاب‌ٍ مُبِین‌ٍ».  مهدی زهرا اگر بیاید قرآن را از مرگ نجات می‌دهد. قرآن را از تنهایی نجات می‌دهد. امام زمان وقتی بیاید 4 چیز را در جامعه برجسته می‌کند. یکی دعوت به قرآن. دوم سنت پیامبر. سنت پیامبر چه هست؟ سنت پیامبر امروز خیلی ترک شده، خیلی زیرپا گذاشته شده، سنت پیامبر احترام اهل بیتش بود، سنت پیامبر توکل و توسل به اهل بیت بود، سنت پیامبر ساده‌زیستی بود، سنت پیامبر رسیدگی به امور مردم بود، سنت پیامبر عدالت در جامعه بود. سنت پیامبر عبارت بود از اینکه مردم در جامعه به درد هم برسند، به همسایه برسند، مزاحمت برای هم ایجاد نکنند. شما به اسم همین جشن نیمه شعبان ببینید چقدر مزاحمت برای همسایگان ایجاد می‌شود. چقدر ابتذال، چقدر موسیقی، چقدر ترانه‌های ناپسند، چقدر بی‌توجهی به حقوق مردم. اگر امام زمان بیاید سنت پیامبر را احیا می‌کند، سنت پیامبر این بود که وقتی کسی به او بدی کرد پیامبر می‌بخشید. می‌خواهید سنت پیامبر را راحت بگویم چه بود؟ خدا به پیامبر 3 دستور داد، پیامبر هم عمل کرد وقتی عمل کرد خدا به او فرمود « وَإِنَّکَ لَعَلَى خُلُقٍ عَظِیمٍ» تو اخلاق بزرگی داری. آن 3 دستور چه هست؟ امام صادق فرمود خدا به پیامبرش فرمان داد 3 کار بکن، پیامبر این کارها را انجام داد، بعد خدا فرمود تو اخلاق بزرگی داری. آن 3 کار چه بود؟  «خذ العفو» پیغمبر ببخش... «و امر بالعرف» امر به معروف کن، به مردم آگاهی بده و «اعرض عن الجاهلین» از  آدم‌های جاهل اعراض کن و سر به سر آنها نگذار... این 3 مورد. سنت پیامبر خذ العفو بود یعنی می‌بخشید ولی ما با خیلی‌ها قهریم و اختلاف داریم. چرا تا یک تندی به ما می‌شود تندی می‌کنیم، فحش می‌شنویم فحش جواب می‌دهیم. رسول خدا سنتش این نبود. گذشت در زندگی‌اش بود. سومین چیزی که امام زمان به آن دعوت می‌کند ولایت امیرالمومنین (ع) است. ولایت را امام زمان جهانی می‌کند. در حدیث داریم یک مبغض اهل بیت دیگر در عالم پیدا نمی‌شود. چهارمین چیز هم برائت از دشمنان و مخالفان اهل بیت است.