گروه بین‌الملل: بیش از 700 روز از آغاز بزرگ‌ترین نبرد در اروپا بعد از جنگ دوم جهانی می‌گذرد؛ جنگی که بسیاری از تعاریف در حوزه روابط بین‌الملل را تغییر داد و باعث شد بزرگ‌ترین کشور اروپا بیش از 20 درصد خاک خود را از دست دهد و ناتو و آمریکا در مهیب‌ترین درگیری ممکن در قاره سبز گرفتار شوند. اوایل سال بود که جان مرشایمر، از بزرگ‌ترین نظریه‌پردازان روابط بین‌الملل در پاسخی صریح درباره جنگ روسیه و اوکراین اعلام کرد «کی‌یف و در رأس آن زلنسکی، رئیس‌جمهور اوکراین چاره‌ای ندارد جر آنکه با پوتین کنار بیاید و شاید در این مذاکره نابرابر باید نصف خاک خود را به روسیه بدهد و خلع سلاح را هم بپذیرد». این صحبت شاید بی‌راه هم نباشد. رئیس‌جمهور روسیه در آخرین مصاحبه خود که با تاکر کارلسون، مجری معروف سابق فاکس‌نیوز انجام داد، از واشنگتن خواست به جای رویارویی با مسکو از کی‌یف بخواهد پای میز مذاکره بیاید. ولادیمیر پوتین چند شرط برای این موضوع در ذهن دارد؛ از جمله اینکه کی‌یف باید از پیوستن به ناتو پرهیز کند و روند نازی‌زدایی در اوکراین ادامه یابد و دیگر این کشور خطری برای روسیه نداشته باشد. از سوی دیگر خسارت‌های ناشی از جنگ اوکراین بسیار زیاد است. مهم‌ترین و به نوعی مهلک‌ترین ضربه به اوکراین بعد از 2 سال جنگ که شنبه 5 اسفند وارد سومین سال خود شد، از دست دادن 20 درصد خاک خود است؛ آن هم شامل استان‌های شرقی که برای اقتصاد این کشور از درجه اهمیت بالایی برخوردار بودند. رئیس‌جمهور روسیه خوب می‌داند در منطق روابط بین‌الملل باید دست بالا برای مقابله با تهدیدات از سوی اوکراین را که اکنون به انبار مهمات ناتو و آمریکا تبدیل شده است، داشته باشد تا در روند مذاکرات بتواند امتیازات خوبی از زلنسکی و آمریکا بگیرد. در واقع اوکراین را می‌توان بازنده بزرگ این جنگ دانست که روسیه معتقد است از سوی آمریکا راه انداخته شد. ناگفته نماند این جنگ، یک پیامد هم برای مسکو داشت و آن، تحمیل بزرگ‌ترین بسته‌های تحریمی علیه یک کشور در تاریخ بشر بود. اکنون مسکو تحت بیشترین تحریم در جهان است. در این میان پرسش اصلی این است: 2 سال تحریم همه‌جانبه آمریکا و اتحادیه اروپایی آیا توانسته در روند پیشروی و عزم روسیه برای مهار اوکراین اثری داشته باشد؟ قطعا پاسخ به این پرسش از سوی بسیاری از تحلیلگران و با مشاهده روند میدانی جنگ، منفی است. روسیه با همه تحریم‌ها متوقف نشده و از سویی با چین یک ائتلاف راهبردی برای مقابله با آمریکا ایجاد کرده است. اروپا هم در بین جنگ اوکراین و روسیه یک بازنده بزرگ است. مسکو با استفاده از حربه گاز توانست 2 زمستان سرد را برای قاره سبز رقم بزند و روند قیمت گاز در این قاره بسیار افزایش یافت. از طرفی، پوتین بعد از تحریم‌های اروپا در دستوری اعلام کرد از این به بعد باید هر مشتری اروپایی که خواهان گاز روسیه است با روبل آن را پرداخت کند که این هم نشان‌دهنده یک روند اقتصادی بد برای اروپاست. همین هم باعث تقویت روبل روسیه شد و نگذاشت روند اقتصادی روسیه به سمت تزلزل پیش برود.

از سویی خسارت‌های جنگ هم برای اوکراین بسیار شدید بوده است. اوایل جنگ نزدیک 3 میلیون اوکراینی آواره شدند. همچنین به گفته مقامات آمریکایی و اروپایی، در 2 هفته اول ضدحمله کی‌یف، 20 درصد تسلیحاتی که اوکراین به میدان نبرد فرستاده بود، آسیب دید یا منهدم شد. این تلفات شامل برخی ماشین‌های جنگی قدرتمند غربی - تانک‌ها و نفربرهای زرهی - بود که اوکراینی‌ها برای شکست روس‌ها روی آنها حساب می‌کردند. سندی که پنتاگون منتشر کرد، نشان می‌دهد تا فوریه، تلفات اوکراین به 350 هزار نفر رسیده است. در همین ارتباط «یوری لوتسنکو» دادستان کل سابق اوکراین گفت: مقامات کی‌یف باید صراحتاً بپذیرند از آغاز درگیری با روسیه بیش از ۵۰۰ هزار نیروی نظامی خود را از دست داده‌اند و ماهانه حدود ۳۰ هزار کشته به این آمار اضافه می‌شود. این حجم از تلفات به همراه از دست دادن بخشی از خاک اوکراین، هزینه گزافی برای این کشور و مردمش بوده است. این در حالی است که ولودیمیر زلنسکی و مقامات دولت وی این میزان تلفات را نادیده می‌گیرند. وزیر خارجه اوکراین در آخرین اظهارات خود اعلام کرد دادن اراضی اوکراین اهمیت راهبردی ندارد!

از طرفی، حجم تسلیحاتی که آمریکا به اوکراین داده است با ناراحتی کی‌یف و همچنین جمهوری‌خواهان روبه‌رو است. اوکراین اعتقاد دارد واشنگتن در میانه جنگ، کی‌یف را تنها گذاشته است و در مقابل، جمهوری‌خواهان می‌گویند میلیاردها دلار هزینه برای ارسال سلاح به اوکراین باید متوقف شود و آمریکا مذاکره با روسیه را برای خاتمه جنگ در پیش گیرد. رئیس‌جمهوری اوکراین روز شنبه به مناسبت دومین سالگرد تهاجم گسترده روسیه به خاک این کشور، میزبان تعدادی از رهبران غربی بود، آن هم در حالی که هم اکنون نیروهای اوکراینی با کمبود مهمات و تسلیحات و کمک‌های خارجی روبه‌رو هستند. در همین رابطه یورونیوز در گزارشی درباره دومین سالگرد جنگ اوکراین نوشت: « اوکراین نتوانست از عملیات تابستانی خود موسوم به «تهاجم متقابل» به موفقیت چندانی دست یابد و روسیه همچنان تقریبا یک‌چهارم خاک اوکراین را در دست دارد. در همین حال، میلیون‌ها اوکراینی همچنان در شرایط متزلزل زندگی می‌کنند». خط مقدم که تقریبا هزار کیلومتر امتداد دارد، در ماه‌های اخیر تغییر چندانی نکرده است. به گفته «نیل ملوین» مدیر مطالعات امنیت بین‌الملل در موسسه خدمات متحد، این نشانه‌ای است که درگیری‌ها در حال حاضر در مرحله فرسایشی قرار دارد. وی گفت: ما واقعا در یک جنگ فرسایشی هستیم که در آن 2 طرف تلاش می‌کنند یکدیگر را فرسوده کنند.

این شکست ضربه بزرگی به روحیه و اعتبار ارتش اوکراین وارد کرده است؛ در غیاب پیشرفت در خشکی، کی‌یف چندین موفقیت در دریای سیاه به دست آورده است. همین موضوع باعث شده پیش‌نویس قانونی در اوکراین برای کاهش سن خدمت اجباری از ۲۷ به ۲۵ سال پیشنهاد شود. میزان فرار جوانان برای وارد نشدن به جبهه‌های جنگ هم بشدت افزایش یافته است که زلنسکی را با مشکلات زیادی روبه‌رو می‌کند. در این بین، جو بایدن، رئیس‌جمهوری آمریکا گفت همتای اوکراینی‌اش «نمی‌خواست» هشدارهای آمریکا را پیش از حمله روسیه به کشورش بشنود. بایدن که این روزها بیش از گذشته پشت زلنسکی را خالی کرده است، مدعی شد دولتش داده‌های زیادی برای ارزیابی وضعیت داشت که نشان می‌داد پوتین تصمیم دارد به اوکراین حمله کند؛ چیزی که به گفته بایدن «زلنسکی و شمار زیاد دیگری نمی‌خواستند بشنوند». همه این موارد در کنار میزان خسارت‌ها نشان‌دهنده آن است که کی‌یف وارد ورطه خسارت‌باری شده است. از زمان شروع جنگ تاکنون ۱۹ فرودگاه و حداقل ۱۲۶ ایستگاه قطار آسیب دیده که در کل مبلغی معادل 36.2 میلیارد دلار هزینه روی دست اوکراین گذاشته است. در این میان، بعضی فرودگاه‌ها چندین بار مورد حمله نیروهای روس قرار گرفته‌اند. بیش از ۲۵ هزار کیلومتر جاده و ۳۴۴ پل تاکنون آسیب دیده یا به طور کامل تخریب شده است. رقمی بیشتر از ۲۹ میلیارد دلار زیان به اوکراین در این زمینه وارد شده است. بر اساس برآوردهای اولیه، ۵۰۷ کیلومتر راه‌آهن معادل 4.3 میلیارد دلار در پی جنگ آسیب دیده است. دیگر آمار مرتبط با حمل‌و‌نقل متعلق به خودروهای شخصی و عمومی است که برآورد می‌شود تاکنون ۲۰۷ هزار خودروی شخصی و ۱۶۲۹ خودروی آتش‌نشانی  آسیب دیده یا به طور کامل از بین رفته است. آسیب مستقیم به زیرساخت‌های انرژی اوکراین 8.1 میلیارد دلار تخمین ‌زده می‌شود. ۳۲۷ کیلومتر لوله‌کشی فاضلاب نابود شده و ۷۰ ایستگاه فاضلاب تخریب یا به طور کلی نابود شده است.  تاکنون 5.3  میلیون اوکراینی به عنوان پناهنده وارد اتحادیه اروپایی شده‌اند که با احتساب پناهندگان از دیگر نقاط جهان این رقم به ۷ میلیون نفر می‌رسد. اتحادیه‌ اروپایی برای نخستین‌بار در تاریخ خود، سازوکار حمایتی مخصوصی را مورد اجرا قرار داده که به پناهندگان اوکراینی حق سکونت، استفاده از خدمات بهداشتی و درمانی، تحصیل و کار تا ماه مارس سال ۲۰۲۴ میلادی را می‌دهد. از طرفی استان کریمه 26 هزار، لوهانسک 26 هزار و 800، دونتسک 26 هزار و 500، زاپروژیا 27 هزار و خرسون 28 هزار و 400 کیلومتر مربع وسعت دارند. مجموع وسعت این استان‌ها 134 هزار کیلومترمربع است. این عدد نشان می‌دهد سرزمین‌هایی که روسیه تاکنون به خاک خود ملحق کرده و منطبق با سناریوی حداقلی هستند، 22 درصد وسعت اوکراین را تشکیل می‌دهد که همین موضوع باعث شده روسیه بخواهد برای هر چه بیشتر تخریب شدن اوکراین، جنگ را فرسایشی کند.

***